Tachtigduizend euro voor de behandeling van huidkanker en negenduizend euro per maand om longkanker te bestrijden. De kosten van kankermedicijnen rijzen de pan uit.
Om de kostenexplosie tegen te gaan, stelt minister Edith Schippers van Volksgezondheid de machtspositie van de farmaceutische industrie ter discussie. Ze noemt farmaceuten "monopolisten" en sommigen gedragen zich "onethisch". Maar wat vinden de farmaceuten eigenlijk zelf?
Nieuwsuur spreekt met de farmaceutische bedrijven Roche en AstraZeneca, die bij de top tien grootste farmaceuten wereldwijd horen. Wat vinden de bedrijven zelf van de hoge prijzen? Kunnen de prijzen van kankergeneesmiddelen omlaag gezien de enorme winsten?
Beide farmaceuten erkennen dat er een probleem is. Eelko den Breejen van Roche licht toe dat dure medicijnen steeds vaker worden gecombineerd en de behandelingen langer duren.
"Dan krijg je bijna een kostenexplosie. Al doe je dertig procent van de prijs af, dan krijg je nog steeds een stijging. Die slang moeten we bij de kop pakken."
Het ontwikkelen van een geneesmiddel kost 2,5 tot 4,5 miljard dollar.
Over hoe prijzen daadwerkelijk tot stand komen, wordt schimmig gedaan. Inzicht in de opbouw willen farmaceuten niet geven, omdat het concurrentiegevoelig is. Grofweg wordt de prijs bepaald door drie factoren: kosten van de ontwikkeling; de grootte van de doelgroep en de meerwaarde van het medicijn.
"Het ontwikkelen van een geneesmiddel is duur: 2,5 tot 4,5 miljard dollar", vertelt Ad Antonisse van AstraZeneca. "Daarnaast kijken we ook naar de waarde voor de patiënt. Wat is het effect op de levensverwachting van de patiënt?" Als een patiënt door een medicijn langer kan leven, kan er meer voor worden gevraagd.
Rol van de overheid
Volgens Roche en AstraZeneca is de prijs van een geneesmiddel aan regels van de overheid gebonden. Maar het ministerie van Volksgezondheid en het Zorginstituut vertellen Nieuwsuur dat de fabrikant toch echt zelf de prijs bepaalt. "Uiteraard gaat de firma met ons in gesprek over de kosteneffectiviteit. Maar niet over de prijs", zegt Michiel Geldof van het Zorginstituut.
Oncoloog Jan Schellens voegt toe: "Een farmaceutisch bedrijf dat een patent heeft op een middel heeft een unieke positie en kan eigenlijk vragen wat ze wil. Het enige wat de overheid kan doen, is besluiten om een medicijn niet meer te vergoeden."
Kan de prijs naar beneden?
Om de medicijnen toch betaalbaar te houden propageert branche-organisatie Nefarma pay-for-performance: een medicijn wordt dan alleen betaald als het werkt. Maar in de praktijk blijkt dit nauwelijks voor te komen. Slechts twee kankermedicijnen worden sporadisch terugbetaald als ze niet aanslaan. Een van die medicijnen is van Roche.
Farmaceut AstraZeneca werkt liever niet met pay-for-performance, maar prefereert diagnostische tests. Voorafgaand aan een behandeling wordt eerst gekeken via een test of die wel aanslaat. AstraZeneca zegt tegen Nieuwsuur dat bij meer dan 90 procent van de patiënten dat middel dan ook echt werkt. Maar de farmaceut kan dat uiteindelijk niet onderbouwen.
De tests of het medicijn aanslaat, blijken niet waterdicht. Van twee middelen is bekend dat ze bij 60 tot 70 procent werken. Voor een deel van de patiënten werken ze dus niet, terwijl er wel flink voor wordt betaald.
We zijn ook geen tomatensoepfabriek.
Zowel Roche als AstraZeneca maakt al jarenlang veel winst. De brutowinst van AstraZeneca was afgelopen jaar ruim 6 miljard en van Roche zelfs 16 miljard euro. Dat is veel meer dan bijvoorbeeld bij Unilever.
AstraZeneca benadrukt dat ze ook meer risico lopen dan een soepfabriek. "Dit soort winstpercentages zijn nodig om private investeringen te trekken, anders trekken wij geen private investeerders meer." Roche voegt toe: "Onze investeerders, die ons het kapitaal leveren om mee te innoveren, willen we blijven belonen."