'Namaak luchtwassers bij varkensboeren zorgen juist voor meer stankoverlast'

• Gert Janssen

  verslaggever
• Hanneke de Jonge

Veel apparaten die de overlast van varkensstallen moeten beperken, zijn nagemaakt. Dat zeggen verschillende (oud-)fabrikanten van zogeheten luchtwassers. Dat zou één van de verklaringen zijn voor het slecht functioneren van de luchtwassers, zoals onlangs werd vastgesteld in een onderzoek van de Universiteit Wageningen.

Wat is er aan de hand? Varkensboeren zijn verplicht om zoveel mogelijk te doen om de stankoverlast voor hun omgeving te beperken. Met een luchtwasser kan letterlijk de geur uit de lucht worden gewassen. Lucht die de varkensstal verlaat, gaat eerst door een wasser en dan naar buiten.

Als een varkensboer aantoont dat hij een luchtwasser gebruikt, kan hij een vergunning krijgen voor het houden van een bepaald aantal varkens. Inmiddels staan er zo'n 2500 luchtwassers bij varkensstallen in Limburg, Gelderland en Brabant.

Begin april verscheen een rapport van de Wageningen Universiteit. Uit een steekproef onder 29 combi-luchtwassers bleek dat de wassers niet doen wat er wordt beloofd. De luchtwassers reduceren gemiddeld slechts 40 procent in plaats van de beloofde 85 procent van de stank.

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat kondigde daarom direct nieuwe milieuregels voor varkenshouders aan. Die strikte milieugrenzen maken uitbreiding of nieuwbouw voor varkensboeren nu bijna onmogelijk en dat leidt tot onrust.

'Er zijn cowboys op de markt'

Het rapport van de Wageningen Universiteit geeft geen antwoord op de vraag waarom de luchtwassers niet goed werken. Eén van de suggesties is dat het te maken heeft met het onderhoud van de apparaten. Maar een rondgang langs leveranciers en (oud)fabrikanten levert nog een inzicht op: veel luchtwassers zijn in slechtere versies nagemaakt.

Er bestaat geen certificering voor de markt van luchtwassers. De overheid heeft de regels voor bewust niet opgesteld om concurrentie een kans te geven. Fabrikanten kunnen elkaars luchtwasser namaken aan de hand van de openbare systeembeschrijving. Maar dat wil niet zeggen dat het namaken ook goed gebeurt.

"Bij de boeren is de luchtwasser feitelijk een ongewenst product, het kost ze geld, maar ze moeten het van de overheid aanschaffen. Er zijn een paar betrouwbare partijen in de markt, maar er zijn ook cowboys. Die dus misbruik maken van het feit dat het een 'opgedrongen' product is en snel geld willen verdienen," vertelt Bram Claassen. Samen met zijn broer levert hij luchtwassers, maar doet ook het onderhoud van luchtwassers van andere leveranciers.

Hij ziet regelmatig zaken die niet kloppen. "Bijvoorbeeld dat er maar een filterpakket van 60 cm inzit, terwijl dat eigenlijk anderhalve meter moet zijn. Dat is nog minder dan de helft. Dan is het logisch dat de reducties van 85 procent bij lange na niet worden gehaald."

Patrick Sanders, oud-directeur van producent Uniqfill, ontwikkelde in 2009 de combi-geurwasser met de grootste prestatie: 85 procent geur- en ammoniak-reductie. Het apparaat kreeg goedkeuring van de overheid, een zogenoemd BWL-nummer. Boeren die het apparaat kochten, kregen op basis van het BWL-nummer een vergunning.

"Waar wij destijds absoluut niet blij mee waren, was dat die certificering door de overheid werd vrijgegeven voor het product dat wij hadden ontwikkeld. Omdat ze meer concurrentie onder de fabrikanten wilden, om die dingen goedkoper te maken. We hadden een hoop geld geïnvesteerd maar iedereen kon het namaken en met ons BWL nummer aan de haal gaan."

Gevolg is dat boeren met dure apparaten zitten die onvoldoende werken en er voor omwonenden meer stank is dan er op papier getolereerd wordt. Bovendien zijn er vergunningen verleend op basis van verkeerde aannames.

"We wisten dat dit ging gebeuren," zegt Klaas Wubs, oud-producent van luchtwassers. Volgens hem heeft de overheid de problemen zelf in de hand gewerkt. "Ik heb hier met een collega-fabrikant tegen geageerd bij de overheid. We zeiden: dit leidt tot namaak, tot niet goedwerkende luchtwassers. Maar daar wilde men niks van weten."