Functioneert de democratie goed genoeg? Of moeten mensen veel meer betrokken worden bij wat beroepspolitici ver weg in Den Haag beslissen? Uit onderzoek, dat Nieuwsuur en Vrij Nederland hebben laten uitvoeren, blijkt dat veel burgers afhaken, omdat ze de politici niet voldoende vertrouwen.
"De kiezers zijn behoorlijk cynisch", zegt onderzoeker Peter Kanne van I&O Research. "Ze hebben het gevoel dat ze wel hun stem mogen geven, maar dat beperkt gehoord wordt wat ze daadwerkelijk willen. Dit geldt voor een substantieel deel van de kiezers."
De kiezers moeten het gevoel hebben dat ze stemmen op een partij die iets doet met hun stem, zegt Kanne. "Als dat bij herhaling niet het geval is, als ze dat niet terug zien in colleges, in de regering of in beleid, dan verliest het democratisch stelsel zijn legitimiteit."
Over een paar weken mogen we onze stem uitbrengen voor de gemeenteraadsverkiezingen. I&O Research vroeg mensen die niet van plan zijn te gaan stemmen of het nog niet weten, wat er zou moeten gebeuren om ze toch naar de stembus te krijgen.
De belangrijkste uitkomsten: politici moeten beloftes nakomen, vindt 45 procent. En 41 procent vindt dat politici zich meer moeten verdiepen in wat gewone mensen bezighoudt.
Van de niet-stemmers vindt 82 procent dat politieke partijen hun mening niet waarderen. Ze zijn alleen geïnteresseerd in mijn stem, is de opvatting. Ook zegt 71 procent van de niet-stemmers dat politici niet begrijpen wat er in de samenleving speelt.
Een bestuurdersdemocratie
Volgens Niesco Dubbelboer van campagnebureau Meer Democratie is er iets mis met ons democratisch systeem. Het is naar zijn mening hopeloos verouderd. "We hebben een bestuurdersdemocratie, die voortkomt uit onze geschiedenis. De toppen van politieke partijen moesten er onderling uit zien te komen. Maar dat is niet meer van deze tijd."
"De bevolking is inmiddels hoogopgeleid, mensen willen betrokken zijn bij de besluiten die worden genomen. Dan gaat het niet meer op om in de partijtoppen een paar mensen te hebben die bepalen wat voor beslissingen er worden genomen. En dat de kiezer dan één keer in de vier jaar mag stemmen."
Maar als het gaat om democratische vernieuwing, zijn burgers dan bereid om mee te doen met experimenten? Nieuwsuur en Vrij Nederland lieten ook dat uitzoeken. Burgers blijken positief over de mogelijkheid om in hun buurt of gemeente mee te beslissen over de begroting, of zelf plannen aan te dienen voor de politiek.
In de Bredase wijk Haagse Beemden mogen buurtbewoners bijvoorbeeld zelf hun begroting samenstellen. En in de Schepenstraat in Rotterdam doet een groep buurtbewoners aan 'right to challenge'. In plaats van de gemeente regelen de bewoners zelf hoe hun straat wordt opgeknapt.
Wethouder Joost Eerdmans van Leefbaar Rotterdam vond het geen probleem om zijn ambtenaren opzij te zetten voor dit experiment. Hij pleit zelfs voor meer democratische vernieuwing, inclusief het houden van referenda. "Ik denk dat mensen wel geïnteresseerd zijn in politiek, maar dat politici maar heel matig geïnteresseerd in mensen."
Ik vind het referendum een grote leugen van politici naar de bevolking.
CDA-leider Sybrand Buma wil juist van dat referendum af. "Ik vind dat een grote leugen van politici naar de bevolking. Ze houden de burgers voor dat die daadwerkelijk iets gaan vertellen, maar politici wisten al voor het referendum dat het niet uitgevoerd zou worden."
Hij vindt wel dat het systeem moet worden aangepast, maar dan op een andere manier. "Ik wil veel liever mensen activeren om mee te doen dan alleen maar ja of nee te laten zeggen."
Buma is voorstander van initiatieven als buurtbegrotingen en dialooggroepen. Het kan helpen om de cynische burger weer bij de politiek te betrekken. "Die initiatieven laten mensen meedoen, dwingen ze om hun huis uit te komen. We moeten het uiteindelijk samen doen."
Volgens hem moeten we weer terug "naar de oorspronkelijke bedoeling van het begrip democratie". "Dat is meer dan alleen stemmen, dat is echt meedoen. En dat moet in mijn ogen veranderen."
Maar het afschaffen van het referendum, kan je volgens Dubbelboer van Meer Democratie niet compenseren door meer inspraak op lokaal gebied. Hij vindt het een slechte zaak dat ze op landelijk niveau wel denken dat het zo kan.
"Het referendum is het kanaal voor zeggenschap voor gewone mensen. Op landelijk niveau schaffen ze dat dan af en dan verwijzen ze door naar lokaal. Daar mag je wel meepraten over of het buurthuis overeind moet blijven."
