Ze werken keihard aan een geneesmiddel tegen hiv, zodat patiënten in de toekomst niet meer dagelijks medicijnen moeten slikken. De drie wetenschappers, Charles Boucher (Erasmus MC), Anne Wensing (UMC Utrecht) en Ben Berkhout (Amsterdam UMC), zijn de hoop voor velen. Ze hebben ieder een ander stukje van de hiv-puzzel in handen.
Een razend ingewikkelde, medische puzzel die uiteindelijk, als hij eenmaal goed gelegd wordt, hiv helemaal uit het lichaam moet bannen. Er zijn virusremmers op de markt die hiv nu al goed weten te onderdrukken, maar een middel waarmee iemand echt geneest van hiv, is er nog niet.
Tot nu toe durft alleen arts-viroloog Charles Boucher al een concrete voorspelling te doen over wanneer het geneesmiddel beschikbaar zal zijn. Hij heeft goede hoop dat het middel, dat hiv-patiënten daadwerkelijk geneest, binnen 15 jaar een realiteit is.
'Ik zou het medicijn meteen nemen'
Voor patiënten Reina Foppen en Oscar Hammerstein blijft het nog een voorzichtige droom: dat er plotsklaps een einde zal komen aan zo'n dertig jaar leven met een chronische ziekte. Een ziekte waarbij je eigenlijk nooit ongestraft een dag een pil kunt overslaan.
Foppen kan niet wachten tot er een echt geneesmiddel op de markt komt. "Ik zou het medicijn meteen nemen", zegt ze resoluut. "Het zou geweldig zijn." Ze werd als twintiger door haar toenmalige vriend besmet en is nu actief bij de Hiv Vereniging.
Hammerstein, advocaat, moet er wat langer over nadenken. "Uiteindelijk neem je dat middel natuurlijk wel, maar het zou mij moeite kosten om afscheid te nemen van mijn hiv-status", geeft hij eerlijk toe. "De subcultuur van homoseksuelen was sterk en die van hiv-patiënten was nog veel sterker. Iemand anders met hiv voelt nu als familie."
Ondertussen bestudeert arts-viroloog Charles Boucher in het laboratorium van het Erasmus MC geconcentreerd hoe hij het hiv-virus, dat in cellen is ondergedoken, weer kan reactiveren om het vervolgens te verslaan. Inmiddels is zijn onderzoek zo gevorderd dat het nu op mensen wordt getest. Een spannende en cruciale stap.
Zijn collega, arts-microbioloog Anne Wensing (UMC Utrecht), probeert de behandeling waarmee de Amerikaan Timothy Brown van hiv genas, te herhalen. Brown is de enige ter wereld die ooit van het virus afkwam. Hij onderging een zeer ingrijpende kankerbehandeling waarbij niet alleen de kanker verdween, maar ook zijn hiv.
Het gaat om een behandeling met stamceltransplantatie die nu alleen aan mensen met kanker wordt aangeboden, geeft Wensing aan. "De risico's zijn te groot: 40 tot 60 procent overleeft een stamceltransplantatie niet." Maar als ze eenzelfde resultaat kan behalen als bij Brown, laat dat wel zien dat het niet een puur een kwestie van geluk was.
"Omdat we dit proces nu heel goed bestuderen, kan dit een aanzet zijn voor het ontwikkelen van een gentherapie. En dan zetten we echt een enorme stap op weg naar genezing. Ik ben daar heel positief over", zegt Wensing.
Hoe zorg je ervoor dat die plekken in het lichaam, waar het virus zich verbergt, allemaal bereikt worden?
Microbioloog Ben Berkhout (Amsterdam UMC) richt zich op het wegknippen van het hiv-virus uit het dna. Iets dat in het laboratorium opmerkelijk genoeg goed werkt. Berkhout had het zelf aanvankelijk voor onmogelijk gehouden, maar werd enorm verrast door de positieve uitkomsten.
Maar de weg naar de patiënt is lang. Er staan nog twee beren op de weg, haast Berkhout erbij te zeggen. "In een flesje zijn de cellen (aangedaan door het virus, red.) makkelijk vinden. Maar hoe zorg je ervoor dat die plekken in het lichaam, waar het virus zich verbergt, allemaal bereikt worden?"
Hij vervolgt: "En is deze methode pas succesvol als de laatste cel gevonden is en uitgeschakeld? 100 procent verwijderen lijkt mij onmogelijk. Maar misschien is het virus wel verslagen als je 80 procent weet uit te schakelen en kan het eigen immuunsysteem de rest onderdrukken."
Ook weet de onderzoeker nog niet of de knipmethode wel veilig genoeg is. "Je wil niet dat een andere cel door onze opruimactie ineens meer eiwit gaat produceren en een kankercel wordt. Dat je iemand van hiv geneest, maar na een paar jaren kanker moet vaststellen." Voorlopig blijft voorzichtigheid dus geboden.
