Yfke Nijland
In de gesloten jeugdzorg nemen de problemen van jongeren in ernst toe. Gedragsproblemen gaan steeds vaker samen met ernstige, psychiatrische problematiek. Eerder maakte Nieuwsuur bekend dat het aantal suïcides in de jeugdhulp toeneemt: van tien zelfdodingen in 2014 naar negentien in 2017.
Het aantal mislukte pogingen is echter vele malen groter. Er is een groep jongeren op de gesloten afdelingen die elke week een poging waagt.
Hoe is het om als hulpverlener met zulke zieke jongeren te werken? Drie jonge groepsleiders van de gesloten jeugdzorginstelling Woodbrookers in het Friese plaatsje Kortehemmen vertellen over het afgelopen jaar, waarin zij te maken kregen met twee zeer suïcidale meisjes. (De namen van de twee meisjes Linda en Nicole zijn om privacyredenen gefingeerd)
Continu alert
De groepsleiders zorgden voor een groep waarbij zelfs pindakaaspotjes bewaakt moesten worden. Die potjes waren in handen van de tieners niet langer veilig omdat ze eenmaal tegen een muur gegooid als glasscherf konden dienen bij een zelfmoordpoging.
Jeugdzorgwerker Dagmar Baas trof Linda tijdens een verwurgingspoging op haar kamer aan. "Je gaat een beetje in de overlevingsstand. Ik handelde gewoon." Ze riep snel assistentie en greep Linda (15), een meisje met borderline die op een kast klaar stond om te springen, bij haar enkels. "Later denk je wel, jemig, het had ook anders kunnen gaan. Als ik toen niet was gekomen..."
Het hele team was continu alert, vertelt ze. "Continue alertheid zuigt je leeg. Het is een uitputtingsslag." Maar ook de andere kinderen waren voortdurend op hun hoede, merkte Dagmar. "Die kwamen dan tijdens het koken met een leeg potje aan en zeiden: gooi die maar elders weg want dan kan Linda er tenminste niet bij."
Voordat jongeren op een gesloten jeugdzorgafdeling terechtkomen, hebben ze vaak al meerdere zorginstellingen van binnen gezien. Ze zijn als 'hete aardappelen' steeds doorgeschoven, vertelt Peer van der Helm, de Leidse lector residentiële jeugdzorg. Er moet iets veranderen, vindt hij.
Want het telkens weer doorverwijzen, geeft kinderen het gevoel dat niemand ze wil en kan behandelen. "Telkens worden ze in de steek gelaten. Het is de ene na de andere teleurstellende ervaring en dat verergert het gedrag."
Keuzes maken
Het team bij Woodbrookers was er op gebrand om Linda en Nicole, ondanks de zware belasting op het team, een vaste plek te bieden en ze juist niet weer door te sturen. Toch liep het anders.
Toen Nicole, een meisje met autisme en depressies, haar kamer in de fik zette en zelf op bed ging liggen om op haar einde te wachten, was de maat vol, legt jeugdzorgwerker Wieger Voolstra uit. "Omdat dit echt ten koste ging van de veiligheid van de andere kinderen. Je doet dit werk om jongeren te helpen. En op dat moment moet je de keuze maken voor de rest. Die zitten hier nog en willen ook verder."
Persoonlijk was het incident voor hem ook een breekpunt. Hij vroeg om een andere werkplek en werkt nu op een open afdeling waar heftige incidenten wat minder vaak voorkomen.
Ook klinisch psycholoog Odette Brand oordeelde dat Nicole niet meer terug op de groep kon blijven. Met pijn in het hart. "Het personeel durfde het ook niet meer. Die dachten: hoe kunnen we dit verantwoorden naar de ouders en de andere kinderen? Hier is veel discussie over geweest."
Nu verblijft Nicole in een andere instelling, maar de behandelaar van Woodbrookers heeft nog veel contact met haar. "We vinden het belangrijk om haar niet los te laten", geeft Brand aan. Ook voor Linda is inmiddels een andere behandelplek gevonden.
