Tolken maken zich grote zorgen over de kwaliteit van vertalingen bij opsporingszaken, verhoren en rechtszaken, door plannen van Justitie-minister Ferd Grapperhaus. Die wil de kwaliteitseisen voor tolken en vertalers verlagen.
Het ministerie van Justitie is de voornaamste werkgever van juridische tolken en komt met nieuwe aanbestedingsregels. Grapperhaus wil tolken toelaten met een lager taalbeheersingsniveau, op het niveau havo. Ook gaan opdrachten voortaan via bemiddelingsbureaus die een deel van de vergoeding krijgen.
"Juridische tolken zijn geschoolde mensen, zij moeten werken op hoog niveau en begrijpen wat ze aan het tolken zijn", zegt Magda Kwasnik, tolk Pools. "Ik denk niet dat mensen op een lager niveau voldoende kennis in huis hebben." Tolken voeren al maanden actie tegen de plannen van de minister en gaan morgern naar Den Haag.
Mijn cliënt had gezegd 'ja, er is iets verschrikkelijks gebeurd. Er is een onschuldig persoon vermoord'. Dat is geen moordbekentenis.
Tolken moeten nu een specialisatie-opleiding - op het zogenoemde C1-taalniveau - volgen en het examen halen voor hun inschrijving in het 'Register Beëdigde Tolken en Vertalers'. Organisaties zoals het OM, de politie en de Immigratie- en Naturalisatiedienst putten verplicht uit dit register.
Alleen voor weinig voorkomende talen is er geen opleiding of toetsing vereist. Voor deze uitzonderingen bestaat een zogeheten uitwijklijst, met lager opgeleide tolken. In de praktijk maken instanties al vaker gebruik van de uitwijklijst, omdat er volgens de minister onvoldoende tolken van het juiste niveau beschikbaar zijn.
Niet rendabel
De minister denkt dat met zijn nieuwe plan afnemers kunnen putten uit een grotere groep tolken. Opdrachten zullen lopen via bemiddelingsbureaus die een deel van de vergoeding krijgen. Volgens Henky de Vries, tolk Bulgaars, zijn er genoeg gekwalificeerde tolken, maar willen die niet werken voor de lage tarieven die het ministerie biedt.
"Veel tolken met kennis en ervaring zullen niet meer voor justitie willen werken, omdat het niet rendabel is. Ze zullen misschien overstappen naar commerciële opdrachten." Ook De Vries denkt in dat geval haar werk als gerechtstolk neer te leggen. "Dan stop ik met dit zware werk."
Er zijn geen exacte cijfers van vertaalfouten in de rechtspraak, maar Susan Koster heeft er als strafrechtadvocaat wel ervaring mee. In een moordzaak verdedigde ze een buitenlandse verdachte. Tijdens het onderzoek werd een tapgesprek vertaald door een tolk die zei dat haar cliënt de moord had bekend. Zij besprak dit met haar cliënt, maar die ontkende dat hij dat had gezegd.
"Ik heb het gesprek opnieuw laten vertalen. Mijn cliënt zei: 'ja, er is iets verschrikkelijks gebeurd. Er is een onschuldig persoon vermoord'. Dat is geen bekentenis", zegt Koster. Ze denkt dat ze niet de enige advocaat is met een dergelijke ervaring.
Tolk De Vries kan zich niet voorstellen dat iemand met een vreemde taal op havo-niveau juridische termen kan vertalen. "Als iemand langer dan zes uur vastzit, komt er een hulpofficier van justitie en die zegt 'je wordt in verzekering gesteld', wat denkt u dat een normale burger die geen juridische kennis heeft daarvan maakt?"
Als het aan SP-Kamerlid Michiel van Nispen ligt, gaan de plannen helemaal van tafel. "Tolken en vertalers zijn enorm belangrijk voor de rechtstaat. Door deze plannen komt de kwaliteit van de rechtsgang in het geding. Het leidt ook tot geldverspilling want de commerciële bureaus moeten ook verdienen."
Niet alleen de SP is kritisch, ook bij coalitiepartij VVD klinken twijfels. "Het is in het verleden wel fout gegaan dat iemand van moord werd verdacht en werd vrijgesproken door een vertaalfout", zegt VVD-Kamerlid Jeroen van Wijngaarden. "Als je de vertaaleisen te veel versoepelt, loop je meer risico op dit soort situaties. Neem geen loopje met de kwaliteit en neem de klachten van de beroepsgroep serieus."
