De rechtsbijstand moet op de schop, vindt het kabinet. Burgers moeten meer zelf op zoek naar een oplossing voor hun juridische problemen. En dat stuit op weerstand binnen de advocatuur.
Mensen moeten voor zaken als echtscheidingen, arbeidsconflicten, huurconflicten, schulden en burenruzies minder snel naar de rechter stappen, vindt minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker. Hij wil dat er een soort poortwachter komt.
"Ik zie dat niet direct als een commissie, het kan ook een loket zijn. Vergelijk het met de zorg. Als je ergens pijn hebt, ga je ook eerst naar de huisarts om te laten onderzoeken wat er het beste kan gebeuren. Je gaat niet meteen naar het ziekenhuis", zegt hij in Nieuwsuur.
Advocaten overal in Nederland zijn boos op Dekker. Advocaten uit Noord-Nederland leggen uit protest morgen een half uur het werk neer, voorafgaand aan een debat in de Tweede Kamer over de plannen. De advocaten vrezen voor de toekomst van de gefinancierde rechtsbijstand.
Naheffing
Advocaat Carrie Jansen ziet het voorstel van Dekker niet zitten. Ze noemt de zaak van haar cliënt Petra Goosen, die ze pro deo behandelt: zij kreeg 3000 euro te veel bijstandsuitkering op haar rekening. Jansen vraagt vervolgens of Goosen wel recht heeft op dit bedrag. De gemeente bevestigt dit schriftelijk, waarna Goosen het geld gebruikt om haar huurschuld af te lossen.
Drie maanden later laat de gemeente weten dat ze het bedrag toch moet terugbetalen, in een keer. Maar omdat Goosen leeft op het minimum kan ze dit niet. Haar schuld stijgt vervolgens met 1200 euro. Jansen en Goosen stappen naar de rechter, die hen gelijk geeft, ook als de gemeente daarna nog in hoger beroep gaat.
"De gemeente zei: begin maar een procedure. We konden niet anders", aldus Jansen. "We beginnen nooit een procedure als het niet nodig is. Dus ik vind het verwijt van minister Dekker dat er te vaak onnodig wordt geprocedeerd, onterecht."
Jansen maakt vaak mee dat haar cliënten "vermorzeld worden" door het UWV of de gemeente met papieren die niet kloppen, zoals mevrouw Goosen. "60 procent van de zaken zijn tegen de overheid, dus die moet je juist niet laten bepalen wie naar de rechter mag. Dat kan je geen onafhankelijkheid noemen."
Ook wijst ze op de ongelijkheid die door dit plan kan ontstaan. "Je kunt niet zeggen dat mensen met veel geld wel mogen procederen, maar mensen met weinig geld niet."
Petra Goosen is blij dat ze een advocaat in de arm heeft genomen. "Wat moet je anders doen? Het is gewoon overmacht. Ik zou niet weten hoe ik dit in mijn eentje zou moeten oplossen."
De Nederlandse orde van advocaten, de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, Sociaal Werk Nederland, de Federatie Opvang en de RIBW Alliantie waarschuwen voor klassenjustitie en kwamen vorige week met een verklaring waarin ze de overheid oproepen de toegang tot het recht voor iedereen te waarborgen.
"Daarvoor is onder andere hard nodig dat mensen met een probleem de juiste hulp krijgen. Dat er betaalbare griffierechten, het toegangskaartje voor de rechtbank, zijn. Maar ook dat rechtzoekenden met een lager inkomen een advocaat kunnen betalen", zo staat in de verklaring.
En Dekkers eigen Raad voor de Rechtsbijstand heeft ook kritiek. "Uit de kabinetsbrief blijkt dat voor vier op de vijf mensen die de juridische weg kiezen hun probleem wordt opgelost. Een mooi cijfer dat uitwijst hoe wezenlijk het is dat rechtsbijstand beschikbaar is."
De Raad benadrukt ook dat juist het procederen tegen de overheid, die zelf juristen inzet, vaak zonder advocaat niet goed mogelijk is. "Overheidsinstanties stellen zich te vaak formalistisch op en dat leidt onnodig tot procedures."
Coalitiepartijen CDA en D66 hebben zich eerder al kritisch uitgelaten over de plannen van Dekker. Ze willen de afspraken in het regeerakkoord handhaven. Daarin is afgesproken dat er "geen rechtsgebieden worden uitgezonderd waarvoor rechtsbijstand kan worden aangevraagd".
