Tijdens de coronacrisis verdiept zich nog een crisis in Nederland: het tekort aan woningen loopt sterk op. Er moeten huizen gebouwd worden. Maar moet dat binnenstedelijk of mag dat ook buitenstedelijk? Lokale en provinciale bestuurders staan soms lijnrecht tegenover elkaar.
"Dit is geen natuur, dit is gras." Wethouder Guus Elkhuizen (Samen Beter Nieuwkoop) van de gemeente Nieuwkoop spreidt zijn armen wanhopig midden in een weiland. "En hier kunnen sociale huurwoningen worden gebouwd."
Crisis
De Nieuwkoopse wethouder staat niet alleen. Wethouder Tymon de Weger (ChristenUnie) van de gemeente Woerden, wethouder Bob Duindam (D66) van de gemeente Oudewater en wethouder Gerard van As (Nieuw Elan) van de gemeente Alphen aan den Rijn zijn het politiek oneens, maar niet als het gaat over de woningbouw over de gemeentegrens. In de polders van het Groene Hart.
"We hebben een coronacrisis, maar ook een huizencrisis", zegt van As. "Dit is een vorm van woningnood, en zeker in de Randstad, die we nog nooit hebben gekend."
De doelstelling van het kabinet, 75.000 nieuwe woningen per jaar als oplossing voor de woningnood, komt door de stikstofcrisis, de coronacrisis én de energietransitie dit jaar in het nauw. Daarnaast is er een ander groot probleem in Nederland: ruimtegebrek.
Verrommelde grond
De druk van lokale bestuurders om nu ook te bouwen in gebieden die tot voor kort taboe waren, neemt toe. "De emoties lopen altijd hoog op als je het over het Groene Hart hebt", merkt Frans Blom op. "Maar het Groene Hart is voor het overgrote deel landbouwgrond en voor een deel ook verrommelde en vrij uitgeteerde, arme grond."
Blom is voormalig senior consultant bij de Boston Consulting Group en samen met voormalige CEO's als Hans Weijers (Akzo Nobel) en Feike Sijbesma (DSM) en wetenschappers als Rianne Letschert, rector magnificus van de universiteit van Maastricht, onderdeel van de denktank Denkwerk.
Zij schreven samen met andere onderzoekers het rapport 'Klein land, grote keuzes' en berekenden dat er op dit moment een structureel tekort is van 350.000 duizend huizen. Daarnaast blijkt uit de prognoses van het Centraal Bureau voor de Leefomgeving dat de behoefte aan woningen de komende dertig jaar zal oplopen tot anderhalf miljoen.
Focus
Het is de gemeente Alphen aan den Rijn die voorop loopt met bouwplannen voor het Groene Hart. Maar plannen voor bebouwing in de polders Gnephoek en Noordrand werden onlangs door de provincie Zuid-Holland geblokkeerd. Wethouder Van As moet de vijfduizend huizen die hij de komende jaren wil bouwen 'binnenstedelijk' zien te realiseren.
Ik denk niet eens dat er een discussie is over óf we buitenstedelijk moeten bouwen, er is geen keus.
Anne Koning, lid van Gedeputeerde Staten Zuid-Holland en verantwoordelijk voor de woningbouw in de provincie, laat plannen voor het bouwen maar mondjesmaat toe. Ze wijst erop dat de focus van de woningbouw binnen de stadsgrenzen moet liggen. "We willen eerst de focus op de driehonderd hectare die we nu beschikbaar stellen en over een paar jaar kunnen we dan nadenken of er nieuwe locaties buiten de steden en dorpen nodig zijn."
Een hart onder de riem van Leen van der Sar, van Stichting Groene Hart. Hij is blij dat de provincie heeft ingegrepen en geeft aan dat er de komende jaren nog genoeg ruimte zou moeten zijn om binnenstedelijk te bouwen.
'Geen keus'
Maar volgens denktank Denkwerk ontkomt Nederland er niet aan om ook in het Groene Hart te bouwen. Volgens Blom is berekend dat slechts 35 procent van de woningen binnenstedelijk gebouwd kan worden. "Dat is een derde. En dan blijft er dus twee derde over en dat past gewoon niet binnenstedelijk. Dus ik denk niet eens dat er een discussie is over of we buitenstedelijk moeten bouwen, er is geen keus."
Denkwerk concludeert ook dat de nationale politiek opnieuw het voortouw moet nemen en een ruimtelijke visie voor Nederland moet ontwikkelen. Blom: "We hebben een aantal grote nieuwe uitdagingen en daarbinnen passen geen decentrale, lokale visies."
