Het is niet de eerste keer dat een rechter een overheidsinstantie op de vingers tikt voor het overtreden van de privacyregels. "Dit is een bredere tendens. Je ziet dat overheden steeds vaker data opvragen van bedrijven voor onderzoek", zegt onderzoeker Bart van der Sloot van Tilburg University. "Dat zijn gegevens die ze zelf niet mogen verzamelen. Zo kunnen ze restricties die hen zijn opgelegd, omzeilen."
Translink, het bedrijf achter de ov-chipkaart, heeft de reisgegevens van honderden studenten doorgegeven aan het ministerie van Onderwijs. Dat gebeurde op het verzoek van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) die onderzoek deed naar frauderende studenten.
Door de gegevens op te vragen kon DUO zien of studenten frauderen met de studiebeurs door een verkeerd adres op te geven. Ze krijgen dan bijvoorbeeld een beurs voor uitwonenden terwijl ze bij hun ouders wonen. De afgelopen twee jaar werden de gegevens van 377 studenten opgevraagd.
Zakelijke gegevens mogen wel worden opgevraagd, maar persoonsgegevens niet.
DUO heeft daarmee volgens de rechter de privacyregels overtreden. "Zakelijke gegevens mogen wel worden opgevraagd, maar persoonsgegevens niet", legt onderzoeker Van der Sloot uit. "De rechter heeft geoordeeld dat dit persoonsgegevens zijn. En om die op te mogen vragen is er een wettelijke basis nodig."
Begin dit jaar overtrad de Belastingdienst al de privacyregels door beelden van camera's met nummerplaatherkenning boven de snelweg te gebruiken. Daarmee werd privégebruik van auto's van de zaak aangetoond. De Hoge Raad oordeelde dat de foto's inbreuk op de privacy waren.
Risicoprofielen
DUO heeft beroep aangetekend tegen het vonnis. De dienst zegt te werken met zorgvuldig opgestelde 'risicoprofielen' van studenten. Bovendien zou de Algemene Wet Bestuursrecht wel degelijk een basis bieden voor de gevolgde methode. DUO wijst erop dat met de adresfraude veel gemeenschapsgeld is gemoeid.
De reizigersorganisatie Maatschappij voor Beter OV maakt zich zorgen over de zaak. De organisatie zegt dat de privacy van ov-gebruikers op straat ligt en wil dat de Autoriteit Persoonsgegevens de zaak nader onderzoekt.
