Tsjechen kwamen vandaag massaal naar Praag om te demonstreren tegen premier Andrej Babis. Ze verwijten hem autoritair leiderschap, corruptie en misbruik van gemeenschapsgeld. De politie schat dat meer dan 200.000 mensen samenkwamen in Letna Park.
De datum van het protest is niet willekeurig gekozen. Dit weekend is het precies dertig jaar geleden dat de zogenoemde Fluwelen Revolutie begon: een geweldloze volksopstand die het einde inluidde van de communistische heerschappij in Tsjecho-Slowakije. Een week ervoor was de Berlijnse Muur al gevallen en in heel Oost-Europa begon het ijzeren gordijn scheuren te vertonen.
Destijds leefden Tsjechen onder een communistische regime met relatief weinig vrijheid. Nu richten de klachten van de demonstranten zich vooral op één persoon: de premier. Toch zijn er belangrijke overeenkomsten tussen toen en nu, zeggen protestleiders.
Rijen militairen
Monika Pajerová was een van de protestleider van destijds. Ze was 23 toen ze met medestudenten op 17 november 1989 de eerste grote studenten-protestmars organiseerde tegen het communistische regime. Ze eisten vrije verkiezingen en een einde aan censuur.
De spanning was om te snijden, vertelt ze. "Er stonden rijen militairen, politieagenten met honden, ga zo maar door. Verderop drukten militaire voertuigen een paar duizend man op elkaar om ons in te sluiten."
Er waren tientallen gewonden en arrestaties. "Dit was hét moment van verandering", zegt Pajerová. "Toen besefte het volk dat er in Praag iets ergs was gebeurd: 'Ze mishandelen en vermoorden onze kinderen, net als de Nazi's eerder.' Zelfs mensen die niets met politiek hadden, waren ineens voor de staking."
Toen dissidenten en oppositieleiders als Václav Havel en Alexander Dubcek zich aansloten werden de protesten een ware volksopstand. Een enorme staking legde het land plat. Niet veel later bezweek de regering en werd Havel door het parlement verkozen tot de nieuwe president.
Ik denk dat de premier de democratische principes en de rechtsstaat niet begrijpt.
Dertig jaar later is de situatie heel anders. In 1993 werd Tsjecho-Slowakije opgedeeld in Tsjechië en Slowakije. In 1999 trad Tsjechië toe tot de NAVO en in 2004 tot de Europese Unie. De economie liberaliseerde en de samenleving werd steeds meer door het Westen beïnvloed.
Toch leven er onder een nieuwe generatie opnieuw grote zorgen over de richting van het land onder het leiderschap van premier Andrej Babis. Afgelopen zomer begonnen de vaak massale protesten tegen hem.
"We zijn bezorgd over waar het heen gaat met de politiek, vanwege Babis", zegt Benjamin Roll, theologiestudent en een van de huidige protestleiders. "Ik denk dat Babis de democratische principes en de rechtsstaat niet begrijpt."
Fraude met landbouwsubsidies
Babis is naast premier ook miljardair. Hij werd dankzij de val van het communisme steenrijk met de schimmige privatisering van de staatsindustrie. Hij wordt onder meer beschuldigd van fraude: vrijwel alle Europese landbouwsubsidies voor het land zouden naar zijn bedrijven gaan. De Europese Commissie onderzoekt dit en Babis moet mogelijk miljoenen terugbetalen.
Zelf spreekt de premier alle beschuldigingen tegen. Toen de politie concludeerde dat Babis moest worden vervolgd, verving hij zelfs de minister van Justitie door een vriendin.
Roll: "Hij bezit een van de grootste bedrijven van Tsjechië. Hij maakt misbruik van de Europese subsidies. Hij bezit het grootste mediabedrijf en is premier. Hij heeft te veel macht. Dat is altijd ongezond, zeker in een democratisch land."
Maar zelfs áls Babis veroordeeld wordt, blijft hij een democratisch gekozen leider. Bovendien leven de demonstranten van nu in vrijheid en niet onder een strikt regime zoals in 1989. Roll: "We beseffen dat we in een heel andere situatie zitten. We hebben nu een grondwet en we hebben regels en rechten."
'Wild' kapitalisme
Toch kan de huidige strijd heel goed gekoppeld worden aan de revolutionaire 17 november 1989, zegt Pajerová. "Dat is ook wat ik m'n studenten op de universiteit leer. De macht van kapitaal kan net zo sterk zijn als de macht van een leger, politiekorps en geheime dienst. Dat is het corrumperende element van wild kapitalisme. We maakten de sprong van communistisch socialisme naar wild kapitalisme zonder dat we erop voorbereid waren."
Pajerová staat dan ook achter Roll en de andere demonstranten. "Het ontroert me. Ik ben heel blij dat ze de boodschap van '89 hebben begrepen."
Roll: "We herdenken en verdedigen de revolutie en trekken haar door naar het heden om de mensen te doen beseffen dat hier nooit een einde aan komt."
