"Turkije is op dit moment geen rechtsstaat meer." Dat zegt de voorzitter van de Turkse Vereniging voor Rechtsspraak. Rechter Mustafa Karadag gelooft niet in een eerlijke rechtsgang voor de tienduizenden Turken die gezuiverd zijn na de mislukte staatsgreep van juli 2016, vandaag precies een jaar geleden.
De reden is volgens Karadag dat de mensen die moeten oordelen over de zuiveringen - de rechterlijke macht - zelf ook onderdeel zijn van de zuiveringen. Aanklagers of rechters die vermeende Gülenisten of terreurverdachten vrijpleiten, komen niet zelden zelf in de beklaagdenbank terecht.
Uitgeholde rechtsstaat
In Turkije werden sinds de couppoging meer dan 150.000 mensen geschorst, ontslagen of gearresteerd. Het is de meest massale zuivering in de geschiedenis van het land. Een groot deel van deze mensen is niet gezuiverd om directe betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep.
Volgens Karadag kampt Turkije een jaar na de coup met een uitgeholde rechtsstaat. Na zijn forse kritiek werd hij zelf ook onderwerp van een zuivering: Karadag werd overgeplaatst van de rechtbank in Istanbul naar een kleine provinciale rechtbank. "Lang dacht ik dat het gevaar om opgepakt te worden voor mij niet bestond. Vandaag is dat gevaar er wel."
Over de zuiveringen binnen de rechterlijke macht
"Vanwege de scheiding van machten die we kennen, is de rechtelijke macht altijd het meest lastige om onder controle te krijgen. Het is een sector waarin mensen zitten die niet luisteren. Daarom heeft het tijd gekost. Het leger is misschien sterker, maar is toch sneller overgenomen. De politiediensten zijn altijd al politiek gestuurd geweest."
"In de rechtelijke macht was verzet, en dat is er nog steeds. Maar het is ze toch gelukt, door serieuze angst te creëren. Op dit moment heerst binnen de rechtelijke macht een klimaat van angst."
Over zijn eigen overplaatsing
"Tegen aanklagers en rechters die pro-regering zijn, is zo n actie nooit ondernomen. Degenen die tegen de regering in gaan zijn gezuiverd. De voorstanders van een onafhankelijke rechtsspraak, voorstanders van een sterke rechtsstaat. Het doel van de regeringspartij is om de staat over te nemen. En de methode is controle over de rechtelijke macht."
"Ik ben nu dertig jaar rechter. De laatste 25 jaar ben ik een bekend persoon binnen de rechtsspraak. Niemand kan mij in verband brengen met de organisatie van Fethullah Gülen of enige andere sekte. We (Vereniging voor Rechtsspraak, red.) zijn er altijd voorstander van geweest dat de sekte uit de rechtelijke macht gezuiverd werd. Maar het moet gebeuren binnen de regels van de rechtsstaat."
Over de massale ontslagen en arrestaties
"Wat moet je nog zeggen? Er is bijvoorbeeld Atilla Tas (zanger/komiek, zit vast wegens belediging van Erdogan, red.), wat heeft hij gedaan? Hij heeft zelfs toegegeven dat hij een slechte zanger is. Uiteindelijk is hij gearresteerd, weer vrijgelaten, en opnieuw gearresteerd. En degenen die tot zijn vrijlating hadden besloten zijn gezuiverd."
"Er zijn zoveel voorbeelden nu. Nuriye Gulmen en Semih Ozakca (universitair docent en onderwijzer, gingen na hun ontslag in hongerstaking, red.) zijn bij hun arrestatie over de grond gesleept, terwijl ze in hongerstaking waren. Tientallen mensen protesteerden, spraken zich uit. Maar de oren van de regering zijn geblokkeerd. Opstaan voor je rechten kan niet meer in Turkije meer, het is nu een misdaad."
"Zoveel verschillende groepen in de samenleving worden nu bedreigd, dat mensen geen kans meer zien om aan anderen te denken. Ze zijn alleen nog bezorgd over hun eigen mensen. Zo ver zijn we nu. We denken aan degenen uit onze directe omgeving die worden meegenomen. We hebben geen energie meer om aan anderen te denken. We zijn op."
Over Turkije als rechtsstaat
"Natuurlijk is Turkije geen rechtsstaat meer. Op dit moment kun je in Turkije niet spreken over de aanwezigheid van het recht, en toepassing van het recht. Het is nu een land waar niet de wet maar de woorden van de leider van de regeringspartij worden beschouwd als de waarheid."
"Als dit een rechtsstaat was, zouden nu in Turkije niet vijftigduizend mensen vastzitten. En zouden aanklagers en rechters bij hun onderzoek en uitspraken niet zeggen: we hebben geen bewijs nodig. Er is nu één man, één manier van denken. Als je tegen zijn mening bent, overtreed je de wet."
Over de rol van Europa
"Erdogan is een open man, hij heeft het nooit verzwegen: 'democratie is een trein, we rijden mee tot het punt dat ons aanstaat, en dan stappen we uit'. Dat heeft hij letterlijk gezegd. Toch zijn de voortgangsrapporten van de Europese Unie Turkije blijven presenteren als een ander land dan het echt is. Dat heeft de oppositie ontmoedigd. Lange tijd wilden ze ons niet eens ontmoeten."
"Toch blijven democratie en de rechtsstaat alleen als onderwerp op tafel zolang de dialoog doorgaat. De Europese Unie moet met Turkije blijven praten, als het wil dat Turkije een seculiere democratische rechtsstaat blijft. Wij zien hoe slecht het gaat, wij zouden ook moeite hebben met dialoog onder deze omstandigheden. Maar om de rem te houden op de ontwikkelingen in Turkije, moet er een dialoog zijn."
