Na enkele dagen waarop demonstranten de Wit-Russische straten domineerden, was vandaag de gevreesde oproerpolitie OMON weer te zien. Dagenlang nam het verzet alleen maar toe, maar het lijkt er sterk op dat president Aleksandr Loekasjenko niet van plan is te vertrekken. "Afgelopen dagen was hij strijdlustig in zijn toespraken. Hij wil pas vertrekken als hij dood is", zegt Wit-Ruslandkenner Matthew Frear.
De sfeer in Minsk is in een paar dagen tijd veranderd, ziet ook correspondent Step Vaessen, die als een van de weinige buitenlandse journalisten verslag doet vanuit de stad. "De oproerpolitie heeft de protesten weer uit elkaar gehaald. Met minder geweld dan voorheen, maar hun verschijnen is genoeg om mensen weg te laten gaan. Ik heb het in twee weken niet zo rustig gezien."
EU spreekt zich uit tegen Loekasjenko
Vandaag maakte Charles Michel, president van de Europese Raad, bekend dat de EU-regeringsleiders de recente verkiezingsuitslag in het voordeel van Loekasjenko niet erkennen. Hij kondigde ook sancties aan en noemde de verkiezingen "vrij noch eerlijk". De Russische minister van Buitenlandse zaken, Sergej Lavrov, zei eerder vandaag dat de EU zich niet moet bemoeien met de gang van zaken in Wit-Rusland.
Dat tekent precies de ingewikkelde positie waarin de EU zich bevindt, zegt Frear, die ook universitair docent is aan de Universiteit Leiden. "Als de EU zich te hard uitspreekt of actie onderneemt, zullen de regeringen in Wit-Rusland en Rusland stellen dat het Westen zich bemoeit met het interne proces in Wit-Rusland, en dat het een complot van een westerse veiligheidsdienst is. Maar de EU kan ook niet niets doen terwijl er geweld wordt gepleegd voor hun ogen."
Zowel 'Moskou' als 'Brussel' moeten zorgen dat het niet lijkt alsof zij de onrust in Wit-Rusland voor hun eigen doeleinden misbruiken, zegt Frear. Nu beschuldigen ze elkaar over en weer. "Het is belangrijk om te onthouden dat deze protesten niet pro-Westers of anti-Russisch zijn. Het gaat continu over binnenlandse zaken, over Loekasjenko, over democratie."
Transitie naar nieuwe verkiezingen?
De vraag is waar het nu heen gaat met Wit-Rusland. De steun voor de oppositie groeit, maar na een aantal dagen van grootscheepse protesten zit Loekasjenko nog steeds stevig in het zadel. Het kan zijn dat er een exit-strategie wordt gevonden, zegt Matthew Frear. "En dat er een transitie komt naar nieuwe verkiezingen."
Uit de oppositie zijn zeven mensen uitgekozen om een overgangsraad te leiden. "Die raad is uit op een vreedzame machtsoverdracht en nieuwe verkiezingen", vertelt Step Vaessen. "Zij vragen om een gesprek met de regeringen, vrije verkiezingen en het vrijlaten van politieke gevangenen. Dat manifest wordt aan de bewoners voorgelegd. Men gaat er vanuit dat iedereen zich hierin kan vinden, en dat Loekasjenko er dan uiteindelijk niet omheen kan."
Niemand weet hoe lang de laatste fase zal duren. Weken, maanden, jaren?
Het is ook mogelijk dat geen van beide partijen de overhand krijgt en het een strijd wordt van "wie als eerste het bijltje erbij neergooit en zonder energie komt te zitten", zegt Frear. "Of Loekasjenko kan opnieuw hardhandig en grootscheeps optreden en de opstand neerslaan."
Laatste fase kan nog lang duren
De deskundige acht het niet waarschijnlijk dat Loekasjenko op eigen initiatief vertrekt. "Wat wil je aangeboden krijgen als je al 26 jaar president bent?" Hij denkt dat de laatste fase van Loekasjenko als president is ingegaan, maar houdt een slag om de arm.
"Het kan zijn dat de opstand tegen de president nog massaler wordt en dat zijn directe vertrouwelingen zich tegen hem keren", zegt Frear. "Dan is hij binnen een week weg. Maar als hij kan blijven zitten, duurt het misschien nog vier of vijf jaar tot hij weg is. Ik denk dat we met zekerheid kunnen stellen dat dit zijn laatste verkiezingen waren."
