In Amsterdam lopen naar schatting 400 mensen rond die geïnfecteerd zijn met hiv zonder dat te weten. Zij zorgen voor nieuwe infecties, waardoor de epidemie kan voortduren. Een speciaal team probeert deze laatste groep hiv-patiënten nu op te sporen.
Het team, bestaande uit ziekenhuisspecialisten, de GGD en huisartsen, denkt hen vooral te vinden onder homo's en migranten. Bijvoorbeeld migranten uit Afrika die al langer in Amsterdam wonen.
Bij migranten gaat het vaak om mannen die een relatie met een vrouw hebben, maar daarnaast seks hebben met mannen, vertelt Silke David, programmamanager hiv bij het RIVM. "Die mannen zijn extra kwetsbaar."
Ze weten vaak de weg in de medische wereld niet goed te vinden, zegt David. De mannen hebben vaak te weinig kennis van hoe ze zich kunnen beschermen tegen hiv en weten niet waar ze zich kunnen laten testen.
Als je zegt dat je hiv-positief bent, denkt men gelijk dat je met Jan en alleman naar bed bent geweest.
En dan is er nog een probleem: onder migranten is hiv nog steeds een groot taboe. "Mensen willen niet weten of ze besmet zijn vanwege de discriminatie die dan volgt. Als je zegt dat je hiv-positief bent, denkt men gelijk dat je met Jan en alleman naar bed bent geweest", zegt Eliane Becks.
Ze komt zelf uit Burundi en raakte vijftien jaar geleden besmet met hiv in een Afrikaans ziekenhuis. Ze werd weggestuurd zonder medicatie. "In feite stuurde die arts me de dood tegemoet." Nu, in Nederland en onder goede medische behandeling, licht ze migranten voor over hiv.
Becks merkt dat zij vaak een verouderd beeld hebben over hiv. "Ze denken aan zieken uit de tijd dat er nog geen medicijnen waren. Dat je heel ziek werd, weg teerde en dan stierf." Het helpt als ze haar dan ontmoeten, online of in het echt, en een gezond uitziende, Afrikaanse vrouw treffen.
Hier wordt weinig getest op hiv
Op bepaalde plekken in Amsterdam worden er weinig hiv-testen gedaan. Internist Godelieve de Bree van het Amsterdam UMC laat het zien aan de hand van onderstaande kaart. "Kijk, hier in het rood zie je het aantal hiv-testen dat door huisartsen wordt verricht. In de blauwe gebieden wordt er dus weinig getest."
Het zijn de delen van Amsterdam waar mensen pas laat een hiv-test krijgen en de diagnose dus ook pas laat wordt gesteld. Huisartsen in die gebieden moeten alerter zijn om symptomen die op hiv kunnen wijzen, zoals een huidafwijking, te herkennen, zegt De Bree. "Betere herkenning is nodig én het laagdrempelig aanbieden van een hiv-test."
Een hiv-zelftest zou uitkomst bieden voor de migrantengroep, denkt Silke David van het RIVM. Maar in Nederland mag zo'n zelftest alleen door een arts of apotheker verstrekt worden. Dat is achterhaald, vindt David. "Heel jammer". Want er is een groep voor wie die stap naar de dokter lastig is.
Nieuwe hiv-infecties aan het licht
Naast migranten die niet weten dat ze geïnfecteerd zijn, zoekt het onderzoeksteam naar homoseksuelen voor wie hetzelfde geldt. Deze groep komt bij de GGD soms aan het licht als ze zich melden voor PrEP. Dat is een pil die een hiv-infectie kan voorkomen. De pil is bedoeld voor mensen die geen hiv hebben, maar die wel een verhoogd risico lopen om geïnfecteerd te raken.
Onlangs besloot het kabinet PrEP de komende vijf jaar als proef te verstrekken aan mannen in een hoogrisicogroep. De minister hoopt zo jaarlijks 250 nieuwe hiv-infecties te voorkomen. Maar in Amsterdam weten ze inmiddels dat je met de PrEP-proef ook mensen op het spoor kunt komen die al geïnfecteerd zijn.
Voordat iemand PrEP voorgeschreven krijgt, doet de GGD namelijk eerst een hiv-test. Wie onverwacht toch positief test, krijgt geen PrEP maar hiv-medicijnen waarmee de ziekte niet langer seksueel overdraagbaar is.
