Levenslang gestraften moeten na 25 jaar kans maken op vrijlating. Een adviescommissie moet gaan bekijken of een gevangene daarvoor in aanmerking komt. Dat schrijft staatssecretaris Klaas Dijkhoff in een brief aan de Tweede Kamer.
In het voorstel, dat Dijkhoff in Nieuwsuur bekendmaakt, hoort de adviescommissie naast de gedetineerde ook nabestaanden en slachtoffers. Ook worden gevangenen voor hun eventuele vrijlating psychiatrisch onderzocht door het Pieter Baan Centrum.
De commissie legt haar oordeel vervolgens voor aan de staatssecretaris van Justitie. Die per geval beslist. De regeling zou ook moeten gelden voor mensen die nu levenslang vastzitten.
Inhumaan
Gevangenen met levenslang komen na 25 jaar eerst in aanmerking voor een re-integratieproject in de gevangenis. Hoe dat verloopt, wordt ook getoetst. Als de re-integratie positief is, kan besloten worden tot verlof.
Dijkhoff komt met het plan omdat rechters steeds minder vaak levenslange gevangenisstraffen opleggen. Dat doen ze nadat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in 2013 oordeelde dat de opsluiting van mensen zonder perspectief op vrijlating, inhumaan is.
De staatssecretaris wil om die reden voorkomen dat "de straf een museumstuk wordt, dat nooit meer wordt gebruikt." Hij noemt het zijn verantwoordelijkheid om het systeem aan te passen. "Zodat levenslang levensvatbaar blijft."
De VVD'er benadrukt dat het geen automatisme moet worden dat een levenslang gestrafte vrijkomt. Daarnaast wil hij dat de maximale straf voor doodslag omhoog gaat. Ook gaat hij onderzoeken of de maximumstraf voor moord omhoog kan naar 40 jaar.
Het is allemaal wat halfzacht. Het is weer een politiek compromis.
De Raad voor de Rechtspraak wil niet dat een adviescollege over eventuele vrijlating gaat, maar een onafhankelijke rechter. Ook advocaat Willem Anker, die veel levenslang gestraften bijstaat en al jaren pleit voor een regeling, is teleurgesteld in het voorstel.
Anker verwacht dat levenslang gestraften weinig hebben aan het voorstel. "Het is allemaal wat halfzacht. Het is weer een politiek compromis."
Uitzondering
Nederland is met de bijna absolute vorm van levenslang een uitzondering in Europa. De meeste Europese landen kennen een regeling waarbij voorwaardelijke vrijlating mogelijk is.
Uit onderzoek blijkt dat levenslang gestraften sterk lijden onder de nutteloosheid van hun leven, in tegenstelling tot langgestraften, die uitzicht hebben op een einde aan hun straf.
Mohammed B.
Op dit moment zitten 33 mannen een levenslange gevangenisstraf uit. Het zijn daders als Jan S., Frank P., Mehmet A., Fernando P., Rudolf K., en Mohamed B.. De misdaden waarvoor ze zijn veroordeeld variëren van moord tot gruwelijk geweld.
Alle 33 zitten tot hun dood in de gevangenis. Alleen door gratie van de koning kunnen ze weer terugkeren naar de samenleving. In 1986 werd gratie voor het laatst verleend. Toen werd de drievoudige moordenaar Hans van Zon vrijgelaten na een gevangenschap van 17 jaar. Hij was veroordeeld in 1969.