De gastenlijst laat wel zien hoeveel er op het spel staat. Poetin, Erdogan, Merkel, Macron: ze komen morgen allemaal naar Berlijn voor de grote top over Libië. Ook Amerika, China, Groot-Brittannië en Italië zijn aanwezig. En uiteraard de strijdende Libische partijen. Zal de top tot een oplossing leiden?
Jalel Harchaoui van Instituut Clingendael denkt van niet. Hij is gepromoveerd op de internationale verhoudingen rondom Libië. "De topconferentie in Berlijn zal voor rust zorgen en kan ervoor zorgen dat het conflict in Libië minder intens wordt. Maar het zal er absoluut geen einde aan maken."
Ook minister Blok van Buitenlandse Zaken verwacht geen grote veranderingen. "Het zal niet makkelijk zijn. De burgeroorlog duurt al heel lang. Dat is verschrikkelijk voor de inwoners van Libië. Maar het land is ook een belangrijke doorvoerhaven voor mensen, drugs en wapens. Er zijn achter de schermen veel landen bij betrokken."
Twee grote machtsblokken
In 2011, na de val van dictator Kadhafi, brak in Libië een burgeroorlog uit tussen tientallen stammen en milities. Inmiddels zijn er twee grote machtsblokken over: de door VN-erkende regering van Fayez al-Sarraj en daartegenover generaal Khalifa Haftar, die vanuit het oosten is opgetrokken naar hoofdstad Tripoli.
Sommige partijen steunen de regering in Tripoli, andere generaal Haftar. In onderstaande video zetten we het op een rij:
Harchaoui beschrijft de twee strijdende partijen als volgt: "Je hebt aan beide kanten rotte appels, maar het is orde tegen vrijheid. Heel kort door de bocht gesteld." En daarbij staat generaal Haftar voor orde, legt hij uit.
"Orde is zijn belangrijkste argument. Hij krijgt de steun van de hardste en meest tirannieke regimes, zoals Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten en Saudi-Arabië. Die houden van zekerheid en niet van pluralisme, verkiezingen en liberale democratie. Die zouden ruimte scheppen voor slechte invloeden, zoals terrorisme en de politieke islam."
Oorlog moet de tijd krijgen
Ondertussen is de Europese Unie verdeeld over een oplossing voor het conflict. "Je hebt een groep landen onder leiding van Frankrijk die gelooft dat oorlog vervelend is, maar toch de tijd moet krijgen. Mettertijd zal de oorlog, die al negen maanden zo verwoestend is, een bruikbaar resultaat kunnen opleveren."
Maar niet alle EU-landen geloven hierin. "Landen als Duitsland delen deze mening niet. Duitsland wil een einde aan de oorlog in Libië." Ook Nederland staat achter de Duitse insteek, zegt minister Blok. Harchaoui: "Maar Frankrijk ziet graag een oplossing waarbij de partij die zij verkiezen, Haftar, wint."
Tripoli is inmiddels omsingeld door de troepen van de generaal. En een bloedbad dreigt. De inwoners van de stad houden hun hart vast. Ook de 21-jarige student Waed al-Hares maakt zich grote zorgen. "We voelen de spanning in de lucht hangen. We zijn er altijd op voorbereid dat we ons huis moeten ontvluchten."
Bekijk onderstaande video voor de rest van haar verhaal.
Ook Harchaoui heeft de angst zien toenemen. "Een half jaar geleden was ik nog in Tripoli. Toen was er een frontlinie, waarlangs veel verwoest was. Daar was iedereen gevlucht. Maar in de stad was niemand bang. De afgelopen maanden is de dynamiek veranderd, door het gedrag van beide partijen."
"Vooral de troepen van Haftar zijn vernielzuchtiger geworden. Ze zetten zich minder in om burgers te sparen en beschieten nu ook bewoonde gebouwen. Het gevoel van angst is wijder verspreid en hartgrondiger geworden. Dat is ook te zien in het aantal vluchtelingen. Dat ligt nu tussen de 160.000 en 200.000."
Als de top in Berlijn mislukt, verwacht hij een vluchtelingencrisis. "Maar niet per se gericht op Europa. Je zult vooral zien dat ontheemde Libiërs naar Tunesië zullen trekken als de oorlog escaleert. Het risico dat Tunesië gedestabiliseerd raakt, verdient serieus aandacht."
Europa heeft dan gefaald
Wat betekent het voor Europa als de top mislukt, vragen we de Clingendael-expert. "Dat houdt in dat Europa feitelijk een compleet vermijdbare burgeroorlog accepteert. Het zal een oorlog zijn met alle symptomen van een verdeelde internationale orde. Een heel lange oorlog waarbij onschuldige slachtoffers vallen op maar 400 à 500 kilometer van de EU."
En de hoofdrolspelers in die oorlog zullen niks te maken hebben met Noord-Afrika of Europa, benadrukt Harchaoui. "Het zijn landen als de Verenigde Arabische Emiraten, Turkije en Rusland. En dat zou betekenen dat Europa enorm heeft gefaald."
