Zarina heeft haar man al vijf jaar niet gesproken. "Hij is al jarenlang in Rusland. Hij belt me niet en stuurt me ook geen geld. Ik zit thuis met twee kinderen, het is heel moeilijk." Net als zoveel mannen in Tadzjikistan is haar man naar Rusland vertrokken voor werk. Alleen kwam hij nooit meer terug.
Er werken inmiddels meer dan een miljoen Tadzjieken in Rusland. Dat is meer dan tien procent van de totale bevolking. De mannen zijn de werkloosheid in hun eigen land ontvlucht. Ze zoeken een baan of een beter salaris. Tadzjikistan heeft ze ook nodig: geen land ter wereld is zo afhankelijk van het geld dat door migranten wordt verdiend.
De meeste mannen blijven lang weg, sommige krijgen een vaste aanstelling en komen helemaal niet meer terug. En dat ontwricht de samenleving. "Soms worden de mannen verliefd en gaan daar trouwen" zegt Mehriniso Babakova. "Meestal komen ze dan niet terug. En sturen ze ook geen geld meer."
Ziek van gemis
Daarom runt Babakova op het platteland, niet ver van de grens met Afghanistan, een hulporganisatie voor vrouwen die door hun mannen in de steek zijn gelaten. Zo vond de organisatie voor Zarina een baan op de markt, zodat ze nu voor haar kinderen en zichzelf kan zorgen.
Zarina doet hard haar best om de eindjes aan elkaar te knopen, maar daarmee wordt het gemis voor het gezin niet minder. "Ik probeer mijn kinderen niet aan het verleden te laten denken. Ze kunnen daar ziek van worden", zegt de alleenstaande moeder. "Mijn zoon is lang ziek geweest na het vertrek van zijn vader."
Men kan hier in Tadzjikistan nauwelijks geloven dat zonen van goede ouders naar Syrië gaan.
Migratie ondermijnt niet alleen de sociale structuur in het Centraal-Aziatische land. Het is ook een voedingsbodem voor radicalisering. Sommige mannen sluiten zich na hun vertrek uit Tadzjikistan aan bij terreurgroep Islamitische Staat.
"Vaak worden jongens geworven die in het buitenland zijn gaan werken", Babakova. "Ze komen uit onze regio's Qubodiyon en Shahrtuz. Het is heel gevaarlijk. Soms weten de ouders van niks. Men kan nauwelijks geloven dat zonen van goede ouders naar Syrië gaan."
Sommige Tadzjiekse mannen nemen ook hun gezin mee naar IS-gebied. Een beslissing met grote gevolgen, op heel veel vlakken. Zo nam de vader van Marjam ruim twee jaar geleden zijn vrouw en zes kinderen mee naar IS-gebied in Irak. Nu is zij de enige van het gezin die nog in leven is.
Het meisje is weer terug in Tadzjikistan dankzij haar opa. Die zag haar in een documentaire over een weeshuis op tv en haalde haar naar huis. Magmadragin Sjojev wist twee jaar lang niet wat er met zijn zoon en kleinkinderen was gebeurd. Waarom ze vertrokken, is hem nog steeds onduidelijk.
"Mijn zoon was geen extremist. Hij hield niet van dat soort mensen", zegt Sjojev. "Hij belde me juist vaak. Dan vertelde hij dat hij aan het studeren was en dat hij terug zou komen als hij klaar was." Maar hij kwam nooit. Met zijn gezin reisde hij via Rusland en Egypte naar IS-gebied, waar hij de dood vond.
Zeker 1100 Tadzjieken zouden naar Syrië en Irak zijn gereisd. Het zijn vaak jonge, laagopgeleide jongens die in Rusland worden geworven om voor IS te vechten. Mehriniso Babakova maakt zich er zorgen over. "Het is heel gevaarlijk. Voor ons, voor de samenleving en voor de hele wereld."
Kijk hieronder naar ons gesprek met radicaliseringsexpert Edward Lemmon en een verslag vanuit Tadzjikistan van verslaggever Gert-Jan Dennekamp.
