Elk jaar waarschuwen Amerikaanse atoomwetenschappers hoe ver we af zitten van het einde van de mensheid. Vorige week presenteerden ze hun zogenoemde Doomsday Clock. Dit jaar staat de klok op twee voor twaalf.
En nu komt president Trump met de nieuwe nucleaire strategie van de VS. De belangrijkste boodschap: de drempel voor het inzetten van kernwapens gaat omlaag en er wordt ingezet op kleinere kernwapens. Zorgen over nucleaire dreiging zijn nooit helemaal weggeweest, maar deze beleidsstrategie maakt de deskundigen erg ongerust.
"Wetenschappers zeggen: het gaat de verkeerde kant op", zegt Sico van der Meer, onderzoeker aan Instituut Clingendael op het gebied van niet-conventionele wapens. "Er zijn twee dingen die opvallen in deze beleidsnotitie. Ten eerste lijkt de inzetdrempel voor kernwapens omlaag te gaan. Ten tweede wil Trump investeren in een kleiner soort kernwapen. Die richten minder schade aan en zijn makkelijker in te zetten."
Volgens Andrew C. Weber, staatssecretaris van Defensie voor nucleair beleid onder president Obama, zou Trump kleinere kernwapens willen om meer geloofwaardigheid af te dwingen. "Stel dat ik nu een pistool tegen je hoofd zou zetten. Dan geloof je misschien niet dat ik het echt ga gebruiken. Maar als ik een kleiner wapen heb - een mes bijvoorbeeld - verwacht je dat misschien wel."
Van der Meer sluit zich daarbij aan. "Tegenstanders van de VS, zoals Rusland en China, denken nu nog dat de VS geen kernwapens gebruikt. Een stad met een miljoen inwoners platgooien gaat de VS te ver. Dus is de nieuwe gedachte: dan bouwen we kleinere kernwapens en gooien we in plaats van een miljoenenstad alleen een buitenwijk plat. Dan schrikken we ze ook af."
Felle reacties
Ook de aanleiding om kernwapens in te zetten is veranderd met de nieuwe strategie. Voorheen wilden de Amerikanen alleen kernwapens inzetten onder extreme omstandigheden, met name als ze worden aangevallen. Maar volgens Van der Meer wil Trump ook bij andere soorten aanvullen, zoals cyberaanvallen, kunnen reageren. Bovendien heeft Trump volgens Van der Meer het gevoel dat hij achterloopt op landen als Rusland en China, die de laatste jaren hun kernwapenarsenaal hebben opgebouwd.
Inmiddels hebben China en Rusland fel gereageerd op de nieuwe Amerikaanse plannen. Rusland spreekt van een "anti-Russisch document". De Chinezen roepen de Amerikanen op hun verantwoordelijkheid te nemen en het kernwapenarsenaal terug te dringen. Maar daar lijkt dus geen sprake van.
In plaats van het beperken van het kernwapengebruik, gaat Trump een compleet andere richting op.
Beatrice Fihn won met haar project ICAN tegen nucleaire wapens een Nobelprijs voor de vrede. Ze vindt de nieuwe doctrine van de Amerikaanse regering maar niks. "Obama had een heel helder uitgangspunt tegen het gebruik van nucleaire wapens. Uiteindelijk deed hij dat niet voldoende, maar door het nieuwe beleid van Trump zullen nieuwe soorten nucleaire wapens ontwikkeld worden. In plaats van het gebruik beperken gaat het nu een compleet andere richting op."
Fihn voorziet twee verschillende ontwikkelingen. "De landen die kernwapens tot hun beschikking hebben, worden agressiever. Maar ook zien we een grote protestbeweging van de samenleving. En de meeste landen zijn tegen Trumps strategie en zien wat hij doet als illegaal."
Verhoogd risico
Ze roept landen, ook Nederland, op om zich te verzetten tegen het nieuwe Amerikaanse beleid. "We moeten samenspannen en een streep trekken: dit is geen normaal gedrag."
Ook oud-staatssecretaris Weber noemt het nieuwe beleid een gevaarlijke keuze. "Het zal leiden tot meer en nieuwe soorten nucleaire wapens. Met als resultaat minder strategische stabiliteit en een verhoogd risico op een nucleaire oorlog."
