Van der Plas: voor de zomer nieuw kabinet • Jetten: in geen enkele vorm samenwerken met Wilders •

Van der Plas: we moeten ook geven

BBB-leider Van der Plas heeft de leden van haar partij gewaarschuwd dat ze in de formatie ook dingen zal moeten loslaten. Landbouw en stikstof zijn voor haar kernpunten. Op een BBB-ledenvergadering in Nieuwegein zei Van der Plas dat ze constructief wil meewerken aan de totstandkoming van een kabinet, dat met een realistisch beleid komt. Ze verwacht dat het nieuwe kabinet er voor het zomerreces is.

Jetten: D66'ers die in dit kabinet stappen, worden geroyeerd

D66-leider Rob Jetten herhaalde vanmorgen voor aanvang van de ministerraad nog eens dat zijn partij "in geen enkele vorm zal samenwerken met Geert Wilders". Er zullen dus ook geen D66'ers zitting nemen in het programkabinet dat informateur Putters heeft voorgesteld. Als ze dat toch doen "dan zullen we zeker het D66-lidmaatschap van deze mensen afnemen. Absoluut", zegt Jetten.

Gisteren liet ook GL-PvdA-leider Frans Timmermans al weten dat het lidmaatschap van GroenLinksers en PvdA'ers die bewindspersoon worden in het kabinet waarover nu onderhandeld gaat worden, wordt afgenomen. CDA-leider Bontenbal wilde zo ver niet gaan, maar zei tegelijkertijd: "Als mensen voor een andere club gaan voetballen, doe dan ook even een transfer naar een andere partij."

Lees hier over de kern van Putters' advies

Xander van der Wulp: vorm klinkt anders, praten over inhoud wordt spannend

"De vier partijen moeten nu echt over de inhoud gaan praten. Ze zeggen dat ze een akkoord willen maken op hoofdlijnen, maar ze hebben wel veel thema's aangewezen om over te praten: financiën, internationale politiek, rechtsstaat, migratie, stikstof, bestaanszekerheid, wonen, zorg en goed bestuur.

De vorm van het mogelijk nieuwe kabinet klinkt wel allemaal anders dan dat we gewend zijn. Maar het wordt pas echt anders als het ze ook echt lukt om niet alles in details vast te willen leggen.

Deze vier partijen zijn op elkaar aangewezen, maar het gaat niet van harte. Ze willen afspraken met elkaar maken, maar ze willen ook ruimte om zich tegen elkaar af te zetten.

Putters gaf ook de vier partijen ook een belangrijke boodschap mee. Hij wees op hun grote verantwoordelijkheid om goed met elkaar samen te werken en te gaan werken aan hun onderling vertrouwen. Als ze over de inhoud gaan praten, wordt het weer spannend."

Timmermans: 'VVD en NSC zijn door de pomp'

GL-PvdA-leider Frans Timmermans zegt in een eerste reactie op het eindverslag van Putters dat VVD en NSC door de pomp zijn en kennelijk toch willen regeren met de PVV van Wilders. De twee partijen hielden lange tijd de boot af. Ze wilden eigenlijk allebei het liefst een gedoogrol, maar gaan nu toch onderhandelen over wat Timmermans een meerderheidskabinet noemt. Putters zelf gebruikt dat woord niet. Hij heeft het over 'programkabinet'. "Kennelijk is het ongemak om het gewoon een meerderheidscoalitie te noemen, te groot", constateert de partijleider van GroenLinks-PvdA.

Hij zegt nog dat een PvdA'er die in het kabinet stapt, zal worden geroyeerd als lid. "Dat staat in onze statuten en dat zal ook gebeuren"

Woensdag debatteert Tweede Kamer over het advies van Putters

Over zes dagen zal de Tweede Kamer met de voormalige informateur Putters te debatteren over zijn verslag. De oppositie laat nu al weten niet erg enthousiast te zijn, maar er lijkt geen meerderheid die een spaak in het wiel kan steken. Want de partijen PVV, VVD, NSC en BBB willen zo snel mogelijk over de inhoud gaan onderhandelen. Maar dat kan dus pas na het debat. Daar zal ook een nieuwe informateur officieel benoemd worden. Het is nog onbekend of Putters weer verder gaat. Hij wil daar nog niets over zeggen.

Wat is er nu anders dan een gewoon kabinet? Putters legt uit

Putters komt met tip: beperk sociale media tot minimum

De eerste formatie onder leiding van informateur Plasterk liep niet zeer soepel en via X en interviews in de media lieten de vier hoofdrolspelers hun onderlinge ergernis duidelijk blijken. En ook in de afgelopen vier weken, tijdens de formatieronde van Putters was het niet bepaald stil. Dus komt Putters in zijn verslag met een duidelijk advies, om zoveel min mogelijk te twitteren en interviews in de media over elkaar te doen tijdens de formatie. Dit allemaal om het onderling vertrouwen niet te schaden.

Bontenbal: CDA'ers niet los verkrijgbaar voor kabinet

CDA-leider Bontenbal constateert dat de informateur enige lenigheid heeft moeten betrachten om te zorgen dat de vier partijen met elkaar verder kunnen praten. "Hij noemt het nu een programkabinet, maar het is natuurlijk een klassiek meerderheidskabinet, waar alle partijen gelijkwaardig aan deelnemen. Als het loopt en kwaakt als een eend en eruit ziet als een eend, dan is het gewoon een eend."

Overigens noemt hij het "onacceptabel" als CDA'ers ingaan op verzoeken om zitting te nemen in het kabinet. "CDA'ers zijn niet los verkrijgbaar." Hij zegt dat hij geen leden zal royeren, "zo zit ik niet in elkaar". Maar hij zal wel met ze in gesprek gaan, want "als mensen voor een andere club gaan voetballen, doe dan ook even een transfer naar een andere partij".

Jetten: nog veel onduidelijk over wat en hoe

Putters moet iets van het hart: 'Partijen verantwoordelijk voor verbinding'

NSC maakt kanttekening: ook gedetailleerde afspraken

Eerdmans wil geen post in het nieuwe kabinet

JA21-leider Joost Eerdmans wil niet in het programkabinet dat PVV, VVD, NSC en BBB mogelijk gaan vormen. Hij zegt dat zijn fractie blij is dat er misschien toch een rechts kabinet komt en dat hij het beleid vanuit de Tweede en Eerste Kamer wil steunen. Maar hij wijst erop dat zijn partij getalsmatig niet nodig is voor de vorming van een kabinet.

De vier partijen hebben samen met 88 zetels een ruime meerderheid in de Tweede Kamer. Mochten er andere mensen uit zijn partij worden benaderd voor een ministerspost, dan zal hij dat niet tegenhouden. "We gaan niemand royeren."

NSC-fractie aan leden: pleidooi voor extraparlementair kabinet is "echte doorbraak"

De Tweede Kamerfractie van NSC is ook tevreden over het voorstel van Putters om met zijn vieren verder te gaan, blijkt uit de brief die net aan de leden is gestuurd. De problemen zijn groot in het land en daarom wil NSC ook verantwoordelijkheid gaan dragen. Vooral het extraparlementaire kabinet spreekt aan. Een meerderheidskabinet met de PVV wilde de NSC-fractie in de Tweede Kamer niet.
Het voorstel van Putters wordt een "echte doorbraak waar we trots op zijn".

Een extraparlementair kabinet heeft Nederland eerder door "woelige tijden" geholpen, rondom de Eerste Wereldoorlog bijvoorbeeld. En het zorgt dat de Tweede Kamer niet zit opgescheept met een "dichtgetimmerd, onuitvoerbaar regeerakkoord".

Inhoudelijke onderwerpen voor de volgende ronde

In het eindverslag van de informateur staat een lijstje met inhoudelijke onderwerpen die in de volgende formatieronde besproken kunnen worden. PVV, VVD, NSC en BBB willen hierover concrete afspraken maken:

VVD-leider Yeşilgöz aan achterban: goede basis om volgende stap te zetten

De VVD-leider heeft al een brief aan de VVD-achterban gestuurd met een korte samenvatting van het verslag. Ze vindt dat Putters de "belangrijkste stappen" van de VVD heeft opgenomen en dat het verslag een "goede basis om de volgende stap te zetten" is. Ze zegt dat het aan de VVD in de komende fase niet zal liggen. "Wij staan klaar om verantwoordelijkheid te nemen. Voor een stabiel landsbestuur, dat bezig is met het oplossen van problemen. Dat zullen we constructief blijven doen."

Het complete advies van Putters en zijn begeleidende brief

Het verslag van de informateur telt 14 pagina's en beschrijft onder meer het proces naar zijn advies. Een meerderheids-, minderheids- en gedoogkabinet zat er niet in. Lees hier het verslag en zijn begeleidende brief.

Samenstelling kabinet nog niet tot in detail bedacht

Putters zegt dat zijn opdracht is gelukt. Hij moest na de mislukte vorige ronde kijken of het toch mogelijk was om deze kabinetsformatie verder te helpen "en dat is mogelijk gebleken". Er is nog niet in detail gekeken of de premier van het nieuwe kabinet van binnen of buiten de politiek moet komen bijvoorbeeld. Er is alleen bedacht dat ongeveer de helft van buitenaf moet komen.

Putters: vertrouwen dat de vier door kunnen naar volgende ronde

Putters zegt dat in het ideale geval de helft van de bewindspersonen in het nieuwe kabinet geen binding heeft met PVV, VVD, NSC en BBB. Hij denkt dat de term 'programkabinet' het dichtst komt bij wat hij voorstelt, omdat het gebaseerd is op een beknopt regeerakkoord. Overigens zegt hij dat de naam nog kan veranderen, "maar dit is wat ik voorstel".

Hij adviseert dat in de volgende fase wordt onderzocht of er inderdaad voldoende vertrouwen is tussen de vier partijen, maar zelf vertrouwt hij erop dat de vier met elkaar door kunnen in de volgende ronde. Hij heeft het vooral over de vorm gehad. Er is nog nauwelijks gesproken over de inhoud. Dat is voor de volgende ronde.

Hoe ziet Putters het voor zich?

Er komen samenwerkingsafspraken tussen de vier fracties en zo mogelijk met andere fractie over werkwijze en omgangsvormen. Die worden vastgelegd. Daarna moet er een hoofdlijnenakkoord worden gesloten over het beleid. Op basis daarvan wordt een kabinet samengesteld, dat dan een regeerprogramma met concrete maatregelen opstelt. Daarna komt de bemensing van het kabinet, met mensen van binnen en buiten de politiek.

Programkabinet is een soort extraparlementair kabinet

Putters zegt dat het na de eerste ronde niet vanzelfsprekend was dat de vier zouden samenwerken en dat het in deze ronde draaide om vertrouwen. Hij zegt dat alle mogelijke vormen van kabinetten zijn onderzocht en dat geconcludeerd is dat het niet mogelijk is om tot een regulier meerderheids-, minderheids- of gedoogkabinet te komen. Er is wel draagvlak voor een extraparlementair kabinet. Hij noemt dat zelf een 'programkabinet'.

Advies Putters: programkabinet met akkoord op hoofdlijnen

Putters heeft zijn opdracht voltooid. Hij adviseert om in de volgende formatieronde de mogelijkheid te onderzoeken van een programkabinet "op basis van hoofdlijnen", dat kan rekenen op zo breed mogelijke steun in de Tweede Kamer. Eerder was er steeds sprake van een extraparlementair kabinet, maar dat begrip is dus losgelaten.

Aanbieding eindverslag Putters live te volgen

Informateur Putters zal om 16.00 uur zijn eindverslag aanbieden aan Tweede Kamervoorzitter Bosma. Daarin zal in elk geval staan dat PVV, VVD, NSC en BBB gaan onderzoeken of ze een extraparlementair kabinet kunnen vormen. Verder is al duidelijk dat de vier partijleiders daar geen van allen zitting in nemen. Zij zullen fractievoorzitter in de Tweede Kamer blijven.

U kunt de aanbieding van het verslag live volgen op NPO 1, NPO Politiek en Nieuws en NOS.nl

Omtzigt: kenmerk van extraparlementair kabinet is dat partijleiders in Kamer plaatsnemen

Ook NSC-leider Omtzigt benadrukt dat het uitgangspunt dat de partijleiders in de Kamer blijven een afspraak is tussen de vier partijen. Ze zullen samen gaan onderzoeken of er een extraparlementair kabinet kan komen: "Een van de kenmerken daarvan is dat de vier partijleiders in de Kamer plaatsnemen", zei de NSC-voorman vanochtend na het laatste gesprek met Putters.

Voor Omtzigt was ook een minderheidskabinet van PVV, VVD en BBB met gedoogsteun van NSC bespreekbaar. Maar daar wordt nu dus niet op ingezet.

Yesilgöz: nodig dat alle vier partijleiders in Kamer blijven

Volgens VVD-leider Yesilgöz was het nodig dat alle vier partijleiders in de Kamer blijven om een extraparlementair kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB mogelijk te maken. Na afloop van haar gesprek met informateur Putters zei ze dat de vier partijen daar nu afspraken over hebben gemaakt.

Over een eventueel premierschap van Wilders zei Yesilgöz dat daar vanuit de VVD geen blokkade op lag, "maar ook niet een automatisch akkoord" en dat ze daar vraagtekens bij had gehad. Haar partij is bereid om zelf ministers te leveren.

De ontmoeting van Putters vanochtend met de partijleiders was bedoeld om het eindverslag te bespreken. De informateur zal het vanmiddag aanbieden aan Tweede Kamer-voorzitter Bosma.

Wilders vindt het unfair dat hij geen premier wordt

PVV-leider Wilders vindt dat hij premier had moeten worden. Voor een laatste bijeenkomst van PVV, VVD, NSC en BBB met informateur Putters noemde hij het unfair dat hij het niet wordt: "Maar daar heb je wel steun voor nodig van alle partijen."

Gisteren werd duidelijk dat de partijleiders in de Kamer blijven en niet in het kabinet gaan zitten, dus ook Wilders niet. De PVV-voorman benadrukte vandaag dat hij de leider is van de grootste partij: "Moet u zich voorstellen dat Rutte de verkiezingen had gewonnen en had gezegd: "Laat iemand anders maar premier worden', dus ik vind het eigenlijk niet echt zoals het hoort in de democratie."

Hij voegde eraan toe dat hij alleen van BBB-leider Van der Plas volmondig steun kreeg voor het premierschap. "En er was één partij die zei: 'We hebben het liever niet, maar we gaan er niet voor liggen', en er was een partij die zei: in de extraparlementaire vorm geen sprake van'." Wilders gaf geen nadere precisering, maar het is duidelijk dat die laatste partij NSC was.

Wilders zei dat hij toen uiteindelijk de afweging heeft gemaakt dat hij, "hoeveel pijn het ook doet en hoe staatsrechtelijk onjuist het ook is", zich hier in het landsbelang bij neerlegt en dat hij wil doorgaan met een rechts kabinet, "waar je veel voor Nederland en voor je kiezers voor elkaar krijgt". Overigens is het volgens het staatsrecht niet verplicht dat de leider van de grootste partij de premier wordt, hoewel dat de afgelopen ruim veertig jaar wel steeds gebeurde.

Informateur Putters praat op dit moment dus nog eens met de vertegenwoordigers van de vier partijen. Later vandaag biedt hij zijn eindverslag aan aan de Tweede Kamer.

Dinsdag zei Putters al dat een volgende stap kan worden gezet. PVV, VVD, NSC en BBB willen samen werken aan een nieuw kabinet.

'Wilders kan in de Kamer meer zijn vrije rol blijven spelen'

Partijleiders blijven in de Kamer, Wilders bereid premierschap op te geven

De partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB zijn bereid om in de Tweede Kamer te blijven zitten als er een nieuw kabinet komt. Bronnen rond de partijen zeggen dat de vier dat hebben afgesproken onder leiding van informateur Putters. Op basis daarvan gaan ze nu verder praten.

Het betekent dat de leider van de grootste partij en de winnaar van de verkiezingen, Geert Wilders, geen premier wordt van een nieuw kabinet, zo bevestigt hij op X:

Xander van der Wulp: 'Na heel veel om elkaar heen draaien, misschien toch richting volgend kabinet'

Video: Informateur Kim Putters na gesprekken op De Zwaluwenberg

Putters: denk dat volgende stap in kabinetsformatie gezet kan worden

Een volgende stap in de kabinetsformatie kan gezet worden, zei Informateur Putters na twee dagen praten met de leiders van de vier formerende partijen op landgoed De Zwaluwenberg.

Putters zei dat het twee dagen van "goede en intensieve gesprekken" waren. Er zijn volgens hem ook resultaten geboekt. "Ik kan nu conclusies trekken en mijn verslag schrijven", zei Putters, die er aan toevoegde dat morgen te gaan doen.

Op de vraag of de volgende stap ook met de vier partijen BBB, NSC, VVD en PVV gezet kan worden, reageerde Putters niet met 'ja' of 'nee', maar zei hij: "ik heb met deze vier partijen deze dagen om tafel gezeten".

Omtzigt: heel hard gewerkt

NSC-leider Omtzigt zei bij het verlaten van landgoed De Zwaluwenberg dat er de afgelopen dagen "heel hard gewerkt" is.

Verdere mededelingen wilde de NSC-voorman niet doen, hij verwees naar informateur Putters die straks de pers nog te woord zal staan.

Gesprekken op Zwaluwenberg afgerond, BBB spreekt van 'goede gesprekken'

De vier onderhandelende partijen hebben hun gesprekken op het Hilversumse landgoed De Zwaluwenberg afgerond.

BBB-leider Van der Plas kwam even voor achten naar buiten en sprak van "goede gesprekken". Ze zei dat ze "zeker positief" is.

VVD-leider Yesilgöz stond de pers bij het verlaten van het landgoed niet te woord.

Volgens Van der Plas zal informateur Putters later nog de pers te woord staan. Veel meer wilde Van der Plas niet kwijt. "Ik wil nu graag naar huis' zei ze tegen de verzamelde pers.

Tussen de gesprekken door: een luchtje scheppen op Landgoed De Zwaluwenberg

Vier partijen spreken verder op De Zwaluwenberg

PVV, VVD, NSC en BBB praten vandaag verder op landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum. Gisteren zaten ze daar ook al bij elkaar. De tijd dringt want informateur Kim Putters moet deze week zijn eindverslag inleveren bij de Tweede Kamer.

Gisteren wilde alleen Omtzigt de pers te woord staan. Volgens hem is het de bedoeling dat er stappen worden gezet. Hij zei ook dat het goed is dat de partijleiders elkaar in de ogen kijken en in alle rust dingen kunnen bespreken.

Het is voor het eerst sinds Putters begon, dat de vier partijleiders samen om tafel zitten. De verhoudingen waren verstoord nadat Omtzigt begin vorige maand de vorige ronde, onder leiding van informateur Ronald Plasterk, voortijdig had verlaten. Dat leidde tot onmin bij de andere drie partijen.

Omtzigt is hoopvol: 'Denk dat het goed is dat we elkaar goed in de ogen kijken'

NSC-leider Omtzigt zei bij aankomst op landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum dat hij denkt dat het "goed is" dat de partijen "elkaar in de ogen gaan kijken" en in alle rust dingen kunnen bespreken. De gesprekken met BBB, PVV, NSC en VVD zijn omstreeks 15.00 uur begonnen.

Het is voor het eerst dat de vier partijen gezamenlijk met informateur Putters om de tafel zitten, eerder kwamen de fractievoorzitters alleen of in koppels. De gesprekken vinden nu ook niet in Den Haag plaats, maar op een landgoed nabij Hilversum. Vorig week werd duidelijk dat partijen bereid zijn verder te onderhandelen over samenwerking.

Op de vraag of hij hoopvol is dat er stappen kunnen worden gezet, zei de NSC-voorman: "Ik denk het wel". Het is volgens Omtzigt "wel de bedoeling dat dat gebeurt". Ook is het "de bedoeling dat er een kabinet komt" want er moet "veel in het land gebeuren", aldus Omtzigt.

Hij noemde onder meer migratie, volkshuisvesting en bestaanszekerheid als thema's waarbij snel stappen moeten worden gezet.

Partijen vandaag bijeen op Landgoed Zwaluwenberg

Geert Wilders (PVV), Dilan Yesilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB) zijn vandaag voor het eerst met zijn vieren samen bij informateur Putters. De vier partijleiders trekken zich zonder secondanten met informateur Putters vandaag en morgen terug op Landgoed De Zwaluwenberg bij Hilversum om in "alle rust en vertrouwelijkheid" te kunnen kijken of er conclusies zijn te trekken en een kabinet gevormd kan worden. De pers is niet welkom.

Vorig week werd duidelijk dat partijen bereid zijn verder te onderhandelen over samenwerking. De vorm is nog niet duidelijk, maar de kans op een extraparlementair kabinet neemt toe. In zo'n kabinet zou ook NSC, net als de andere drie, bereid zijn om ministers te leveren, zo zeiden bronnen bij de betrokken partijen tegen de NOS. VVD-leider Yesilgöz sprak vorige week "hoopvol" over de ontwikkelingen,. Het zou volgens haar "moeten lukken" om voor de zomer een kabinet te vormen. "Als het aan mij ligt wel", zei ze vrijdag.

Het is de bedoeling dat de vier partijen na de presentatie van het eindverslag van informateur Putters, uiterlijk komende donderdag, met elkaar verder gaan onderhandelen over de exacte uitwerking van zo'n extraparlementair kabinet.

Extraparlementair kabinet

Podcast de Stemming: doorbraakje of doorbraak?

In Podcast de Stemming vragen politiek verslaggevers Xander van der Wulp (NOS) en Joost Vullings (Eénvandaag) zich af of we nu te maken hebben met een doorbraakje of een heuse doorbraak in de formatie. Informateur Putters noemde conclusies in berichtgeving dat partijen willen werken aan een nieuw kabinet onjuist. Waarom kwam hij met een speciaal bericht daarover en wat betekent het? Putters zegt die conclusie nog niet te kunnen trekken en praat nog verder met de partijen, terwijl hij ook met zijn eindverslag is begonnen.

Deze aflevering van De Stemming kun je hier beluisteren.

Welkom bij het formatieblog!

In dit blog houden we je op de hoogte van de ontwikkelingen rondom de vorming van een nieuwe kabinet.

Lees hier de berichten in het blog van vorige week terug.