Het werd in 1631 geschilderd, kwam in Amerika terecht bij een rijke verzamelaar, die het schonk aan de staat Israël. En volgende week zou 'De knielende Petrus' van Rembrandt voor het eerst in 120 jaar terug zijn in Nederland en te zien zijn op een tentoonstelling in het Joods Historisch Museum. Maar dat loopt anders.
Het Israel Museum in Jeruzalem heeft kort voor de opening laten weten dat het voor de bruikleen garanties verlangt die het ministerie van Buitenlandse Zaken niet kan afgeven. Hierdoor kan het schilderij niet naar Nederland. Het Joods Historisch Museum heeft besloten om de tentoonstelling wel door te laten gaan met 'De knielende Petrus' in gereproduceerde vorm.
Toezegging
Het schilderij moest het hoogtepunt zijn van de tentoonstelling in het kader van het jubileumjaar Rembrandt en de Gouden Eeuw, die opent op 13 september 2019. "Een tegenvaller", aldus directeur Emile Schrijver, die uitlegt waar de kink in de kabel zit.
"Al ruim twee jaar geleden begonnen de gesprekken met het Israel Museum, een van de belangrijkste joodse musea ter wereld. Voor het schilderij van Rembrandt kregen we meerdere malen de toezegging dat we het konden lenen. Er leek geen vuiltje aan de lucht te zijn."
De bruikleen gaat niet door omdat het museum vindt dat wanneer iemand beslag zou willen leggen op het schilderij, hun belang niet voldoende zou zijn afgedekt. "Bij Rembrandts schilderij 'De knielende Petrus' is dat onmogelijk", zegt Schrijver. "De herkomstgeschiedenis van dit schilderij is schoon. Het is precies bekend waar het zich tijdens en na de oorlog bevond."
Struikelblok
Het Israel Museum verlangde absolute zekerheid dat de Rembrandt na de tentoonstelling terug zou keren naar Israël. Schrijver: "Op verzoek wilde het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken een immuniteitsverklaring afgeven. Dat betekent dat in principe geen beslag kan worden gelegd ofwel dat eventueel beslag snel kan worden opgeheven, omdat het schilderij eigendom is van de Israëlische staat."
"Maar het grote struikelblok zou de mogelijke tussenkomst van de Nederlandse rechter zijn, die de eventuele beslaglegging moet opheffen. Dat zou kunnen betekenen dat Israël zijn topstuk een paar maanden 'kwijt' is totdat de rechter heeft bepaald dat het hier inderdaad staatseigendom betreft en het werk om die reden immuun is voor beslaglegging."
Het museum in Jeruzalem wilde dit risico niet lopen en vroeg 100 procent garantie. "Dat is een garantie die Nederland niet kan geven. De wetgeving staat dat niet toe", zegt Schrijver.
Ongemakkelijke situatie
Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat het uitlenende museum in Israël inderdaad vroeg om verdergaande garanties dan die Nederland gebruikelijk afgeeft. "Ze beschouwden de door ons afgegeven garantverklaring onvoldoende om het stuk in kwestie in bruikleen af te staan. De verantwoordelijkheid voor die beslissing ligt geheel en al bij het museum."
In de tentoonstelling zal dankzij de medewerking van het Rijksmuseum wel een ander origineel werk van Rembrandt te zien zijn. "In de olieverfschets 'Jozef zijn dromen vertellend' uit ca. 1633 komen alle facetten van Rembrandts meesterschap samen en kan de bezoeker de nieuw verworven kennis meenemen in de beoordeling van dit kunstwerk", aldus het Joods Historisch Museum.
Schrijver: "We hebben flink in de tentoonstelling geïnvesteerd. Bezoekers krijgen 'De knielende Petrus' in alle mogelijke vormen te zien en komen ontzettend veel te weten over Rembrandts meesterwerk. Alleen het origineel ontbreekt. Dat is een ongebruikelijke, ongewenste en ongemakkelijke situatie."
