De dag van haar arrestatie staat Idil Eser nog helder voor de geest. "Het was 5 juli, heel vroeg in de ochtend. Ineens kwamen er agenten binnen. De eerste hield een pistool voor zich uit. Hij zei: stop met wat jullie aan het doen zijn, handen omhoog." Eser, directeur van Amnesty Turkije, werd vorig jaar opgepakt samen met negen andere mensenrechtenactivisten.
Ze waren op het eiland Büyükada in de buurt van Istanbul, waar ze een workshop bijwoonden over digitale veiligheid. Het Turkse Openbaar Ministerie zag het anders: als "een training in methoden en tactieken die ook worden gehanteerd door terroristische organisaties".
De activisten worden ervan beschuldigd lid te zijn van de Gülen-beweging, de Koerdische PKK en de extreem-linkse groepering DHKP-C. "Dat zijn organisaties met heel verschillende agenda's en opvattingen", zegt Eser. "Ook is er een onderzoek ingesteld naar spionage en het financieren van terrorisme. Alle aantijgingen zijn volstrekt belachelijk."
Honderd dagen in de cel
Ze zat honderd dagen in de Silivri-gevangenis, de meest beruchte gevangenis van Turkije. Een plek waar mannen in de meerderheid zijn en waar privacy een schaars goed is. "Als je lag te slapen of onder de douche ging, gebruikte je vuilniszakken als gordijnen om wat privacy te hebben."
Eser zat apart van de andere gearresteerde activisten. "We werden apart geplaatst. Als je als Gülenist wordt bestempeld, mogen je vrienden je niet komen bezoeken. Alleen je naaste familie mag op bezoek komen. Het was geen pretje."
Eind oktober kwam er een einde aan haar gevangenschap toen rechtbank in Istanbul haar op borgtocht vrijliet, net als zeven andere activisten. Twee anderen waren al eerder op borgtocht vrijgelaten. Een andere activist, die een maand eerder dan de rest werd opgepakt, zit nog steeds vast: Taner Kilic, voorzitter van Amnesty Turkije.
In februari leek het er even op dat ook Kilic vrij zou komen. De rechtbank had besloten dat hij voorwaardelijk zou worden vrijgelaten. Maar enkele uren na dat besluit werd hij opnieuw gearresteerd. "Een officier van justitie ging in beroep en de rechtbank vernietigde het vonnis", vertelt Eser.
Volgens haar waren er in de zaak van Kilic geen nieuwe bewijzen. "Dit vertelt ons dat sommige besluiten van de rechtbank worden beïnvloed door andere factoren dan het recht."
Bijna elke mensenrechtenactivist heeft te maken met een rechtszaak, ontslag of hechtenis.
Eser maakt zich steeds meer zorgen over de situatie in haar land. Er zit een groot aantal journalisten vast en Turkije gaat via een nieuwe mediawet ook op het internet censureren. "Er ontstaat een angstcultuur en de bewegingsvrijheid wordt ingeperkt. Bijna elke mensenrechtenactivist heeft te maken met een rechtszaak, ontslag of hechtenis. Iedereen moet naar de rechtbank en met zijn advocaat spreken. Dat gaat ten koste van hun normale werkzaamheden en dat is een groot probleem."
En dan heeft president Recep Tayyip Erdogan ook nog eens vervroegde verkiezingen uitgeschreven. De Turkse kiezers mogen op 24 juni naar de stembus om zowel een nieuw parlement als een nieuwe president te kiezen. Volgens Eser een slimme zet. "Meestal zijn verkiezingen gunstig voor degene aan de macht, dus Erdogan zal er waarschijnlijk wel baat bij hebben."
Het recht zal zegevieren
Wat de toekomst voor Eser zelf brengt, is nog onzeker. Ze is op vrije voeten en mag zelfs reizen naar andere landen, maar ze is ook nog steeds in afwachting van haar rechtszaak. Wanneer die voorkomt is nog onbekend, maar echt rooskleurig ziet het er niet voor haar uit.
Het Turkse Openbaar Ministerie heeft eerder celstraffen tot vijftien jaar geëist. Toch houdt Eser hoop op gerechtigheid, voor haar en haar collega's. "Het wordt een langdurig proces, maar uiteindelijk zal het recht zegevieren. Daar geloof ik in, dat wil ik geloven."
