Wat als er nog één bed over is op de intensive care en een 70-jarige coronapatiënt komt net iets eerder in het ziekenhuis dan een 16-jarige? Voor Diederik Gommers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, is het een duidelijke keuze. "Wij dokters zouden toch echt gaan voor die 16-jarige."
"De politiek zou liever een muntje opgooien of first come first served en in dit geval de 70-jarige behandelen. Maar ik denk niet dat wij het over ons hart zouden kunnen verkrijgen om voor die 70-jarige te moeten kiezen. Dus laat dit soort keuzes alsjeblieft aan de artsen over."
Gommers botst tijdens de coronacrisis vaker met de politiek. Nieuwsuur blikt met hem terug op de eerste weken van de uitbraak, toen hij plots een bekende Nederlander werd.
Tijdens de coronacrisis stonden zij vanwege hun functie ineens vol in de schijnwerpers. Nu hebben deze vier invloedrijke betrokkenen - na een paar bewogen maanden - tijd om terug te blikken op hoe ze de coronaperiode hebben beleefd:
Op 9 maart is Gommers voor het eerst op televisie. Zijn collega's in Italië zijn in paniek over de overvolle IC's daar. Zij roepen Nederland op zich voor te bereiden op een vergelijkbare situatie. "Achteraf kun je wel zeggen dat die aankondiging op het juiste moment kwam, de timing was achteraf perfect. We waren die eerste week van maart nog iets afwachtend."
Vanaf dan loopt het aantal patiënten snel op en worden IC-bedden een schaars goed. Op het zwaartepunt van de crisis komen er dagelijks 100 covid-patiënten bij op de IC's. Achter de schermen zijn de intensivisten dan al bezig met opstellen van een codezwartscenario, waarbij gekozen moet worden tussen patiënten.
Ons systeem is zo ingericht dat we altijd net genoeg bedden hebben.
De Tweede Kamer realiseert zich pas hoe nijpend het probleem is als Gommers eind maart antwoord geeft op een vraag van PvdA-leider Lodewijk Asscher. Die vraagt tijdens een briefing of er wordt gewerkt aan scenario's waarin 3000 IC-bedden nodig zijn. "Ik denk dat de ziekenhuizen, de Nederlandse gezondheidszorg, het dan gewoon niet aan kan", antwoordt Gommers.
"Ik wilde even heel duidelijk maken dat er echt een grens zit aan ons systeem", zegt Gommers nu over dat moment. "Voor zo'n crisis heb je echt veel bedden nodig terwijl Nederland het systeem zo heeft ingericht dat we er altijd net genoeg hebben."
Voor twee dagen aan mondkapjes
De capaciteit van de IC's wordt gelukkig steeds net genoeg opgerekt om code zwart te voorkomen. "Het was echt zwaar toen ik voor het eerst het gevoel kreeg dat we de grens zouden bereiken of er zelfs overheen zouden gaan."
In die kritieke periode zit Gommers regelmatig aan tafel met het kabinet en de andere belangrijke adviseurs. Ze spreken ook over dat andere dreigende tekort: mondkapjes. "Daar hadden we eigenlijk nooit rekening mee gehouden, zoiets simpels als een mondkapje. Er waren dagen dat we nog maar voor twee dagen voorraad hadden. Dat kon je je gewoon niet voorstellen."
Gelukkig ben ik geen politicus.
In al die vergaderingen herkent Gommers een patroon. Het kabinet verwoordt de conclusies achteraf vaak anders. "Er zat een politiek kleurtje aan. Er werd lange tijd gezegd dat mondkapjes geen zin hadden in verpleeghuizen en dergelijke, maar ze lieten weg dat er een tekort was."
Aanvankelijk zegt het RIVM dat mondkapjes "geen zinvolle toevoeging" aan het coronabeleid zijn. Later erkent premier Mark Rutte dat er een (beperkt) positief effect is. Gommers: "Ik zou gelijk hebben gezegd: mondkapjes helpen misschien wel, maar we moeten moeilijke keuzes maken omdat er een tekort is. Dan ben je eerlijker en transparant. Volgens mij geloven mensen je dan veel beter dan wanneer je ineens, in mijn ogen, 180 graden draait."
"Ik merk aan mezelf dat je gewaardeerd wordt als je gewoon eerlijk en transparant bent. Maar in de politiek verpak je het op een bepaalde manier. Gelukkig ben ik geen politicus."
