Een onrechtvaardig proces is geen zeldzaamheid meer in Tadzjikistan. Zo gaat het tegenwoordig in het land, zeggen kenners. Dit wordt steeds duidelijker nu het proces gaande is tegen de 15 verdachten van de aanslag waarbij eind juli vier fietstoeristen om het leven kwamen, onder wie een Nederlander.
Hoe deze mannen berecht worden, is totaal onbekend. Het proces vindt plaats achter gesloten deuren. Nieuwsuur-verslaggever Gert-Jan Dennekamp was een week in het Centraal-Aziatische land. Hij probeerde het proces bij te wonen, maar de toegang werd hem geweigerd. "De reden kreeg ik niet te horen."
Op het proces is dus weinig controle. Dennekamp legt uit waarom dat in dit geval extra kwalijk is: "De officiële lezing van de overheid is dat de oppositie erachter zit, de verboden Tadzjiekse nationale revival-partij, gesteund door Iran. Maar er is ook een video, door IS geclaimd, waarin die jongens zeggen dat ze trouw zweren aan IS. Die twee dingen gaan natuurlijk niet samen."
Er is daarom veel reden om te twijfelen aan deze officiële verklaring. "Er zijn veel vragen. Normaal gesproken kunnen die opgehelderd worden in een open en transparant Hof. Maar dat is er niet in Tadzjikistan."
Geen toegang
Het Hooggerechtshof in Tadzjikistan is officieel openbaar, maar alle bijeenkomsten vinden plaats binnen de muren van de gevangenis waar de verdachten vastzitten. Niemand mag erbij zijn, en daardoor kan geen oordeel gevormd worden over hoe de gerechtelijke procedure plaatsvindt.
De Tadzjiekse jurist Shokirjon Hakimov beaamt dit. Ook omdat de zaak van nationaal belang is, had het proces volgens hem openbaar moeten zijn. Maar in de afgelopen jaren kreeg elke rechtszaak volgens Hakimov het stempel 'vertrouwelijk'.
"Omdat het zou gaan om corruptie, moord of andere zaken die zich in het strafrechtelijke domein bevinden. Dat is een deel van onze realiteit geworden. Dat is niet alleen in strijd met de internationale regels, maar ook met onze grondwet en de mensenrechten."
Dit is een heel ingewikkelde moordzaak. We moeten alle details hebben.
Kim Postma, partner van het Nederlandse slachtoffer René Wokke, werd ook niet uitgenodigd voor het proces. Hetzelfde geldt voor de familieleden van de andere drie omgekomen fietsers, en de belangrijkste getuige: een omstander die het incident heeft gezien.
Hakimov: "Het Hof is verplicht om haar uit te nodigen en haar een getuigenverklaring te laten afleggen. Misschien heeft ze een gezicht onthouden en weet ze wie de dader is. We hebben het over een heel ingewikkelde moordzaak. We moeten alle details hebben. Wie was de opdrachtgever, wie heeft het plan bedacht en wat ze wilden bereiken, tegen welke prijs?"
Vier verdachten zijn vlak na de aanslag doodgeschoten. Dennekamp vindt dat opvallend. "Ze bevonden zich in een heuvellandschap zonder bomen. Als de politieagenten de mannen hadden omsingeld, waren zij kansloos geweest."
Er klopt iets niet, denkt ook Hakimov. "Ze konden zich niet verdedigen. Ze hadden geen granaatwerpers, mitrailleurs of granaten, dat was later te zien op beelden die werden uitgezonden. Waarom besloot de politie om meteen het vuur te openen? Het lijkt erop dat het de bedoeling was om ze uit te schakelen."
Ik heb hem niet meer gezien
Kim Postma vertelt dat ze niet alleen wordt weggehouden van het proces. Ook vlak na de aanslag werd ze buitengesloten, toen haar partner naar het ziekenhuis werd gebracht. "Daar hebben ze René meegenomen naar een kamer en daarna heb ik hem niet meer gezien. Ze hebben me weggeduwd. Ik mocht daar niet bij zijn."
Niemand vertelde Postma dat René inmiddels was overleden. "Dat heb ik pas om één uur 's nachts - de aanslag gebeurde 's middags om half twee - gehoord van een vriend uit Nederland. Hij heeft me dat via de telefoon moeten vertellen. En toen nog hebben ze het in Tadzjikistan ontkend, op dat moment."
Het is afwachten hoe het proces precies gaat verlopen, maar volgens Dennekamp kunnen we al raden wat voor vonnis er wordt uitgesproken. "Je kan met 99 procent zekerheid zeggen dat de officiële lezing bevestigd gaat worden in het Hof. Dat eruit komt dat de islamistische revival-partij verantwoordelijk is voor de aanslag."
