Kunsthistoricus Wilfred de Bruijn houdt twee Franse kranten omhoog: het rechtse Le Figaro en het linkse Libération. Beide kranten hebben een grote foto van de verbrande Notre-Dame op de voorpagina en beiden gebruiken vergelijkbare bewoordingen om de brand te beschrijven.
"Deze kranten zijn het zelden eens", zegt De Bruijn. "Dat is bijna de schoonheid van deze ramp. Dat dit alle Fransen, ook anti-katholieken, net zozeer raakt. Misschien ligt daar wel een kans."
De brand kwam na een half jaar van protest van de gele hesjes. Miljoenen Fransen lieten hun onvrede blijken over de richting van het land. Kan de brand in de Notre-Dame ook iets positiefs voortbrengen, namelijk het verenigen van de verdeelde Fransen?
Etterende crisis
Daarvoor zijn wel tekenen. President Macron beloofde de kathedraal te herbouwen en riep in een toespraak op tot eenheid. Zijn politieke rivalen kiezen dezelfde toon. Fransen doneerden al honderden miljoenen voor de herbouw.
De Nederlandse De Bruijn woont al jaren in Parijs. Hij ziet na de brand een grote eensgezindheid onder de bevolking. "Er was een maanden durende etterende sociale crisis over belastingen, sociale ongelijkheid, het gebrek aan kansen. In al die sociale spanning vindt die ramp plaats. Dat symbool dat we het hart van Frankrijk noemen staat in de fik. Als je dit weer opbouwt, ligt daar wel een kans."
Hij wijst op het belang dat Fransen hechten aan de Notre-Dame. "Voor Parijs en de Fransen is deze kathedraal veel meer dan bijvoorbeeld de Eiffeltoren. Het is de plek waar het gebeurt en waar het gebeurde: kroningen van keizers, herdenkingen, elke belangrijke stap in de geschiedenis van dit land is verbonden met de Notre-Dame. Met deze brand staat het podium waarop de Franse geschiedenis zich voltrekt in de hens. Alle Fransen ervaren, denk ik, oprechte vreugde dat de torens er nog staan."
Les van verantwoordelijkheid
De Franse filosoof en politicoloog Dominique Moïsi beaamt dat de brand het land samenbrengt. "Er is een deel van de Fransen dat zich erg vernederd voelt en dat vertaalt zich naar een woede tegen de elite en haat richting de pers. Nu hervinden de Fransen eenheid rond de kathedraal die van iedereen is."
"We beseffen nu dat we in de ogen van de geschiedenis verantwoordelijk zijn voor ons erfgoed. De echte les is dat wij passanten zijn op deze wereld en dat het onze opdracht is om in goede staat door te geven wat wij hebben geërfd."
Maar zijn deze les en de gevoelens van solidariteit blijvend? Daarover heeft Moïsi zijn twijfels. "De onenigheden zullen zich hernemen en de verdeeldheid zal terugkeren."
'Scheurtjes worden weer dieper'
De Bruijn deelt die vrees. Hij wijst op honderden miljoenen die een aantal Franse miljardairs heeft toegezegd te zullen doneren voor het herstel van de Notre-Dame. "Dat is heel goed, maar ik zie de eerste scheurtjes ontstaan in dat verhaal. Ik ken Fransen die zeggen 'als jij zo in staat bent 300 miljoen op tafel te leggen, in wat voor samenleving leven we dan? Waarom heb je niks gedaan om hongerlijders te helpen?' Ik denk dat die scheurtjes nog wel wat dieper zullen gaan."
"De emotie rond de brand zal wel wegzakken en dan kom je toch weer op die kernvraag terecht: wie zijn de Fransen nou met elkaar, wat is de ziel van die beschaving? Ik weet wel zeker dat links en rechts niet hetzelfde antwoord gaan geven."
Toch blijft er wel íets positiefs over van het huidige gevoel van eensgezindheid, denk filosoof Moïsi. "Wat zal blijven is de emotie van het moment dat we dachten dat de kathedraal zou instorten. Mensen kunnen nu toch naar de kerk blijven kijken en zeggen 'die is er nog en zal er altijd zijn'."