De PvdA wil dat minister Henk Kamp gaat kijken of de gaskraan in Groningen toch verder dichtgedraaid kan worden. Veertig jaar geleden, toen het gas net was ontdekt, was dat wel anders. PvdA-minister van Economische Zaken Joop den Uyl wilde al het gas binnen dertig jaar oppompen en verkopen, want kernenergie zou daarna het gas onverkoopbaar maken.
Het is een anekdote uit een nieuwe biografie van Marcus Bakker, voorman van de Communistische Partij Nederland (CPN). Leo Molenaar, die het boek schreef, vertelt over de botsing tussen Bakker en Den Uyl in 1967 over de nationalisatie van het aardgas.
"Bakker dacht dat zijn partij en de PvdA samen zouden optreden voor staatsexploitatie, zodat de bevolking, ook die van Groningen, aanspraak zou hebben op de winst. De PvdA had eerder gezegd dat te willen. Maar dat bleek uiteindelijk toch niet zo. Den Uyl zei dat het een verstandig besluit was om haast te maken, voor ze met onverkoopbaar gas kwamen te zitten."
CPN'er Bakker zag gas als de nationale bodemschat, zegt Molenaar. "De opbrengst moest naar Nederland en niet verdwijnen in de zakken van bankiers en oliemaatschappijen. Maar de bevolking heeft er uiteindelijk buitengewoon weinig van gezien. Vooral Groningen niet. Het gebied is altijd gezien als een soort wingewest."
Gratis gas voor Italië
Ook werd de gasbel in het gebied ingezet voor geopolitieke zaken. Molenaar: "Italië kreeg van Nederland heel goedkoop, bijna gratis, gas geleverd. De reden daarachter was dat de Sovjet-Unie geen handelspartner mocht worden van een NAVO-land. Italië had gezegd te overwegen Russisch gas in te kopen. Nederland wilde dat vermijden."
Volgens Molenaar was de lage prijs vooral het idee van Joseph Luns, destijds minister van Buitenlandse Zaken, lid van de Katholieke Volkspartij (KVP). "Luns stond op de nominatielijst om secretaris-generaal van de NAVO te worden. Met deze deal zou hij goede sier maken." Volgens de biograaf is de gang van zaken geen geheim, maar wordt er liever niet over gesproken. "Dit heeft Nederland de afgelopen jaren honderd miljard euro gekost."
Breder probleem
Hoogleraar Albert Kersten, die een biografie van Luns schreef, spreekt tegen dat Nederland voor een zacht prijsje gas aan Italië verkocht om het land zo op het westerse spoor te houden. "Dat was de claim van de communisten. De Italiaanse politiek had een groot communistisch segment en Nederland wilde dat de christendemocraten aan de macht zouden blijven. Maar we verkochten ook aan Frankrijk, België en Duitsland. Voor dezelfde lage prijs."
Het was volgens Kersten voornamelijk een zakelijke overweging. "De NAM was de partij die de onderhandelingen voerde, niet de regering. De lagere prijs was mogelijk het gevolg van de langetermijnvisie van dat moment. Men dacht nog steeds dat kernenergie het gebruik van aardgas zou verdrijven."
De lage prijs in de schoenen van Luns schuiven is volgens Kersten dan ook te kort door de bocht. "Ik denk niet dat een gascontract met Italië voldoende is om secretaris-generaal van de NAVO te worden. Luns had door de jaren heen een enorme reputatie opgebouwd. Hij kon op eigen kracht die functie krijgen, en dat is vier jaar later ook gebeurd."
De biografie van Marcus Bakker 'Nooit op de knieën' verschijnt 3 maart. VVD-coryfee Hans Wiegel neemt het boek in ontvangst in de Marcus Bakkerzaal in de Tweede Kamer.