In de jaren 90 was hij een vertrouweling van president Jeltsin: Boris Nemtsov. Met Jeltsins opvolger boterde het niet: Vladimir Poetin en Nemtsov waren vijanden. Nemtsov was begin deze eeuw een van de belangrijkste Russische oppositieleiders, maar speelde de laatste jaren een rol op de achtergrond.
Gisteravond werd hij vermoord. Hij werd doodgeschoten op een steenworp afstand van het Kremlin, het hart van de Russische macht.
In Nieuwsuur oud-NRC-correspondent in Rusland Michel Krielaars, die Nemtsov een aantal keer ontmoette, en Kenneth Roth, internationaal directeur van Human Rights Watch over de situatie in Rusland en de gevolgen van deze moord.
Onder Jeltsin was Nemtsov eerst gouverneur van de regio Nizjni Novgorod, ten oosten van Moskou, en later vice-premier. Dat was in 1997. Nemtsov was toen net 37.
Kort na zijn aantreden als vice-premier werd hij gezien als mogelijke presidentskandidaat voor de verkiezingen in 2000. Tot een kandidatuur kwam het niet. Toen Rusland in 1998 werd getroffen door een zware economische crisis, vertrok Nemtsov uit het Kremlin. Twee jaar later zou Vladimir Poetin het stokje van Jeltsin overnemen.
Hoogtijdagen
Poetin werd Nemtsovs grootste vijand. Nemtsov vond de annexatie van de Krim en de oorlog in Oost-Oekraïne een zinloos avontuur en noemde de conflicten "Poetins oorlog". Nemtsov, geboren in Sotsji, was ook een uitgesproken tegenstander van de organisatie van de Olympische Spelen in die badplaats. Volgens hem waren de Spelen een persoonlijk prestigeproject van Poetin.
Meteen na Poetins aantreden, op Oudejaarsdag 1999, nam Nemtsov afstand van het Kremlin. Hij uitte met zijn nieuwe, liberale partij kritiek op Poetins regeerstijl. "Dat waren zijn hoogtijdagen", zegt NOS-correspondent David Jan Godfroid. "Hij was in de beginjaren van deze eeuw een gezichtsbepalend figuur van de oppositie."
Hij was in de beginjaren van deze eeuw een gezichtsbepalend figuur van de oppositie.
Geen eenheid
Maar veel kreeg Nemtsov niet voor elkaar. "De verdeelde oppositie speelde in de eerste tien jaar van deze eeuw een marginale rol", aldus Godfroid. "Nemtsov heeft geprobeerd om de oppositie te verenigen. Dat is hem steeds niet gelukt."
Dat veranderde toen in 2011 en 2012 voor het eerst op grote schaal werd gedemonstreerd tegen Poetin. Nemtsov had zijn beste tijd toen al gehad. Aleksei Navalny werd het gezicht van de oppositie; Nemtsov verdween naar de achtergrond.
Gisteren gaf Nemtsov nog een radio-interview. Daarin zei hij dat Rusland hervormingen nodig heeft en dat het rampzalig is "dat de macht in handen van één persoon is. "
Nemtsov heeft geprobeerd om de oppositie te verenigen. Dat is hem steeds niet gelukt.
Over het motief voor de moord op Nemtsov wordt volop gespeculeerd. Volgens een vriend van de politicus werkte Nemtsov aan een rapport over de aanwezigheid van Russische militairen in Oost-Oekraïne. "Nemtsov had veel contact met het nieuwe regime daar en was na de revolutie van 2004 enige tijd adviseur van president Joesjtsjenko. Oekraïne lag hem na aan het hart," zegt Godfroid.
Mogelijk is dat Nemtsov fataal geworden. "Er wordt in Rusland en in de media een sfeer gecreëerd waarin iedereen die het niet eens is met Poetin, een landverrader is. Dat geldt zeker als het om Oekraïne gaat."
Begin deze maand zei hij in een interview dat zijn moeder bang was dat Poetin hem zou laten vermoorden. Naar eigen zeggen was hij zelf niet bang; anders zou hij geen oppositiepartij hebben geleid.
Provocatie
De Russische president Poetin zelf heeft de moord veroordeeld. Hij zegt dat het erop lijkt dat Nemtsov het slachtoffer is geworden van een huurmoord. Het zou volgens Poetin een "provocatie" kunnen zijn om zijn land te destabiliseren.
