De VVD en PvdA kwamen vorige week na een moeizaam overleg van negen dagen tot een nieuwe bed-bad-broodregeling. Een strenger terugkeerbeleid is onderdeel van het akkoord.
Maar hoe realistisch is dat voornemen? Zullen door het nieuwe akkoord meer afgewezen asielzoekers het land verlaten? Volgens critici kan een grote groep illegalen helemaal niet worden uitgezet.
Nieuwsuur spreekt met Anton van Kalmthout, hoogleraar straf- en vreemdelingenrecht in Tilburg. En met Ilhaam Awees (31), een uitgeprocedeerde asielzoekster en lid van de actiegroep 'We are here'. Ze is sinds 2009 in Nederland. Ook een gesprek met Marjan Sax die de actiegroep ondersteunt.
Alles achtergelaten
De ouders van Ilhaam Awees zijn Somalisch, maar Ilhaam is geboren als illegaal in Saudi-Arabië en opgegroeid in Jemen. In geen van die landen is ze geregistreerd. Nederland wil haar terugsturen naar Somalië, een land waar ze nog nooit in haar leven heeft gewoond.
Een land dat niet geschikt is voor vakantiegangers, is voor ons blijkbaar wel goed genoeg?
"Wij zijn hier niet in Nederland voor een koelkast of voor een auto, of omdat we het hier zo leuk vinden. Als ons land veilig zou zijn, dan zouden we daar zijn. Dan hadden we niet alles daar achtergelaten", schreef Awees vorige week op de site van We are here.
Awees vindt dat mensen makkelijk roepen dat uitgeprocedeerde asielzoekers het land moeten verlaten. "Maar in de praktijk is het bijna onmogelijk. Je wilt ons terug naar een land sturen waar de overheid voor waarschuwt, een land dat niet geschikt is voor vakantiegangers. Voor ons is het blijkbaar wel goed genoeg?"
Geen papieren
De Tweede Kamer sprak vanochtend met verschillende organisaties die zich sterk maken voor illegalen en afgewezen asielzoekers. Hulporganisaties als Vluchtelingenwerk Nederland en Amnesty International kwamen aan het woord. Ook actiegroep We zijn hier/We are here was bij de gesprekken aanwezig.
Er zijn volgens de actiegroep verschillende factoren die de terugkeer naar land van herkomst kunnen verhinderen. "Veel vluchtelingen bezitten bijvoorbeeld geen documenten, doordat hun land al zo lang in oorlog is en er geen overheid functioneerde die officiële papieren kon verstrekken", aldus de groep.
"Dat geldt onder andere voor delen van Somalië, Zuid-Sudan, Sierra Leone en Liberia. Daardoor krijgen vluchtelingen geen terugkeer-documenten van de ambassades van hun land van herkomst en kunnen ze niet terug."
Het 'buitenschuld' criterium, dat vluchtelingen zouden moeten krijgen als ze buiten hun schuld niet kunnen vertrekken, functioneert volgens de actiegroep niet. "Het is zo bureaucratisch en ingewikkeld dat haast niemand aan de eisen kan voldoen."
Niet geloofd
Volgens We are here worden vluchtelingen zonder documenten in veel gevallen afgewezen, omdat de IND hun identiteit niet gelooft, terwijl er geen aandacht wordt besteed aan de reden waarom ze zijn gevlucht. "Toch slaagt 25 procent van de afgewezen vluchtelingen er in, ondanks grote bureaucratische belemmeringen, een verblijfsvergunning te krijgen. Dit toont aan hoe onzorgvuldig de besluitvorming over asielaanvragen verloopt."
Morgen debatteert de Tweede Kamer over het coalitieakkoord. VVD en PvdA spraken daarin onder meer af dat uitgeprocedeerde asielzoekers op zes locaties in Nederland gedurende een beperkt aantal weken opvang kunnen krijgen. Daar krijgen ze op enig moment de vraag of ze willen meewerken aan terugkeer naar het land van herkomst. Willen ze niet, dan moeten ze uit de opvang, de straat op.
Al moet ik ze zelf van de straat plukken. Dat is de bodemlijn van de beschaving.
Volgens de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb zal het asiel- en uitzetsysteem nooit "sluitend" worden. "Ik geef daar niemand de schuld van, maar het is wel een feit. Die mensen blijven bij mij hangen. En in Rotterdam geldt: daar slaapt niemand buiten. Al moet ik ze zelf van de straat plukken. Dat is de bodemlijn van de beschaving."