Een kleine groep twitteraars heeft een buitengewoon grote invloed op het politieke debat in Nederland. Dat het geluid op Twitter niet representatief is voor de Nederlandse bevolking weet iedereen. Toch leidt ophef op sociale media vaak tot debatten in de Tweede Kamer.
"Het is een soort van digitale megafoon", zegt D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. "Als je op Twitter een bericht tot trending topic weet te krijgen, dan letten mensen wel op: hé daar is iets aan de hand. En zelf krijg ik ook vaak meteen reacties als ik een bericht plaats."
En dat is op een bepaalde manier goed voor de democratie, zegt Sjoerdsma. "Het debat kan op deze manier veel meer rechtstreeks tussen politici en Nederlanders worden gevoerd. Dat is goed. Maar het is niet representatief voor het hele land."
Twitterverkeer onder de loep genomen
Hoe groot is die groep politieke twitteraars nu echt? En welke nieuwsberichten delen zij met hun volgers? Vormen ze misschien gesloten clusters? Nieuwsuur en maandblad Vrij Nederland lieten het uitzoeken door onderzoekers van de Utrecht Data School.
Het onderzoek, waarin al het Twitterverkeer van twee weken in 2016 is onderzocht, laat zien dat de groep politieke twitteraars bestaat uit een links- en een rechts-georiënteerd cluster. De groepen zijn heel verschillend in hun keuze voor het soort berichten dat ze delen met hun eigen netwerk.
Het relatief kleine rechtse cluster bestaat uit 15.000 mensen. Deze groep deelt vooral nieuwsberichten van (online) media als GeenStijl, The Post Online en De Telegraaf. Daarnaast is er een links cluster actief op Twitter van 40.000 mensen. Zij delen juist weer nieuwsberichten van de NOS, de Volkskrant en ze delen YouTube-filmpjes.
Bas Paternotte, journalist van het rechts-georiënteerde The Post Online, noemt digitale media een nuttige aanvulling op de traditionele media. "Wij laten ook meningen horen die door anderen als ongewenst worden ervaren. We laten ook mensen aan het woord die het gevoel hebben dat ze niet gehoord worden."
Hij vindt die 'andere' geluiden naar eigen zeggen niet echt terug in traditionele media als de Volkskrant of NRC. "Bij ons dus wel. Alle meningen moet je kunnen spuien. Mensen die kritischer zijn op de politiek, die willen we laten horen en er ook duiding bij geven."
Paternotte noemt Twitter een verrijking van de democratie. Al is volgens hem wel de toon de laatste jaren veranderd. "Rond 2010 was Twitter echt leuk. Er zat nog lol in. Het is nu meer verbeten, krampachtiger. Dat je politici tijdens een debat dezelfde tweet ziet versturen."
Onderzoeker Claes de Vreese van de Universiteit van Amsterdam denkt dat we de rol van twitteraars niet moeten onderschatten. "Kamervragen waren vroeger gebaseerd op een stuk uit De Telegraaf. Nu komt het van een kleine groep op Twitter. Politici moeten waakzaam zijn dat ze niet zelf bijdragen aan het uitvergroten van iets wat misschien een klein geluid is."
Toch blijkt uit onderzoek dat nieuwe initiatieven pas echt succesvol zijn, als ook de traditionele media een onderwerp oppikken. "Om echt groot te worden heb je meer nodig dan je eigen netwerk", zegt De Vreese.
Een goed voorbeeld is het initiatief voor een referendum over de aftapwet. De campagne voor dat referendum kwam pas echt op stoom toen het tv-programma Zondag met Lubach aandacht besteedde aan de omstreden wet.
Dat beaamt ook Luca van der Kamp, initiatiefnemer van het referendum. "Onze campagne op sociale media ging pas echt snel na die uitzending. Door het filmpje van Lubach, wat veel mensen hebben gezien, kregen we ineens veel meer handtekeningen."
Ook andersom werkt Twitter als politieke machine: politici gebruiken Twitter om hun statements kenbaar te maken. Ook Kamerlid Sjoerdsma doet dat. Hij gebruikt het platform als campagneleider van D66 bij de naderende gemeenteraadsverkiezingen.
Maar Sjoerdsma kijkt er naar eigen zeggen wel kritisch naar. Hij ziet Twitter vooral als kanaal voor grote statements. "Met sweeping statements proberen politici mensen aan te spreken. Maar het echte probleem is veel ingewikkelder."
Hij maakt zich er zorgen over. "Nederland is gebouwd op compromis-politiek: met kleine stappen grote dingen bereiken. Het lijkt soms wel op Twitter alsof je alleen maar met grote woorden grote dingen bereikt. Maar vaak zijn het alleen grote woorden."
