Het Amsterdamse ziekenhuis AMC heeft de afgelopen tien jaar honderden hoofden aangekocht van omstreden bedrijven uit Amerika. De menselijke hoofden werden gebruikt voor onderwijs. Dat blijkt uit onderzoek van persbureau Reuters en Nieuwsuur.
Ook het Erasmus MC uit Rotterdam kocht lichaamsdelen bij een Amerikaanse body broker. Dat zijn zeer winstmakende commerciële bedrijven die handelen in lichaamsdelen van mensen die hun lichaam ter beschikking hebben gesteld aan de wetenschap. Nederlandse universitair medisch centra hebben zelf ook programma's voor lichaamsdonatie na de dood, die honderden lichamen per jaar opleveren.
Zowel Erasmus MC als het AMC is sinds kort gestopt met het aankopen van lichaamsdelen uit de VS. Beide ziekenhuizen doen dit naar aanleiding van de vragen van Reuters en Nieuwsuur.
Hoogleraar Freek Dikkers, hoofd van de afdeling KNO van het Academisch Medisch Centrum, verklaart in een interview met Nieuwsuur de noodzaak om hoofden in de VS aan te schaffen. "Hoofden moeten van een bepaalde kwaliteit zijn, en diepgevroren. Een dergelijk aanbod kon hier niet geleverd worden en andere academische ziekenhuizen hadden evenmin mogelijkheden. Toen zijn we gaan zoeken op de commerciële markt en zijn we terechtgekomen in de Verenigde Staten." Het ziekenhuis kocht tussen 2008 en 2018 ieder jaar tussen de 30 en 50 diepgevroren hoofden.
Het is niet illegaal om lichaamsdelen vanuit de VS te laten bezorgen. De lichaamsdelen kwamen per schip aan in Rotterdam of per vliegtuig op Schiphol. De partijen lichaamsdelen uit de haven, zeker zes containers sinds 2012, werden vervolgens vervoerd naar een logistiek bedrijf in Tilburg. Begin dit jaar werden de containers met diepgevroren lichaamsdelen die daar opgeslagen lagen plotseling weggehaald door het bedrijf MedCure. Wat er hierna mee gebeurde, is onduidelijk.
Beide Nederlandse ziekenhuizen gebruikten de lichaamsdelen dus voor onderwijs. Het Erasmus MC kocht knie- en schoudergewrichten in de VS om in het chirurgisch SkillsLab van het ziekenhuis, soms betaalde, trainingen te kunnen geven aan specialisten uit binnen- en buitenland. Volgens een woordvoerder zijn de lichamen die zij elk jaar uit hun eigen donatieprogramma ontvangen "niet voldoende voor de trainingsbehoefte". Een winstoogmerk heeft het ziekenhuis niet met de trainingen, aldus een woordvoerder. Beide ziekenhuizen willen niet zeggen hoeveel zij hebben betaald voor de aangekochte lichaamsdelen.
Kijk hieronder naar een video waarin verslaggever Marijn Duintjer Tebbens uitlegt hoe de handel in lichaamsdelen in zijn werk gaat en wat die handel de betrokken bedrijven oplevert.
De Nederlandse ziekenhuizen deden zaken met de Amerikaanse bedrijven MedCure en Science Care. Zij kwamen in opspraak na publicaties van persbureau Reuters begin dit jaar. Uit berichtgeving bleek onder meer dat ze het niet zo nauw namen met het voorlichten van nabestaanden over wat er precies gebeurde met de gedoneerde lichamen. Familieleden werden niet geïnformeerd over het feit dat de lichamen in delen over de hele wereld werden verhandeld. De FBI doet momenteel onderzoek naar verschillende Amerikaanse bedrijven.
Laatste levering
Hoogleraar Dikkers van het AMC zegt niet op de hoogte te zijn geweest van de - in zijn woorden - "woekerwinsten" van de Amerikaanse body brokers waarmee zijn ziekenhuis zaken deed. "Dat Science Care alleen maar gaat zitten jagen van 'u kunt uw begrafeniskosten voorkomen' en reclame maakt met 'donate your body now', dat is iets wat wij niet wisten."
Toch snapt hij de keuze die zijn voorgangster maakte om op deze manier hoofden te bestellen. "Omdat wij die cursus graag geven en omdat wij mensen uit binnen- en buitenland krijgen die wij buitengewoon goed kunnen onderwijzen. Chirurgen van het hoofd-halsgebied komen speciaal naar ons ziekenhuis om deze cursus te lopen."
Inmiddels doen het Erasmus MC en het AMC dus geen zaken meer met de Amerikaanse bedrijven. "Wij hebben negen dagen geleden de laatste levering gehad", zo stelt Freek Dikkers van het AMC. "En dit is echt de laatste geweest."
