Concert op de Amstel afgesloten • Bevrijdingsfestivals nog in volle gang

Einde blog

Met het einde van het Concert op de Amstel sluiten wij ook dit 5 mei-blog af. Wij wensen u een fijne avond.

Concert op de Amstel begonnen

Het Concert op de Amstel, traditiegetrouw de afsluiting van Bevrijdingsdag, is in Amsterdam van start gegaan. Het concert vindt plaats op de Amstel voor theater Carré, in aanwezigheid van het koninklijk paar.

Onder meer de Ambassadeur van de Vrijheid Flemming maakt zijn opwachting op het podium. Maar ook artiesten als Guus Meeuwis, Karsu en Emma Kok treden op. Het concert duurt nog tot 22.30 uur.

De NOS zendt het concert live uit op NPO 1 en via deze livestream op de website.

Koningspaar komt aan bij Carré voor Concert op de Amstel

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn aangekomen bij theater Carré in Amsterdam. Om 21.00 uur begint op de Amstel, voor het theater, het jaarlijkse Concert op de Amstel ter afsluiting van Bevrijdingsdag. Burgemeester Halsema en commissaris van de Koning voor Noord-Holland Van Dijk verwelkomden de koning en koningin.

Onder meer April Darby, Emma Kok, Flemming, Gaia Aikman en Guus Meeuwis treden op in Amsterdam. Het Concert op de Amstel vindt voor de dertigste keer plaats.

Opnames met nazivlaggen op Bevrijdingsdag in Stevensweert: 'Schandalig'

In de Limburgse plaats Stevensweert hangen nazivlaggen aan het streekmuseum op het Jan van Steffeswertplein. Die hangen daar vanwege opnames voor de film De Burgemeestersmoord. Omwonenden omschrijven de timing van de opnamen, op Bevrijdingsdag, "zeer gevoelig". "Het is schandalig", zegt een buurtbewoner tegen de regionale omroep L1.

Een woordvoerder van het filmproject zegt tegen de omroep dat ze begrijpt dat de timing ongelukkig is. "Wij hebben vandaag verschillende mensen gesproken en uitgelegd waarmee we bezig zijn. Als mensen ons aanspreken, kunnen wij begrip kweken over wat we aan het filmen zijn", zegt ze.

De gemeente heeft volgens de woordvoerder een vergunning verleend om vandaag te filmen. "We hebben dit met de gemeente en het museum besproken", zegt ze. "Je moet op een gegeven moment een planning maken."

Twee weken geleden zouden omwonenden een brief hebben gekregen met informatie over de opnames. Of daar ook in stond of er nazivlaggen zouden worden gebruikt, meldt L1 niet. Op 12 mei worden de opnames hervat. Die gaan dan over de bevrijding.

De Burgemeestersmoord vertelt het verhaal van de burgemeesters van de Brabantse plaatsen Asten en Someren. Zij werden in 1944 door een Nederlands moordcommando opgepakt en neergeschoten, omdat ze probeerden te verhinderen dat inwoners van die plaatsen dwangarbeid moesten verrichten in Duitsland.

Vluchtelingen serveren vrijheidssoep in Arnhemse kerk

Mensen flauwgevallen op festival Leeuwarden, vrouw naar ziekenhuis

Op het Bevrijdingsfestival in Leeuwarden zijn enkele mensen flauwgevallen, meldt een verslaggever van Omrop Fryslân. Om hoeveel mensen het gaat en hoe ze eraan toe zijn, is niet duidelijk. Een vrouw is naar het ziekenhuis gebracht, meldt de organisatie aan de omroep. Zij zou onwel zijn geworden.

Volgens de omroep trok het optreden van Son Mieux te veel bezoekers naar het plein waar het hoofdpodium staat. De organisatie riep bezoekers op om de andere podia te bezoeken. De toegangspunten naar het hoofdpodium waren korte tijd afgesloten maar zijn inmiddels weer open, zegt de verslaggever.

Enthousiast publiek bij optredens op bevrijdingsfestivals

Libanonveteraan: 'Geen vrede maar wel veiligheid'

Demissionair minister Ollongren van Defensie ging op de koffie bij een Libanonveteraan. Bert van Eijk werd in 1979 als dienstplichtig militair uitgezonden.

De VN-vredesmacht Unifil werd ingesteld om de terugtrekking van het Israëlische leger uit het zuiden van Libanon te controleren en de rust te handhaven in de Libanese burgeroorlog die in 1978 begon. Israël viel Zuid-Libanon toen binnen om aanslagen van Palestijnse groeperingen te stoppen en het gezag te helpen herstellen.

In totaal leverde Nederland meer dan 9000 militairen aan de VN-missie, tussen 1979 en 1985. Het was de eerste VN-missie waaraan Nederland zoveel bijdroeg.

Het bezoek van de minister aan Van Eijk:

Bijna blinde burgemeester ontsteekt bevrijdingsvuur Leiderdorp

Bevrijdingsdag in beeld

Claude komt aan in Groningen voor zijn eerste optreden

Ambassadeur Claude heeft zijn eerste optreden in Groningen. Daarna vliegt hij naar Utrecht, Roermond en Vlissingen.

Hier is hij te zien bij zijn aankomst per helikopter in Groningen:

Ruttes laatste bevrijdingsvuur?

Bij het ontsteken van het bevrijdingsvuur zegt de presentator dat het waarschijnlijk de laatste keer is dat Rutte dat doet. "Dat zullen we nog wel zien", zegt de demissionair premier daarop.

Als hij volgend jaar op 5 mei nog steeds demissionair premier is, betekent dat dat het de langste formatie ooit is. Overigens staat het record op naam van zijn eigen vierde kabinet, met 299 dagen.

Vrijheidsdefilé in Wageningen

Op het 5 Mei Plein in Wageningen is het Vrijheidsdefilé (voorheen Bevrijdingsdefilé) gehouden. Het defilé startte traditiegetrouw na de Nationale Herdenking Capitulaties 1945, waarbij de acht geallieerde landen die op Nederlands grondgebied vochten met een vlaggenceremonie worden geëerd.

Vervolgens zijn de bevrijders en WO II-veteranen en Nederlandse veteranen van latere missies onder grote publieke belangstelling geëerd en bedankt. Er liepen ruim 1700 mensen mee. Het defilé is terug te kijken bij Omroep Gelderland.

Onder andere demissionair defensieminister Kajsa Ollongren, Pieter van Vollenhoven en zestien Britse, Canadese en Nederlandse oorlogsveteranen waren daarbij aanwezig. Ollongren vroeg in haar toesprak opnieuw aandacht voor de oorlog in Oekraïne. Ze sprak ook over "donkere wolken van geweld en intolerantie" boven de wereld en boven Nederland. "Zoals we internationaal de dreiging het hoofd bieden, zo moeten we ook binnen onze grenzen onze vrijheid, veiligheid en democratie verdedigen", aldus Ollongren.

Rutte en Wende doen aftrap voor bevrijdingsviering

Demissionair premier Rutte heeft op het feestterrein aan de Maas in Roermond het bevrijdingsvuur ontstoken. Ambassadeur van de Vrijheid Wende begon daarna aan haar optreden. Daarmee deden zij de aftrap voor de bevrijdingsfestiviteiten in het hele land.

Het bevrijdingsvuur was vanuit Wageningen naar Roermond gebracht door leden van de Eerste Remunjse Echte Kaerelsklup (EREK).

Roermond is ook een van de 700 plekken in Nederland waar mensen kunnen deelnemen aan zogenoemde vrijheidsmaaltijden. Onder het genot van een kop vrijheidssoep kunnen ze met elkaar in gesprek gaan over de betekenis van vrijheid.

Rutte ontsteekt het bevrijdingsvuur:

Gonçalves-Ho Kan You in 5-meilezing: Vrijheid is de rechtsstaat

In de 5-meilezing benoemt jurist en mensenrechtenactivist Lilian Gonçalves-Ho Kan You het belang van het strijden voor vrijheid in een tijd van oorlogen. "Zelden zijn we met zulke ongekende wreedheden geconfronteerd en we vrezen nog grotere." De weduwe van Kenneth Gonçalves, een van de slachtoffers van de Decembermoorden in Suriname, sprak de lezing uit bij de opening van de bevrijdingsdagfestiviteiten in Roermond. Daarbij waren onder meer demissionair premier Rutte en gouverneur van Limburg Emile Roemer aanwezig.

"Je beseft eens te meer dat het juist nu van groot belang is te strijden voor de rechtsstaat die onze vrijheid waarborgt. Vrijheid is de rechtsstaat", is haar boodschap. "Die strijd voor vrijheid, democratie en rechtsstaat duurt voort, ook in Europa en hier in Nederland."

Ze wijst op een belangrijke bepaling die in 2022 aan de grondwet is toegevoegd: 'De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat.' "Die waarborg is geen overbodige luxe. Bescherming van grondrechten is noodzakelijk om het veelkleurige karakter van de democratie te garanderen. Dat moeten wij goed beseffen nu in onze samenleving discriminatie en uitsluiting van minderheden, hoewel in strijd met de Grondwet, genormaliseerd zijn in het politieke debat."

Ambassadeur Flemming onderweg naar Den Bosch

Vrijmarkt in Oegstgeest

Niet overal wordt Bevrijdingsdag gevierd met grote feesten en festivals. In Oegstgeest bijvoorbeeld wordt Koningsdag wat minder uitbundig gevierd en vind je op Bevrijdingsdag juist honderden kraampjes en kleedjes op de vrijmarkt, schrijft Omroep West.

Kinderen verkopen hun overtollige speelgoed of spelen op een instrument voor een extra zakcentje.

Alle personen die werden opgepakt rond dodenherdenking vrij

Alle personen die werden opgepakt rondom de Nationale Herdenking op de Dam zijn weer vrij. Dat heeft een woordvoerder van de politie laten weten.

Vanochtend werd al bekend dat de drie mensen weer vrij zijn die werden aangehouden omdat zij een stil protest wilden houden om aandacht te vragen voor de politieke situatie in Uganda.

Commandant der Strijdkrachten: continu samen aan vrijheid werken

Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim bedankt op X iedereen die zich sinds 5 mei 1945 heeft ingezet voor vrijheid en roept op om daarvoor ook in de toekomst te blijven vechten.

Vandaag vieren we de vrijheid, zegt Eichelsheim:

Waar zijn de bevrijdingsfestivals?

In alle provincies zijn vandaag bevrijdingsfestivals, in veertien steden. En het belooft goed weer te worden om ze te bezoeken. Op de festivals zijn gevarieerde optredens en alle festivals worden bezocht door een van de Ambassadeurs van de Vrijheid. Ze reizen per helikopter naar de verschillende optredens.

Wende gaat naar Haarlem, Amsterdam, Wageningen en Roermond, Claude treedt op in Groningen, Utrecht, Roermond en Vlissingen, Son Mieux vliegt naar Leeuwarden, Assen, Rotterdam en Den Haag en Flemming is te zien in Almere, Zwolle en Den Bosch.

De festivals beginnen rond het middaguur en voor een overzicht van de optredens kun je terecht op bevrijdingsfestivals.nl. Ook in andere steden wordt het bevrijdingsfeest gevierd met optredens, lezingen, talkshows, performances en kinderactiviteiten.

De artiesten vertrokken vanaf vliegbasis Gilze-Rijen naar hun eerste optreden:

Bevrijdingsvuur Wageningen ontstoken

De 101-jarige Canadese oorlogsveteraan Pierce 'George' Brewster en de 99-jarige veteraan Geoff Roberts uit Londen hebben even voor middernacht in Wageningen het Nationaal Bevrijdingsvuur aangestoken. Dat deden zij samen met burgemeester Floor Vermeulen op het plein voor Hotel de Wereld, waar in 1945 werd onderhandeld over de Duitse capitulatie.

Na het ontsteken van het vuur brengen zo'n 2500 estafettelopers uit meer dan honderd gemeenten de vlam naar hun eigen gemeente voor Bevrijdingsdag. Het vuur wordt onder meer aangestoken op de veertien festivals die vandaag in het land plaatsvinden.

Drie personen die tijdens dodenherdenking werden aangehouden weer vrij

De drie mensen die gisteravond tijdens dodenherdenking op de Dam werden aangehouden omdat zij tijdens het stiltemoment probeerden te demonstreren zijn weer vrij. Advocaat Willem Jebbink laat in een persbericht weten dat het drietal "zaterdagavond laat in vrijheid gesteld" is.

De drie werden zaterdag aan het begin van het stiltemoment om 20.00 uur aangehouden. Volgens hun advocaat wilden ze aandacht vragen voor de politieke situatie in Uganda. Een van hen, een 53-jarige man, wilde een spandoek ontvouwen.

In totaal werden er gisteravond vier mensen aangehouden rond de Dam. Kort na het stiltemoment in Amsterdam werd na een tip via 112 ook een 24-jarige man uit Nijmegen opgepakt. Volgens de tipgever gaf hij in een livestream op TikTok aan dat hij de orde zou gaan verstoren.

Omgeven met veiligheidsmaatregelen

De herdenking was omgeven met veel veiligheidsmaatregelen uit vrees voor protesten. Bezoekers moesten zich vooraf aanmelden en er waren maximaal 10.000 mensen welkom. Eerdere jaren waren er zo'n 20.000 mensen op de Dam. Uiteindelijk waren er ongeveer 4400 bezoekers en genodigden aanwezig.

Claude keert als Ambassadeur van Vrijheid terug naar zijn oude AZC

Claude is een van de Ambassadeurs van de Vrijheid die vandaag optreden op de Bevrijdingsfestivals. Om zich voor te bereiden gaat hij terug naar het azc waar hij terechtkwam nadat hij uit Congo was gevlucht.

Druk programma

Bevrijdingsdag wordt dit jaar officieel afgetrapt in gastprovincie Limburg. Na de 5-meilezing van mensenrechtenactivist Lilian Gonçalves-Ho Kang You ontsteekt demissionair premier Rutte in Roermond het bevrijdingsvuur, dat daarna over alle festivals wordt verspreid. Vier Ambassadeurs van de Vrijheid trekken daarvoor door het land: Claude, Flemming, Wende en de Haagse band Son Mieux.

Door het hele land worden ook op honderden plekken vrijheidsmaaltijden geserveerd, om mensen bijeen te brengen en met elkaar in gesprek te laten gaan over wat vrijheid voor hen betekent. Elk jaar staat er een andere soep op het menu, dit keer is het tomatensoep met miso en bosui.

Bevrijdingsdag wordt traditiegetrouw afgesloten met het 5-meiconcert in Amsterdam. Deze dertigste editie wordt in aanwezigheid van koning Willem-Alexander en koningin Máxima gepresenteerd door zangeres Karsu en radiopresentator Frits Spits. Er zijn optredens van Guus Meeuwis, Flemming, April Darby, Emma Kok en Gaia Aikman. Het concert wordt van 20.24 tot 22.01 uur live uitgezonden op NPO 1, NOS.nl en in de app.

Droge Bevrijdingsdag gloort

Gisteren was de Dodenherdenking op veel plaatsen nog verregend, maar vandaag lijkt het weer gunstiger uit te pakken. In het noorden begint de dag nog wel met regen, maar in de middag is het in het hele land droog. Er waait een westenwind en het wordt 14 tot 17 graden.

Vier aanhoudingen op en rond de Dam

Tijdens de Nationale Herdenking heeft de Amsterdamse politie op en rond de Dam vier mensen aangehouden. Eerder op de dag werd al een 41-jarige man opgepakt die volgens de politie opruiende berichten had verspreid op sociale media.

Vlak voor de stilte hield de politie drie demonstranten aan. Een van hen, een 53-jarige man, wilde een spandoek ontvouwen. Volgens hun advocaat wilden de drie aandacht vragen voor de politieke situatie in Oeganda. Kort na het stiltemoment in Amsterdam werd na een tip via 112 een 24-jarige man uit Nijmegen aangehouden. Volgens de tipgever gaf hij in een livestream op TikTok aan dat hij de orde zou gaan verstoren.

De herdenking was omgeven met veel veiligheidsmaatregelen uit vrees voor protesten. Bezoekers moesten zich vooraf aanmelden en er waren maximaal 10.000 mensen welkom. Eerdere jaren waren er zo'n 20.000 mensen op de Dam. Uiteindelijk waren er ongeveer 4400 bezoekers en genodigden aanwezig.

Bevrijdingsvuur ontstoken in Wageningen

De 101-jarige Canadese oorlogsveteraan Pierce 'George' Brewster en de 99-jarige veteraan Geoff Roberts uit Londen hebben even voor middernacht in Wageningen het Nationaal Bevrijdingsvuur aangestoken. Dat deden zij samen met burgemeester Floor Vermeulen op het plein voor Hotel de Wereld, waar in 1945 werd onderhandeld over de Duitse capitulatie.

Na het ontsteken van het vuur brengen zo'n 2500 estafettelopers uit meer dan honderd gemeenten de vlam naar hun eigen gemeente voor Bevrijdingsdag. Het vuur wordt onder meer aangestoken op de veertien festivals die vandaag in het land plaatsvinden.

Advocaat: drie demonstranten aangehouden kort voor stilte op de Dam

Tijdens de Nationale Herdenking op de Dam zijn drie personen aangehouden, en niet één zoals eerder werd gemeld. Dat laat Willem Jebbink, de advocaat van de drie, weten in een persbericht. Op de Dam was, net als vorig jaar tijdens de dodenherdenking, een groepje demonstranten aanwezig dat aandacht vroeg voor de politieke situatie in Oeganda. De overgebleven betogers bleven stil tijdens de twee minuten stilte om 20.00 uur.

Op beelden was kort voor de herdenking in Amsterdam te zien dat één demonstrant werd weggevoerd toen hij een spandoek wilde ontvouwen. Hij werd even later aangehouden.

"Mijn cliënten keren zich tegen de financiële steun die de EU en Nederland geeft aan de Oegandese president Yoweri Museveni", schrijft advocaat Jebbink. "Zij noemen het hypocriet dat de Nederlandse koning en premier tijdens de herdenking pretenderen dat een genocide zoals in de Tweede Wereldoorlog nooit meer zou kunnen voorkomen, terwijl Museveni wordt gesteund."

De drie kunnen volgens hun advocaat maximaal zes uur worden vastgehouden. "Ik verwacht dat ze snel weer vrij komen", stelt Jebbink. Hij betwijfelt of de aanklacht kan worden bewezen. "Het lijkt er bijvoorbeeld op dat twee van hen überhaupt niets verwijtbaars hebben gedaan."

Ook bij andere regenachtige herdenkingen lagere opkomst gemeld

Tienduizend plekken waren gereserveerd op de Dam, en daarvan kwamen er 2900 opdagen (er waren ook 1500 genodigden). Komt dat vooral door de veiligheidsmaatregelen of het weer? Het valt niet met zekerheid te zeggen, maar ook bij andere regenachtige herdenkingen in het land was de opkomst lager dan anders.

Desgevraagd leggen comités in Wageningen, Valkenburg en Utrecht een verband met de regen en de lagere opkomst. "Bij de stille tocht en het herdenkingsmoment was het telkens aan het regenen", zegt een woordvoerder van de gemeente Wageningen. "Daardoor is de opkomst wel minder. Gebruikelijk zijn er zo'n 3500 mensen en nu zo'n 2500 mensen." Een persmedewerker van Utrecht spreekt van "beduidend minder mensen" als gevolg van hoosbuien. In Valkenburg waren er naar schatting 200, tegenover 350 vorig jaar. "Normaal sluiten veel toeristen aan, maar nu waarschijnlijk door het weer dus niet", zegt een woordvoerder.

Andersom melden herdenkingsorganisatie met droog weer dat er juist meer mensen dan anders waren. "Het weer was perfect", zegt een woordvoerder van Herinneringscentrum Kamp Westerbork, waar ook een herdenking werd gehouden. Er waren naar schatting iets meer mensen dan anders. En bij de Friese Dodenherdenking in de Leeuwarder Prinsentuin waren er volgens een woordvoerder eveneens wat meer herdenkers. "Vlak voor de bijeenkomst was er nog een beetje regen, maar tijdens de bijeenkomst was er zelfs een klein zonnetje."

Twee minuten stilte op halflege Dam bij Nationale Herdenking

Bij de Nationale Herdenking op de Dam waren dit jaar zo'n 4400 mensen aanwezig. Vanwege een reeks veiligheidsmaatregelen, en vermoedelijk ook het druilerige weer, was ongeveer een kwart van het gebruikelijke aantal bezoekers present bij de dodenherdenking.

Tijdens de herdenking werd één arrestatie verricht. Bij aanvang van het stiltemoment probeerde de man een spandoek in beeld te brengen, maar hij werd door agenten opgepakt. "Het heeft de stilte niet verstoord", zegt een woordvoerder van de politie.

Lees hier een verslag van de herdenking in Amsterdam:

In Westerbork laatste transport herdacht

Bij het Herinneringscentrum Kamp Westerbork werd vanavond stilgestaan bij iedereen die tijdens de Tweede Wereldoorlog via dit voormalige kamp is weggevoerd. De herdenking stond dit jaar in het teken van het laatste transport dat op 13 september 1944 het kamp verliet.

Op het laatste transport zat een groep 'onbekende kinderen'. Dat zijn kinderen die zonder ouders in Westerbork waren aangekomen en vaak alleen hun onderduiknaam wisten. Zij werden eerst naar concentratiekamp Bergen-Belsen vervoerd en vervolgens naar Theresienstadt. Daar werden de kinderen in mei 1945 door de Russen bevrijd.

Marita Simons-Deen (1942) zat als peuter op het laatste transport en vertelde tijdens de herdenking haar verhaal. "Het is een wonder dat ik hier sta", zei ze. Aan de eerste jaren van haar leven heeft Simon-Deen geen herinnering. Daardoor lijkt het volgens haar misschien dat zij ongeschonden uit de oorlog is gekomen. "Enerzijds wel, anderzijds niet. Geen ouderliefde krijgen in je eerste levensjaren, geeft problemen voor alle kinderen. Alles overdenkende merk ik steeds meer dat ik moeite heb met hechten en met emoties, waardoor ik soms te direct overkom."

De herdenking begon met een stille tocht. Ook werden er kransen en bloemen gelegd.

Comité 4 en 5 mei heeft geen verklaring voor weinig bezoekers Dam

Het Comité 4 en 5 mei weet niet waarom er relatief weinig bezoekers waren bij de herdenking op de Dam. Bij de plechtigheid waren zo'n 4400 mensen, terwijl er plek was voor 10.000 bezoekers.

"Er waren echt 10.000 kaarten gereserveerd", zegt een woordvoerder van het Comité. "Gisteren hebben we nog een oproep gedaan aan iedereen: 'Als je niet komt, annuleer dan je reservering.' Dat hebben mensen ook gedaan, en toen werden die reserveringen al snel weer door anderen ingenomen. Dus er was wel echt animo voor de plekken."

Mogelijk zijn mensen thuis gebleven vanwege het slechte weer, denkt de woordvoerder. "Ik heb niks gehoord over een mogelijke boycot of wat dan ook."

Herdenkingen in het hele land

In het hele land herdachten mensen vanavond de slachtoffers die vielen bij gewapende conflicten sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog. Zo waren er herdenkingen op de Waalsdorpervlakte, bij Kamp Westerbork, bij de Markelose Berg in Overijssel en op Terschelling. Ook op parkeerplaatsen langs de snelweg stonden auto's stil om 20.00 uur.

Geen grote ongeregeldheden bij herdenking op Dam

De herdenking op de Dam verliep zonder grote ongeregeldheden. Met alle emoties rondom de oorlog tussen Israël en Hamas werd vooraf gevreesd voor verstoringen. Daarom waren er minder mensen welkom en moesten mensen zich van tevoren aanmelden. Maar het bleef rustig. Tijdens de kranslegging door Kamervoorzitter Bosma draaiden drie of vier mensen zich om. En bij de H&M stond een vrouw met een Palestijnse sjaal, omringd door politie. Ook werd een man afgevoerd toen hij een spandoek omhoog wilde houden. Vorig jaar werden er twee aanhoudingen verricht rond de Nationale Herdenking.

Het is niet voor het eerst dat spanningen in de samenleving reflecteren op de dodenherdenking, die sinds 1946 wordt georganiseerd. Zo uitten jongeren in de jaren zestig kritiek op de herdenking vanwege de Vietnamoorlog; zij vonden dat de Amerikanen te veel werden opgehemeld. Tijdens de herdenking werd toen een rookbom gegooid.

Verder wilde theoloog Rikko Voorberg in 2017 drieduizend kruisen plaatsen tijdens de herdenking, om zo vluchtelingen te herdenken. Na veel commotie zag hij af van de actie.

Lees hier meer over ongeregeldheden rondom de dodenherdenking in het verleden:

Halsema: opstaan om erfenis van vrede te beschermen

Burgemeester Halsema heeft in haar toespraak opgeroepen om de erfenis van de vrede te beschermen. "Door altijd op te staan tegen antisemitisme, tegen elke vorm van haat en discriminatie. Door onze grondrechten te koesteren, net als de vrije pers en onze democratie."

Haar woorden lijken te verwijzen naar polarisatie in de samenleving. Er is minder publiek welkom bij de dodenherdenking op de Dam dan andere jaren en bezoekers zijn gefouilleerd. De burgemeester had daartoe besloten vanwege de opgelopen spanningen en grote actiebereidheid. Bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam klonken in maart antisemitische leuzen, volgens verschillende getuigen.

Halsema: "Oorlog maakt wonden die nooit helen. Oude angst kan zomaar opvlammen. Bij het plotselinge geluid van een sirene. Als er gescholden wordt of er agressie is in onze straten. Als beelden van gruwelijk oorlogsgeweld onze huiskamers, onze harten binnendringen." In Gaza woedt inmiddels bijna 7 maanden oorlog. In Oekraïne duurt de oorlog inmiddels al ruim 26 maanden.

In aanloop naar de Nationale Herdenking hadden meer dan tweehonderd moskeeën nog een oproep gedaan aan Halsema om het geweld in Gaza te benoemen in haar toespraak, ook omdat Halsema in 2022 in haar speech op de Dam aandacht had besteed aan de oorlog in Oekraïne. Halsema liet voor de dodenherdenking van vanavond al weten dat de oorlog tussen Israël en Gaza niet aan de orde zou komen in haar toespraak vanwege haar verbindende rol als burgemeester.

Koning en koningin leggen krans

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hebben de eerste krans gelegd namens de gehele Nederlandse bevolking.

Twee minuten stilte voorbij

Op de Dam in Amsterdam was het zojuist twee minuten stil. Er waren geen ongeregeldheden. Een man wilde een spandoek omhoog houden, maar voordat hij dat kon doen, werd hij afgevoerd. "We hebben één persoon opgepakt gedurende de herdenking", laat de politie weten. "Dat was bij aanvang van het stiltemoment. De man haalde een spandoek tevoorschijn." Dit verstoorde de stilte niet, zegt de politie.

Het is veel rustiger op de Dam dan normaal gesproken. Volgens het Nationaal Comité 4 en 5 mei zijn er zo'n 4400 aanwezigen; 2900 bezoekers en 1500 genodigden. Er was plek voor 10.000 mensen.

De twee minuten stilte op de Dam:

Zanger Claude spreekt in Nieuwe Kerk

In de Nieuwe Kerk sprak één van de Ambassadeurs van de Vrijheid, Claude, de aanwezigen toe.

Meer herdenkingen in het land

Overal in het land zijn herdenkingsbijeenkomsten gaande. Op de Nationale Militaire Dodenherdenking op het Militaire Ereveld Grebbeberg in Rhenen zijn prinses Margriet, Pieter van Vollenhoven en prins Pieter-Christiaan ook aanwezig.

Krijgsmachtpredikant Wim Bos hield daar een toespraak waarin hij ook even refereerde aan de oorlogen die nu bezig zijn. "Demonstraties voor of tegen Israël. Het roept vragen op, of brengt ons in verlegenheid. Wat is recht? Wat is goed?"

In Madurodam is de Nationale Kinderherdenking bezig. De 11-jarige Johan zal daar straks de jongste taptoe-blazer ooit zijn.

Nationale Herdenking begonnen

De Nationale Herdenking op de Dam is begonnen. Volg de herdenking via onze livestream.

Burgemeester Den Haag: toenemend antisemitisme geeft te denken

Burgemeester van Den Haag Jan van Zanen waarschuwt voor antisemitisme. "Het toenemend antisemitisme, bijna 80 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, geeft wat te denken", zei hij op een bijeenkomst voor de dodenherdenking.

In de nasleep van de oorlog in Gaza is het aantal meldingen van geweld of bedreigingen gericht tegen Joden fors gegroeid. Van Zanen is een van de ruim driehonderd burgemeesters die vorige week een open brief tegen opkomend antisemitisme ondertekenden.

Op Leusderheide geëxecuteerden herdacht

Op de Leusderheide was vandaag de herdenking van Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Dit kamp was met 383 geëxecuteerden de grootste executieplek in Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Deze mensen werden, samen met alle dodelijke slachtoffers van Kamp Amersfoort, herdacht bij het gedenkkruis bij het Jannetjesdal.

Tijdens de herdenking hield Rudi Harthoorn een toespraak over communistische gevangenen van Kamp Amersfoort. Zijn vader Willem Harthoorn was leider van een communistische verzetsgroep en overleefde het Oranjehotel - de bijnaam voor de Scheveningse gevangenis - en de kampen Amersfoort, Buchenwald, Gross-Rosen, Dachau, Natzweiler, en Allach.

Nog rustig op Dam

Op de Dam in Amsterdam is het nog erg rustig. Volgens het Comité 4 en 5 mei zijn er nu zo'n 2000 bezoekers.

Dat is veel minder dan het aantal dat welkom is: 10.000. Waarschijnlijk speelt het slechte weer een rol bij het beperkte aantal aanwezigen.

Vanaf 19.20 uur speciale Jeugdjournaaluitzending over Herdenken

Het Jeugdjournaal besteedt vanavond ook aandacht aan de dodenherdenking. Vanaf 19.20 uur is er, aansluitend aan het NOS Jeugdjournaal, een speciale uitzending op NPO 3.

Hierin gaat het onder andere over de anti-Joodse maatregel in september 1941 waardoor Joodse kinderen verplicht om naar een Joodse school moesten, waar ze enkel nog van Joodse leerkrachten les krijgen. Ook Rosie Colthof, Izak Salomons en Elly van der Meer moesten naar een Joodse school. Zij vertellen hoe deze maatregel hun leven veranderde.

Dido Michielsen roept in 4 mei-voordracht op tot barmhartigheid

Schrijver Dido Michielsen sprak in de 4 mei-voordacht in de Nieuwe Kerk over de geschiedenis van haar vader, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Japan in een krijgsgevangenkamp zat. In de jaren daarna vocht hij mee tijdens de koloniale oorlog in voormalig Nederlands-Indië.

Michielsen beschreef in haar toespraak hoe zij worstelt met het herdenken van haar vader. "Was mijn vader een held, een slachtoffer, of een dader?", zei ze. "Twee minuten lang kan ik hem gemakkelijk als slachtoffer van de Japanse bezetter beschouwen. Maar hoe zit het met de jaren daarna, gezien het structurele geweld van de Nederlandse militairen tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog?"

Ze vraagt zich naar eigen zeggen af of haar vader tijdens de koloniale oorlog kinderen heeft gedood. Dat zou hem volgens Michielsen tot een dader maken. Maar: "Was hij niet eerder een pion in een fout politiek spel?" De schrijver deed een oproep om "het lijden van onze ouders" niet "op onze schouder mee te dragen en door te geven aan ons nageslacht". Michielsen: "Dat vergt bereidwilligheid en barmhartigheid".

De auteur zei iedereen te herdenken die verloren ging en iedereen die groot verlies heeft gekend. "Herdenkingen zijn de ogenblikken waarop oorlogen kunnen stoppen. Twee minuten barmhartigheid als begin, een zachte oefening voor dagelijks gebruik."

Herdenkingsbijeenkomst in Nieuwe Kerk begonnen

Inmiddels is de herdenkingsbijeenkomst in de Nieuwe Kerk begonnen, die aan de Dam staat waar straks de Nationale Herdenking plaatsvindt. Onder anderen zanger Claude spreekt daar in aanwezigheid van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Schrijfster Dido Michielsen verzorgt de 4 mei-voordracht.

De koning en koningin arriveerden kort daarvoor in het Koninklijk Paleis.

'Rapper Appa opgepakt vanwege oproep om te schreeuwen op 4 mei'

De Belgisch-Libanese activist Dyab Abou Jahjah zegt op sociale media dat rapper Appa is opgepakt vanwege zijn oproep om te schreeuwen tijdens de herdenking vanavond. Appa (echte naam: Rachid El Ghazaoui) zou hebben gezegd dat "er geen perfecter moment is om de schreeuw van de genocide in Gaza te laten horen dan 4 mei tijdens de dodenherdenking".

De politie laat weten dat er een 41-jarige man is opgepakt wegens opruiing op sociale media, maar zegt niet om wie het gaat. "Hij wordt verdacht van opruiende uitingen die hij heeft gedaan op sociale media rondom 4 mei. Het Openbaar Ministerie heeft de uitingen als strafbaar veroordeeld, daarom hebben we de man aangehouden." Hij wordt volgens de politie verhoord, en het is nog onduidelijk wanneer hij vrijkomt.

Toegangshekken Dam open, eerste bezoekers gefouilleerd

Bij de Nationale Herdenking in Amsterdam zijn de toegangshekken opengegaan. Bezoekers worden gefouilleerd voordat zij een plekje mogen zoeken op de Dam.

Er zijn dit jaar minder mensen welkom dan normaal: 10.000 in plaats van zo'n 20.000. Zij moesten zich vooraf online aanmelden.

Namenlijst kamp Erika online, concentratiekamp dat werd vergeten en verzwegen

Op de website kamperika.nl is vandaag een lijst verschenen met 1500 namen van mannen die in de periode juni 1944 tot en met maart 1945 gevangen zaten in concentratiekamp Erika. In dit Duitse concentratiekamp in Overijssel kwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog zo'n 7000 voornamelijk niet-Joodse mannen terecht. Toch is de herinnering aan kamp Erika uit het collectieve geheugen verdwenen.

"Vrijwel niets herinnert hier meer aan de gruwelen die zich hier tijdens de oorlog hebben afgespeeld. Zelfs geen informatiebordje", zegt historicus en onderzoeksjournalist Hester den Boer. "Wie nu de sporen zoekt van kamp Erika komt terecht op een idyllisch gelegen vakantiepark in de bossen van Ommen." Den Boer deed uitgebreid onderzoek naar het concentratiekamp en is de drijvende kracht achter de website, waarmee het kamp uit de vergetelheid moet komen.

Lees hier het hele verhaal:

Minder bezoekers dan normaal bij Nationale Herdenking

Bij de herdenking op de Dam in Amsterdam zijn vanavond minder mensen welkom dan normaal gesproken: 10.000 in plaats van zo'n 20.000. Ook worden bezoekers bij aankomst gefouilleerd. De besloten de burgemeester van Amsterdam en de politie een paar weken geleden vanwege de toegenomen spanning in de maatschappij en de grote actiebereidheid.

"Ik ga ervan uit dat het gerespecteerd zal worden", zei burgemeester Halsema. "Voor alle Nederlanders is de Nationale Herdenking van grote symbolische betekenis en ik ga ervan uit dat niemand het in zijn hoofd zal halen dat te verstoren."

Bezoekers van de Nationale Herdenking moesten zich dit jaar ook vooraf online aanmelden. Met het reserveringssysteem wil het Nationaal Comité 4 en 5 mei voorkomen dat "kwetsbare mensen" en mensen die van ver komen geen plek kunnen vinden op de Dam.

De voorbereidingen voor vanavond:

Op Ereveld Loenen stilgestaan bij moed verzetsstrijders

Op het Nationaal Ereveld in Loenen is vanmiddag stilgestaan bij de moed van verzetsstrijders. Ook in deze tijd zijn er mensen die tegen de stroom in durven te zwemmen en niet voor zichzelf kiezen, zei burgemeester Heerts van Apeldoorn.

"Wij kennen in dit deel van Europa wel vrede, maar voor veel andere mensen geldt dat niet. En daardoor staan ook onze vrijheid en onze democratie onder druk", zei Heerts. De burgemeester begon zijn toespraak met de verhalen van drie verzetsstrijders: Gerhard Badrian, een Duitser van Joodse komaf, de Surinamer Anton de Kom en Gerardus Hemmer, een boer uit Twente. Zij zijn volgens Heerts een inspiratiebron, omdat hun verhaal iets vertelt "wat van alle tijden is".

"Ook in deze tijd, in deze wereld, hebben we mensen nodig die krachtige keuzes durven te maken", zei Heerts. "Die niet eerst aan zichzelf denken, maar altijd eerst aan een ander. Die niet het 'ik' voorop stellen, maar eerst het 'wij'."

Jaap Smit, voorzitter van de Oorlogsgravenstichting, moedigde de aanwezigen aan om vrede en vrijheid niet als vanzelfsprekend te zien. "Hier liggen mensen die met inzet van eigen leven uw en mijn vrijheid bevochten hebben en opstonden tegen het onrecht uit hun tijd. Door hen te gedenken blijven wij waakzaam. Waakzaam tegen dat wat onze vrijheid en vrede bedreigt. Tegen dat wat onze democratische rechtsstaat bedreigt, die is als een bewaker van die twee."

Grote kans op regen tijdens Nationale Herdenking

De kans is groot dat het vanavond regent tijdens de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam, zegt weerman Marco Verhoef. Ook op andere plekken in het land zijn er vanavond waarschijnlijk buien.

"Halverwege de middag trekken buien, met onweer, het zuiden van Limburg, Brabant en Zeeland binnen. In de tweede helft van de middag verplaatsen deze buien zich langzaam in noordelijke richting en aan het eind van de middag bevinden ze zich voornamelijk over het midden van het land." Het is volgens Verhoef ook mogelijk dat het onweert tijdens de Nationale Herdenking.

"Later in de avond blijft het buiig, met de grootste kans op regen in de noordelijke helft van het land. In het zuiden komen enkele losse buien voor, dus ook daar is het niet helemaal droog."

Herdenken en vieren met Duitsers steeds normaler: 'Tijd is er rijp voor'

Duitse militairen die op 5 mei in uniform meedoen aan het defilé in Wageningen: lange tijd was het ondenkbaar, maar volgend jaar is het mogelijk zover. Het comité Wageningen45 maakte dat onlangs bekend.

Ook bij andere activiteiten op 4 en 5 mei zijn steeds vaker Duitsers betrokken. En dit levert veel minder discussie op dan vroeger. "De rauwe randjes gaan er op een gegeven moment af", zegt historicus Ilse Raaijmakers, die promoveerde op nationale herdenkingscultuur. "De jonge generatie staat er nu niet meer bij stil dat het eerst zo gevoelig lag."

Lees het hele verhaal hier:

Oorlogsslachtoffers herdacht in Tweede Kamer

In de Tweede Kamer zijn de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog vanochtend herdacht. Kamervoorzitter Bosma en Inspecteur-Generaal van de Krijgsmacht Van Sprang spraken een kleine groep nabestaanden en Kamerleden toe.

Bosma sprak in zijn toespraak zijn respect uit voor de overledenen. "Een eerbetoon aan al die dappere strijders aan wie wij mede te danken hebben dat wij nu in een vrij en veilig land wonen. Vrij van oorlog, geweld en onderdrukking." Bij de ceremonie waren ook demissionair premier Mark Rutte en staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) aanwezig. Zij legden namens de Rijksministerraad een krans bij de Erelijst van de Gevallenen.

De herdenking is ieder jaar bij de Erelijst van Gevallenen in de hal van de Tweede Kamer. In dit boek staan bijna 18.000 namen van militairen en verzetsmensen die in de oorlog zijn omgekomen. "18.000 namen. Met veel eerbied met de hand geschreven. Elke naam kent een eigen verhaal. Het is aan ons - aan u en mij - om die verhalen levend te houden", zei Bosma.

Welkom!

Welkom in het herdenkingsblog! Je leest hier alles over de Nationale Herdenking en andere dodenherdenkingen door het land heen.