Ouwehand: er komt 'kabinet-Karbonade I' • Yesilgöz en Wilders oneens over bezuinigen

Ouwehand: PVV heeft de dieren keihard laten vallen

Partijleider Ouwehand heeft op een congres van de Partij voor de Dieren hard uitgehaald naar de onderhandelende partijen, die hun oren volledig zouden laten hangen naar de "agro-industrie". Dat is volgens haar de reden dat deze week in de Kamer het in 2021 aangenomen voorstel sneuvelde, om dieren alleen nog op een diervriendelijke manier te mogen houden.

Van de VVD en BBB verwachtte Ouwehand al weinig, maar in de PVV en NSC is ze teleurgesteld. "De PVV heeft de dieren keihard laten vallen", zei ze in haar speech over de partij die een draai heeft gemaakt wat betreft de dierenwet. De NSC verweet ze "oude politiek".

Ouwehand noemt het nieuwe kabinet waar nu over gesproken wordt consequent het 'kabinet-Karbonade I'. Die naam is bedacht door cabaretier Arjen Lubach en de PvdD-leider zei te vrezen dat die de lading goed dekt. Ze kondigde aan dat ze het er niet bij laat zitten en dat ze nu met een initiatiefwet voor de dieren in de veehouderij zal komen.

PVV wil lastenverlichting voor de burgers

PVV-leider Wilders is het er niet mee eens dat het "een feit" is dat er fors moet worden bezuinigd. Op X reageert hij op die stelling van medeonderhandelaar Yesilgöz (VVD) in het programma WNL op Zondag. Zij zei dat er niet "lukraak" aan belastingknoppen moet worden gedraaid, maar dat er moet worden gekeken waar het minder kan.

Wilders verwijt de VVD-leider dat ze de onderhandelingen op tv begint "Niks is nog een feit", zegt hij. "Wel dat de PVV lastenverlichting wil voor de burgers."

Morgen beginnen de onderhandelingen over de inhoud bij de nieuwe informateurs, Dijkgraaf en Van Zwol. De financiën zullen daarbij het moeilijkste thema vormen. Van Zwol zei daarover deze week dat "die puzzel echt nog niet gelegd is".

Yesilgöz: er moet fors bezuinigd worden

VVD-leider Yesilgöz wil de komende tijd "hard onderhandelen" over de inhoud. In het tv-programma WNL op Zondag zei ze dat het belangrijk is dat er in het akkoord op hoofdlijnen bijvoorbeeld "heel duidelijke financiële kaders" komen te staan.

"Het is een feit dat er fors bezuinigd moet gaan worden", beaamde Yesilgöz. "En voor de VVD is het belangrijk dat we niet lukraak de belastingen gaan verhogen en met lastenverzwaringen gaan komen, maar dat je gaat kijken: waar kan het minder."

Een werkgroep van ambtenaren stelde eerder dat er 17 miljard euro gevonden moet worden om het overheidstekort binnen de 3-procentsnorm van de EU te houden.

Rondje Binnenhof, ook over de nieuwe informateurs

Informateurs hopen op 'vliegende start'

Vanochtend is de eerste informateur Plasterk langsgeweest en dat gesprek heeft de huidige informateurs optimitisch gestemd. Plasterk heeft namelijk in zijn tijd met de vier partijen al een aantal onderwerpen inhoudelijk besproken en dat "waren beste goede gesprekken", begrepen de informateurs. "Er is best een bodem om op te bouwen", zegt Dijkgraaf, die spreekt van een vliegende start.

Dikte hoofdlijnenakkoord; 1 à 2 bladzijdes per thema?

Informateur Van Zwol schat dat de afspraken per thema ongeveer op 1 à 2 pagina's passen. Er staan nu tien thema's genoteerd en de lijst zal mogelijk aangevuld worden met onderwijs en klimaat. Het hoofdlijnenakkoord komt dan uit op maximaal 24 pagina's. "En dan moet er nog een financiële paragraaf bij", zei Van Zwol.

De afspraak is om een akkoord op hoofdlijnen te maken, maar de vraag is groot of dat lukt. Bij eerdere formaties is dat het vaak geprobeerd, maar niet gelukt.

Eerste thema's op de agenda: volkshuisvesting en veiligheid

Maandag praten de twee informateurs Dijkgraaf en Van Zwol met PVV, VVD, NSC en BBB over volkshuisvesting en veiligheid. De gesprekken zullen worden gevoerd volgens een soort format, zei Dijkgraaf. Het gaat daarbij niet alleen om het formuleren van doelen, maar ook om het zoeken van "perspectieven van een oplossingsrichting". De twee thema's zijn een beetje willekeurig gekozen. "Maar het zijn wel onderwerpen die wat minder controversieel liggen", zegt Dijkgraaf.

Van Weyenberg (Financiën): dit kabinet gaat door met begroting

De minister en de staatssecretaris van Financiën hebben de informateurs gezegd dat het demissionaire kabinet (VVD, D66, CDA en CU) nog doorwerkt aan de begroting van dit jaar. Het gaat dan vooral over de Voorjaarsnota, waar gekeken wordt of de begroting van dit jaar nog op orde is of dat er grote mee-of tegenvallers te melden zijn. Het gesprek ging alleen over de procedure en minister Van Weyenberg van Financiën heeft gezegd dat de nota op 26 april naar de Tweede Kamer gaat.

Minister van Financiën: keuzes maken voor gezonde begroting

Minister Van Weyenberg en staatssecretaris Van Rij van Financiën zijn bij de informateurs. Voordat ze naar binnen gingen, zeiden ze dat ze Van Zwol en Dijkgraaf gaan informeren over de Voorjaarsnota, die ze nu aan het opstellen zijn. "We gaan transparant zijn over wat het kabinet aan het doen is", zei Van Weyenberg.

Verder wilden de twee demissionaire bewindspersonen weinig kwijt. Over de stand van de Nederlandse financiën zei de minister alleen: "Je zult keuzes moeten maken om de begroting gezond te houden. Dat is in elke formatie zo en deze keer in het bijzonder. Je ziet het effect van de vergrijzing in de begroting. Dus je moet keuzes maken, daarvoor zijn politici besteld."

Oud-informateur Plasterk heeft er 'alle vertrouwen in'

Oud-informateur Plasterk heeft er alle vertrouwen in dat er een programkabinet komt van PVV, VVD, NSC en BBB. Op de vraag of dat er voor de zomer kan zijn, zei hij na zijn "overdracht" aan de informateurs Dijkgraaf en Van Zwol: "Ik denk dat dat zou moeten, maar dat is meer een opinie dan een voorspelling."

Plasterk schreef pal na de verkiezingen als columnist van de Telegraaf dat het niet enorm ingewikkeld moest zijn om een rechts kabinet te formeren. Dat zou niet heel lang hoeven duren, stelde hij toen. Ook dat was een mening, zegt hij daar nu over, vier maanden later. "Ik vond dat dat moest."

Staatssecretaris Van Rij niet beschikbaar voor nieuwe kabinet

Staatssecretaris Van Rij zal geen post aanvaarden in een programkabinet van PVV, VVD, NSC en BBB. De vier partijen zullen waarschijnlijk ook mensen van andere partijen benaderen om zitting te nemen in zo'n kabinet, maar de demissionaire bewindspersoon van Financiën bedankt voor de eer. "Ik ben van het CDA en blijf van het CDA. Ik ben trouw aan mijn partij", zegt hij.

Hij voegt daaraan toe dat het CDA bij de verkiezingen flink heeft verloren en nu heeft gekozen voor de oppositie. Bovendien heeft hij eerder al laten weten dat hij de politiek verlaat als er een nieuw kabinet is aangetreden. Hij gaat een boek schrijven over de afgelopen periode. "Daar ben ik al aan begonnen."

Van Rij gaat vanmiddag met minister Van Weyenberg bij de informateurs langs, maar dat gesprek zal over de financiële stand van het land gaan. De informateurs zijn nog niet in het stadium dat er al actief mensen worden benaderd voor een functie in het kabinet.

Informateurs buigen zich over financiële puzzel

De informateurs Van Zwol en Dijkgraaf beginnen aan hun tweede werkdag. Vanochtend ontvangen zij oud-informateur Plasterk. Vanmiddag komen minister Van Weyenberg en staatssecretaris Van Rij van Financiën langs.

Na de eerste werkdag van de nieuwe informateurs is duidelijk geworden dat de financiën het moeilijkste thema vormen in deze ronde. Van Zwol zei gisteren dat "die puzzel echt nog niet gelegd is".

De demissionaire bewindspersonen van Financiën zijn op dit moment de begroting voor volgend jaar aan het opstellen en kunnen meer inzicht geven in de stand van zaken. Een werkgroep van ambtenaren stelde eerder dat er 17 miljard euro gevonden moet worden om het overheidstekort binnen de 3-procentsnorm van de EU te houden.

Informateurs: nieuwe vormen nodig, want land heeft grote problemen

Het is een moeilijke klus, maar de nieuwe informateurs Dijkgraaf en Van Zwol willen de vier partijen ertoe bewegen echt een beknopt hoofdlijnenakkoord op te stellen. Op een persconferentie over hun opdracht erkenden ze dat een kort regeerakkoord bij elke formatie een doel is, maar dat het eigenlijk nooit lukt. "Het is aan ons om daar verandering te brengen."

"Dit is nieuwe grond. En daar houden wij eerlijk gezegd wel van", zei Dijkgraaf. "En het is misschien ook wel nodig. Dit land heeft grote problemen, we hebben behoefte aan nieuwe vormen."

Vanaf komende week willen de informateurs steeds van maandag tot en met donderdag onderhandelen in twee sessies per dag. Morgen komen demissionair minister Van Weyenberg en staatssecretaris Van Rij (beiden Financiën) langs om te praten over de financiële positie van ons land en de begroting voor volgend jaar, die al in de maak is. Ook oud-informateur Plasterk is uitgenodigd.

Ook praten over premier, maar niet nu

De partijleiders krijgen geen sociale media-verbod, omdat ze naast onderhandelaar ook nog gewoon volksvertegenwoordiger zijn en dus hun mening moeten kunnen geven over voorstellen of gebeurtenissen. "Maar ze zijn ervan doordrongen dat ze elkaar heel moeten houden", zei Van Zwol. In de eerdere formatierondes ontstond er een aantal keer onvrede na berichten van medeonderhandelaars op sociale media.

Het is ook de bedoeling dat in deze formatiefase de vraag op tafel komt wie de nieuwe premier wordt, nu de vier partijleiders in de Kamer blijven. Maar in "de eerste paar weken" zal dat nog geen gespreksonderwerp zijn, zei Van Zwol. "Het is aan de grootste partij (de PVV, red.) om te bepalen wanneer dat aan de orde komt."

Kijk hier naar de presentatie van de nieuwe informateurs:

Eerste gesprek bij nieuwe informateurs klaar, 'onderling vertrouwen groeiend'

De vier formerende partijen hebben hun eerste gesprek bij de nieuwe informateurs, Van Zwol en Dijkgraaf erop zitten. VVD- fractievoorzitter Yesilgöz zei bij vertrek dat ze er "alle vertrouwen in heeft" dat ze "op hoog tempo" kunnen doorwerken. NSC-fractievoorzitter Omtzigt sprak van een "prima sessie met werkafspraken".

Partijen wezen evenwel op de afgesproken radiostilte en wilden op inhoudelijke vragen niet echt ingaan. Omtzigt herhaalde wel dat overeenstemming over de financiële uitgangspunten wat hem betreft niet op de laatste plaats zal komen. Op de vraag of partijen -gezien het verloop van de eerdere formatieronde- elkaar onderling weer een beetje vertrouwen zei Omtzigt dat het vertrouwen "groeiend" is.

BBB-fractievoorzitter Van der Plas en PVV-fractievoorzitter Wilders stonden de pers na afloop niet te woord.

Partijen voor het eerst met nieuwe informateurs bijeen

De vier formerende partijen zitten voor het eerst met de nieuwe informateurs om de tafel. Voorafgaand aan het gesprek sprak PVV-leider Wilders van een bijzonder moment. "Misschien gaan we historie schrijven", aldus Wilders. Maar hij waarschuwde net als gisteren ook dat hij "geen punten meer gaat weggeven" en dat het "stevige onderhandelingen" worden.

Kijk hier naar de beelden van de eerste ontvangst van de vier partijen door de nieuwe informateurs:

Putters na gesprek met nieuwe informateurs: het was eervol

De informateurs Van Zwol en Dijkgraaf hebben zich vanochtend in hun eerste gesprek laten bijpraten door hun voorganger Putters. De ontmoeting, die zo'n anderhalf uur duurde, was bedoeld als een soort overdracht.

Putters wilde na afloop niet veel meer zeggen dan dat hij het eervol vond om een "bijdrage te hebben mogen leveren aan het proces van de kabinetsformatie" en dat zijn opdracht nu is afgerond. Hij heeft zijn opvolgers veel succes gewenst.

Van Zwol en Dijkgraaf ontvangen vanmiddag voor het eerst de fractievoorzitters van de onderhandelende partijen PVV, VVD, NSC en BBB. Zij worden samen ontvangen door de informateurs.

Van Zwol en Dijkgraaf ontvangen voorganger Putters

De nieuwe informateurs Van Zwol en Dijkgraaf zijn met hun eerste gesprek begonnen. Ze praten nu met hun voorganger, Putters. De Kamer benoemde Van Zwol en Dijkgraaf gisteren. Ze moeten onderzoeken of er een programkabinet kan komen, op basis van een akkoord op hoofdlijnen tussen PVV, VVD, NSC en BBB. De Kamer volgde daarmee het advies van Putters.

De vorige informateur praat zijn opvolgers nu bij over zijn bevindingen. Behalve dat hij Van Zwol en Dijkgraaf veel succes wenst, wilde hij vooraf niets kwijt.

Later vandaag hebben de nieuwe informateurs ook hun eerste ontmoeting met de fractievoorzitters van de onderhandelende partijen.

AD trekt bericht over Hoogervorst in

Het AD heeft een nieuwsbericht over VVD'er Hans Hoogervorst ingetrokken. De site meldde gisteren dat Hoogervorst zichzelf als premierskandidaat ziet, maar de ex-minister ontkende dat hij met het AD had gesproken. Hij houdt er rekening mee dat de krant is gefopt.

Aanvankelijk bleef het AD erbij wel degelijk contact te hebben gehad met Hoogervorst. Later erkende de krant er niet zeker van te zijn dat het bericht klopt. Het AD zegt een telefoongesprek met iemand te hebben gevoerd in de veronderstelling dat het Hoogervorst was, maar de krant heeft geen opname van dat gesprek.

Het AD biedt excuses aan voor de verwarring. Naar eigen zeggen is Hoogervorst geen kandidaat om premier te worden.

Hoogervorst ontkent bericht AD: geen premierskandidaat

VVD-prominent en oud-minister Hans Hoogervorst ontkent tegenover de NOS dat hij met journalisten van het AD heeft gesproken over zijn mogelijke kandidatuur als minister-president.

"Ik heb helemaal niet met deze mensen gesproken! Met helemaal niemand!" laat hij in een bericht weten. Op de vraag of hij evengoed premierskandidaat is, antwoordt hij: "Nee."

Een journalist van het AD zegt dat er wel degelijk contact is geweest met Hoogervorst. Maar Hoogervorst denkt dat er iets anders aan de hand is, schrijft hij in een tekstbericht. "Ik denk dat ze gefopt zijn, het nummer dat ze hebben, is niet van mij."

Het AD houdt vol met Hoogervorst gesproken te hebben en heeft aan het nieuwsartikel toegevoegd: "Later op de middag leek Hoogervorst geschrokken te zijn van zijn eigen ontboezemingen. Bij andere media wil hij zijn woorden niet bevestigen."

Koning bijgepraat door Kamervoorzitter

Kamervoorzitter Bosma heeft koning Willem-Alexander telefonisch bijgepraat over de besluiten van de Tweede Kamer vandaag over het vervolg van de kabinetsformatie.

Informateurs officieel van start

De nieuwe informateurs hebben officieel hun opdracht van de Tweede Kamer aanvaard. Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf ondertekenden het document in het bijzijn van Kamervoorzitter Bosma. "We gaan er iets moois van maken", zei Dijkgraaf daarbij.

Dijkgraaf is oud-SGP-Kamerlid en hoogleraar economie. Recent zat hij in de commissie-Remkes die zich heeft gebogen over de stikstofproblematiek.

Van Zwol is voormalig topambtenaar en werkt nu bij de Raad van State. Tot twee jaar geleden was hij voorzitter van het wetenschappelijk bureau van het CDA. Van Zwol was onder meer de hoogste ambtenaar op het ministerie van Algemene Zaken (van de premier), bij Financiën en bij Binnenlandse Zaken. In 2003, 2006 en 2007 was hij betrokken bij kabinetsformaties als secretaris van (in)formateurs.

Oud-minister Hans Hoogervorst (VVD) wil wel premier worden

Oud-minister Hans Hoogervorst is de eerste mogelijke premierskandidaat die zichzelf noemt voor de baan. In een gesprek met het AD zegt hij: "Die mogelijkheid is er." Hij wil geen 'gewone' minister worden, alleen minister-president. Hij zegt dat hij hier nog geen contact over heeft gehad met PVV-leider Wilders.

Vlak na de verkiezingen in november 2023 deed Hoogervorst in De Telegraaf samen met een andere oud-VVD-minister, Halbe Zijlstra, een oproep aan partijleider Yesilgöz om de blokkade op kabinetsdeelname met de PVV te laten varen. "Nederland heeft de VVD harder nodig dan ooit en we mogen het niet laten afweten", zeiden zij.

Zij schreven verder: "Wij benijden niemand die zaken met Wilders moet gaan doen. Hij komt met een beladen verleden waarin hij zich vaak onnodig kwetsend over immigranten heeft uitgelaten. Zijn economische plannen zijn linkser dan die van PVDA/GL. Maar het feit dat hij zijn onsmakelijke taal heeft laten varen en mogelijk zelfs van het premierschap zal willen afzien, zijn tekenen dat hij tot veel concessies bereid is."

Hoogervorst was onder andere minister van Financiën in het kabinet-Balkenende I en minister van Volksgezondheid in het kabinet-Balkenende II.

Wilders: nieuwe informateurs krijgen acht weken de tijd

PVV-leider Wilders dient zijn motie in waarin staat dat de informateurs Dijkgraaf en Van Zwol de opdracht krijgen om de mogelijkheid te onderzoeken van een programkabinet en een akkoord op hoofdlijnen dat kan rekenen op zo breed mogelijke steun in de Tweede en Eerste Kamer. Wilders geeft ze acht weken de tijd, maar zegt dat het streven is het eerder te doen. "Als het in vier of zeven weken lukt is dat uiteraard ook goed."

De Kamer zal zo stemmen over deze motie, die een meerderheid zal halen.

Putters: kansen om grote vraagstukken aan te pakken

In een toelichting tijdens het debat benadrukte oud-informateur Putters dat de term programkabinet niet door hem bedacht is, maar ook al eerder in de parlementaire geschiedenis is gebruikt, bijvoorbeeld onder premier Drees.

Volgens hem moet het systeem zich bewijzen, maar liggen er kansen om "grote vraagstukken aan te pakken". Putters zei dat bij dichtgetimmerde regeerakkoorden in de praktijk vaak mensen vastlopen. "Dit biedt kansen om dat tegen te gaan en om ruimte te laten aan de uitwerking."

JA21 zal in Tweede en Eerste Kamer nieuw kabinet zoveel mogelijk steunen

JA21, de partij van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga, zal de nieuwe coalitie en het nieuwe kabinet "steun verlenen als dat de goede weg voor de kiezer is". Dat zei partijleider Eerdmans. "Het echte werk moet nog beginnen maar ik sta hier met een positiever gevoel dan een paar maanden geleden." De partij heeft in de Tweede Kamer één en in de Eerste Kamer drie zetels.

Eerdmans noemt het verontrustend dat PVV-leider Geert Wilders geen premier mag worden. Ook vindt hij het niet passen bij het democratisch proces dat ambtenaren hun bezwaren tegen Wilders en de PVV uiten.

Jetten: grote zorgen over de inhoud

D66 gaat "keihard" oppositie voeren tegen "politiek van intolerantie", kondigt partijleider Jetten aan. Hij doelt daarmee op de mogelijke deelname van de PVV aan een volgend kabinet. D66 heeft "grote zorgen" over de inhoud van formatie, vooral omdat de vier partijen de thema's klimaat en onderwijs niet adresseren in het verslag van informateur Putters. "Vinden de partijen het niet belangrijk genoeg om daarover iets af te spreken?"

Volgens Jetten gaat het in de formatie veel over de verhoudingen in Den Haag en veel te weinig over het land. "Het gaat al vier maanden over de vorm, maar weinig over de inhoud." Als de formerende partijen denken dat ze politici van andere partijen kunnen aantrekken als bewindspersoon zullen ze bij D66 een dichte deur treffen. "Als D66'ers willen toetreden tot dit kabinet, zullen we hen het lidmaatschap ontnemen."

Ook het CDA is bezorgd over de coalitie die gevormd wordt, zegt partijleider Bontenbal. "Het CDA maakt zich zorgen over de normalisering van de polarisatiepolitiek", zegt hij in zijn bijdrage. Denk-voorman Van Baarle is ook kritisch, vooral op de drie andere partijen die in zee gaan met "de onrechtstatelijke PVV". Hoe je zo'n kabinet ook noemt, zegt hij, "het is en blijft een kabinet met een discriminerende partij".

Volgens SP-leider Jimmy Dijk gunnen de vier formerende partijen "elkaar het licht in de ogen niet". Hij vindt het op zich geen probleem dat de "inhoudelijke eenheid" ontbreekt bij PVV, VVD, NSC en BBB. "Maar val mensen niet steeds lastig met uw eigen politiek gedoe en problemen over de poppetjes."

Debat is tot 14.15 uur geschorst

Het is lunchpauze. Daarna staan nog op de sprekerslijst:

Omtzigt: geen coalitiedwang op afhandeling toeslagenaffaire

Een reden dat Omtzigt voortijdig de gesprekken onder leiding van informateur Plasterk afkapte was een financiële tegenvaller op het gebied van de toeslagenaffaire die aan het licht kwam. Dat zei NSC-leider Omtzigt in debat met SP-leider Dijk.

"Een van de redenen dat ik kwaad wegliep op 6 februari was dat er een aanvullende tegenvaller van 2 miljard inzat, die gewoon even terloops werd gemeld", zei Omtzigt. "Alsof het een nummer was en niet een aantal ouders was dat klemzat."

Dijk stelde dat hem duidelijk is geworden dat voor veel toeslagenslachtoffers een oplossing "alles behalve dichtbij" is en hij wil van Omtzigt een toezegging dat er de komende maanden geen sprake is van "coalitiedwang" op dit onderwerp. De SP'er vreest meer vertraging als de formerende partijen elkaar op dit onderwerp gaan vasthouden.

Omtzigt gaf Dijk de garantie dat dat er geen sprake zal zijn van coalitiedwang. "Dit is nou typisch een onderwerp waarop ik het fijn vind om samen te werken met andere partijen."

De hersteloperatie van de toeslagenaffaire duurt al jaren en nog altijd wachten tienduizenden mensen op een beoordeling van hun dossier.

Omtzigt tijdens het debat:

Omtzigt: het zullen geen gemakkelijke onderhandelingen worden

"Het zullen geen gemakkelijke onderhandelingen worden", stelt NSC-leider Omtzigt. Hij is de vierde spreker in het debat. Hij zegt dat hij "bijzonder tevreden" is over de afspraken die er nu liggen over de vorm van een nieuw kabinet. Een "extraparlementair programkabinet", zoals hij het noemt, "sluit aan bij ons pleidooi voor een nieuw bestuurscultuur".

Volgens hem gaat het echt om een nieuw soort kabinet, omdat alle vier de partijleiders in de Tweede Kamer blijven, de helft van de bewindspersonen niet uit de partijen komen en er een beknopt regeerakkoord komt.

Daarom is hij bereid om verder te praten over de inhoud, ook al zijn er onderling grote verschillen. "Er liggen vier best wel verschillende verkiezingsprogramma's. Dus er zal fors over gepraat moeten worden." Als ze eruit komen, is Omtzigt "in principe" ook bereid om ministers te leveren, zei hij in het debat.

Op vragen over hoe hij in de toekomst zal terugkijken op zijn samenwerking met de PVV, zegt hij: "Er zijn meer kabinetten waar ik steun aan gegeven heb, waar ik niet met trots op terugkijk, zoals ook het kabinet-Rutte I." Dat kabinet, met gedoogsteun van de PVV, steunde hij vanuit de Tweede Kamer als Kamerlid van regeringspartij CDA,

Zorgen bij CDA over werving bewindspersonen

Gaan PVV, VVD, NSC en BBB straks ministers en staatssecretarissen werven uit andere partijen, zonder overleg met die partijen? CDA-leider Bontenbal heeft daar zorgen over. "Gaat dat via de partijen, of via het individueel vragen van bewindspersonen?"

"Wat mij betreft gaat het via de partijen", zegt Yesilgöz (VVD). Maar ze doet geen belofte: "Er kunnen ook andere dynamieken ontstaan, ik heb het zelf niet compleet onder controle."

Aan het begin van het debat werd Richard van Zwol voorgedragen als een van de twee nieuwe informateurs. Van Zwol is CDA-lid en partijleider Bontenbal zegt tegen de NOS "heel kort van tevoren" te zijn geïnformeerd over diens voordracht. Ook zei Bontenbal daarvan te balen.

De bewindspersonen van een nieuw kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB moeten volgens Yesilgöz "absoluut een weerspiegeling zijn van de vier partijen". Maar voor bewindspersonen van andere partijen staat ze ook open. "Als je je daartoe opgeroepen voelt en een bijdrage wilt leveren in het kader van de stabiliteit van Nederland, wees welkom."

Informateur Putters heeft eerder gezegd dat het goed zou zijn als het kabinet voor de helft bestaat uit mensen met politieke ervaring, en de andere helft uit mensen van buiten.

Yesilgöz: ook aandacht voor klimaat en onderwijs

VVD-leider Yesilgöz gaat in op het lijstje onderwerpen waarover de vier partijen het in de volgende formatieronde gaan hebben. Tot nu toe is het in de formatie vooral over de vorm van samenwerking gegaan en nauwelijks over de inhoud.

Putters heeft in zijn eindverslag een lijstje met onderwerpen opgenomen waar concrete afspraken over gemaakt zouden moeten worden. Thema's als klimaat en onderwijs staan daar niet bij, zegt D66-leider Jetten.

Volgens Yesilgöz betekent dat niet dat daar niet over gesproken wordt. Zij wil in elk geval aangeven welke richting haar partij op wil als het over klimaat en onderwijs gaat.

En dat geldt ook voor de steun aan Oekraïne. "Daar hoeft u zich geen zorgen over te maken", zegt ze tegen GL-PvdA-leider Timmermans. Ze vindt dat overigens niet per se een onderwerp voor aan de onderhandelingstafel, maar meer voor in de Tweede Kamer, waar een ruime meerderheid die steun "principieel" belangrijk vindt.

Yesilgöz: gesprek ging nooit over 'premier Wilders'

De derde spreker is VVD-leider Yesilgöz. Zij zegt dat alle besluiten over de vorm van een nieuw kabinet gezamenlijk zijn genomen. Dat geldt ook voor het besluit dat de partijleiders in de Tweede Kamer blijven en Wilders dus geen premier zal worden.

Ze zegt dat de vier hun ego's opzij hebben gezet om de samenwerking tussen haar partij en PVV, NSC en BBB te laten slagen. "De wil om dit te laten slagen is groot. We willen dit samen doen. We hoeven niet met elkaar te trouwen, we moeten met elkaar samenwerken."

Volgens Yesilgöz zijn ze het in "goed overleg" met elkaar eens geworden. Denk-leider Van Baarle gelooft daar niets van. "Dat was niet het beeld dat Wilders uitstraalde. Hij noemde het ondemocratisch dat hij geen premier mag worden."

Yesilgöz zegt dat het gesprek nooit is gegaan over de vraag of Wilders premier kon worden, maar alleen over het "gelijke commitment" van de vier partijen.

Timmermans doet beroep op formatiepartners PVV

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans doet een oproep aan VVD, NSC en BBB om niet met de PVV te gaan regeren. "Voor het eerst in de parlementaire geschiedenis gaat radicaal rechts verantwoordelijkheid dragen voor het landsbestuur."

Dat kan je de PVV niet verwijten, maar de andere partijen wel, zegt Timmermans. "Zij maken mogelijk dat Wilders aan de touwtjes gaat trekken. Doe dit ons land niet aan", is de oproep van de GL-PvdA-voorman.

Volgens Timmermans maakt het daarbij geen verschil of Wilders nou premier wordt of als PVV-fractievoorzitter in de Tweede Kamer blijft. "Het maakt niet uit waar Wilders zit, het wordt altijd het kabinet-Wilders."

De PVV-leider moet ook stoppen met klagen dat hem het premierschap niet wordt gegund, vindt Timmermans. De PVV is met 37 zetels de grootste partij en dat geeft de partijleider het recht om het initiatief te nemen in de formatie, erkent hij. "En daar houdt uw recht mee op. Als het u niet lukt dan kunt u ook gewoon de oppositie ingaan. Daar is niets ondemocratisch aan."

CDA en SGP zeer verrast door keuze nieuwe informateurs

De voordracht van Dijkgraaf en Van Zwol als nieuwe informateurs komt als een grote verrassing voor de partijen waar die twee uit voortkomen. SGP-leider Stoffer laat weten dat hij van tevoren niet op de hoogte was dat Dijkgraaf gevraagd was en 'ja' had gezegd. Dijkgraaf was Kamerlid voor de SGP, maar is al een tijdje niet meer actief voor die partij.

CDA-leider Bontenbal hoorde naar eigen zeggen vlak voor het debat pas dat zijn partijgenoot Van Zwol als informateur gaat werken aan een nieuw rechts kabinet. Hij "baalt" daarvan. "Duidelijk is dat de formerende partijen opnieuw niet in staat zijn om zelf mensen te kunnen leveren." Hij noemt Van Zwol wel "een man met een grote staat van dienst binnen de Rijksoverheid en Raad van State".

Wilders: PVV gaat keihard onderhandelen

De tijd dat we alles weggeven, is voorbij, zegt Wilders. Hij waarschuwt dat de PVV "keihard" gaat onderhandelen met VVD, NSC en BBB en zoveel mogelijk wil binnenhalen voor zijn kiezers.

"De resultaten in het hoofdlijnenakkoord zullen herkenbaar moeten zijn voor onze kiezers", voegt hij daaraan toe.

Wilders: ik zou de beste premier van Nederland zijn

Volgens Wilders is het een "aperte onwaarheid" dat hij afstand moest doen van het premierschap, voordat er verder gesproken zou kunnen worden tussen de vier partijen. "Dat is niet zo. Het is niet zo dat iedereen aan tafel vond dat ik het niet kon worden."

"Ik zou de beste premier van Nederland zijn", voegt hij daaraan toe. "Daar ben ik van overtuigd." Hij herhaalt dat hij "ooit nog een keer" die functie zal vervullen en noemt het "het grootste politieke offer" dat hij er nu vanaf ziet.

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans verwijt Wilders dat hij een "messiascomplex" heeft. "Schilder uzelf niet af als redder van het vaderland. Wees een volwassen politicus en houdt op met klagen dat ze u het premierschap niet gunnen."

Timmermans wijst naar onder anderen oud-PvdA-leider Den Uyl die ondanks het winnen van de verkiezingen in 1977 ook geen premier werd.

Bekijk hier de discussie tussen Timmermans en Wilders:

Wilders stelt Dijkgraaf en Van Zwol voor als nieuwe informateurs

PVV-leider Geert Wilders stelt Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol voor als nieuwe informateurs. Dijkgraaf is oud-SGP-Kamerlid en hoogleraar economie. Recent zat hij in de commissie-Remkes die zich heeft gebogen over de stikstofproblematiek.

Van Zwol is voormalig topambtenaar en werkt nu bij de Raad van State. Tot twee jaar geleden was hij voorzitter van het wetenschappelijk bureau van het CDA. Van Zwol was onder meer de hoogste ambtenaar op het ministerie van Algemene Zaken (van de premier), bij Financiën en bij Binnenlandse Zaken. In 2003, 2006 en 2007 was hij betrokken bij kabinetsformaties als secretaris van (in)formateurs.

Van Zwol was voorzitter van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 die onderzoek heeft gedaan naar de gevolgen van de bevolkingsgroei. Begin dit jaar adviseerde die commissie om migratie te matigen.

Later vandaag stemt de Tweede Kamer over het aanstellen van de informateurs. Het is de verwachting dat in ieder geval de vier formerende partijen instemmen met het tweetal. Daarmee heeft het voorstel een meerderheid.

'We hebben twee nieuwe informateurs'

Debat begint om 10.15 uur, dit is de sprekerslijst

Wat staat er in het advies van Putters?

Is een 'beknopt regeerakkoord' haalbaar?

Het streven naar een "beknopt regeerakkoord" is van alle tijden, vertelt politiek verslaggever Wilco Boom in het NOS Radio 1 Journaal. Maar het is maar de vraag hoe beknopt het kan worden. "De eerste hobbel is al dat de vier partijen elk hun eigen prioriteiten hebben en daarover toch wel gedetailleerde afspraken willen maken."

NSC-leider Omtzigt vindt dat "je een kabinet toch richting zal moeten geven van: daar kun je extra geld uitgeven en daar zul je extra moeten bezuinigen of lasten moeten verhogen of andere impopulaire maatregelen nemen". Hij vindt dat je dat niet kunt overlaten aan een programkabinet, waar de vier partijleiders zelf niet in zullen zitten.

Ook Wilders weet niet hoe bondig het akkoord uiteindelijk zal worden. "Als het heel kort kan en helemaal in je straatje is, heb je niet zo de behoefte om er wat bij te doen. Maar hoe vager afspraken zijn en hoe meer compromissen er in zitten, hoe meer partijen, ook de mijne, de behoefte zullen hebben om er toch nog wat maatregelen onder te plakken."

Boom herinnert eraan dat informateur Remkes in 2021 ook voor een beknopt regeerakkoord pleitte bij de formatie van het huidige (demissionaire) kabinet-Rutte, maar "het resultaat was een pakket van een slordige, dichtbeschreven vijftig pagina's, dus we moeten maar zien of ze daar deze keer wel in slagen".

Vandaag debat over advies Putters

De Tweede Kamer debatteert vanaf 10.15 uur over het eindverslag van Kim Putters. De informateur kwam vorige week met zijn advies. PVV, VVD, NSC en BBB moeten volgens hem gaan onderhandelen over een 'programkabinet'.

De vier partijen moeten daarvoor eerst een beknopt akkoord op hoofdlijnen sluiten, met daarin de grote doelen en kaders van het beleid. Daarna moet een ploeg van ministers en staatssecretarissen in een 'regeerprogramma' gaan uitwerken hoe die doelen bereikt gaan worden.

Lees hier meer:

In het debat zal naar verwachting ook een nieuwe informateur benoemd worden. Het is nog onbekend of Putters weer verdergaat; hij wil daar nog niets over zeggen.

Van der Plas (BBB): we moeten ook geven

BBB-leider Van der Plas heeft de leden van haar partij afgelopen weekend gewaarschuwd dat ze in de formatie ook dingen zal moeten loslaten. Landbouw en stikstof zijn voor haar kernpunten. Op een BBB-ledenvergadering in Nieuwegein zei Van der Plas dat ze constructief wil meewerken aan de totstandkoming van een kabinet, dat met een realistisch beleid komt. Ze verwacht dat het nieuwe kabinet er voor het zomerreces is.

Lees hier meer:

Rondje Binnenhof: waarom wordt Wilders geen premier en wat is een 'programkabinet'?

Welkom bij het formatieblog!

In dit blog houden we je op de hoogte van de ontwikkelingen rondom de vorming van een nieuw kabinet.

Lees hier de berichten in het blog van vorige week terug.