Verspreid over diverse archieven in Nederland liggen tienduizenden foto’s over ons koloniale verleden in Nederlands-Indië. Foto's van het dagelijks leven maar ook van schendingen van mensenrechten en oorlogsmisdaden gepleegd door Nederlandse militairen. Acteur en fotograaf Thom Hoffman is bezig met het bouwen van een Beeldbank om die foto’s over Nederlands-Indië toegankelijk te maken. De Technische Universiteit Delft heeft hem tijdelijk aangesteld als ‘hoogleraar’.
Nieuwsuur volgde Thom Hofman de afgelopen maanden, die als tijdelijk cultureel professor bij de TU Delft werkt.
'Uitsluitend voor Europeanen'
‘Voorschip uitsluitend voor Europeanen’. Die tekst is te zien op een foto in een album van Hoffmans grootmoeder uit haar periode in Palembang, Nederlands-Indië. "Het bordje met de tekst hangt tussen feestende dames en heren in prachtige witte kostuums op een schip," vertelt Thom Hoffman. Dat betekent dat er meer aan de hand was dan je uit de feestelijkheid zou concluderen. Dat was het moment waarop mijn beeld van Nederlands-Indië ging kantelen.’
Oorlogsmisdrijven
Hoffman verdiept zich al decennialang in zijn Indische roots. In zijn huidige hoedanigheid van Cultural Professor onderzoekt hij samen met een groep studenten de rol van de 19de en 20ste eeuwse fotografie in ons koloniale denken en handelen in Nederlands-Indië. Hoffman: "We hebben in Bronbeek, het museum voor onze koloniale vaderlandse geschiedenis, foto’s ontdekt van oorlogsmisdrijven gepleegd door Nederlandse militairen in 1904, gemaakt in de provincie Atjeh op Sumatra. Die zijn nooit eerder getoond, de fotografie over Nederlands-Indië is bijna niet toegankelijk. Van misstanden, ook na de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië in 1945, is maar weinig vastgelegd."
Privé-albums
Hoffman riep voor zijn zoektocht de hulp in van René Kok van het NIOD, het instituut voor oorlog, holocaust en genocide-studies. "Meer bewijzen van oorlogsmisdrijven zullen vooral moeten komen uit privé-albums die aan ons instituut worden geschonken. Er duiken er steeds meer op waarin vooral het dagelijkse leven wordt beschreven. Soldaten maken ritjes op een motor of spelen met een jonge hond op het erf. Maar dan opeens is er een fotopagina met de tekst ‘We gaan op patrouille, er vallen doden!" Een selectie van de foto’s is te zien bij de tentoonstelling ‘Koloniale oorlog 1945-1948. Gewenst en Ongewenst beeld’ in het Verzetsmuseum in Amsterdam.
Zelfbeeld
De foto’s van misstanden zijn belangrijk voor de beeldbank waar Hoffman mee bezig is. De Nederlandse regering heeft nooit een diepgaand onderzoek laten doen naar oorlogsmisdaden gepleegd tijdens de politionele acties, de koloniale oorlog die Nederland voerde van 1945 tot 1949. Wel hebben wetenschappers gezocht naar bewijzen.
Hoffman: "De Beeldbank zou een ondersteuning kunnen zijn bij onderzoek. De foto’s corrigeren het zelfbeeld van ons koloniale verleden op essentiële wijze."