Omtzigt komt toch niet met eigen doorrekening • Jetten: we hopen tij nog te keren

Bontenbal: overtuigd dat CDA nodig blijft

Bij Nieuwsuur gaat het over de slechte positie van het CDA. Ondanks allerlei evaluatierapporten na de verkiezingsnederlagen van de afgelopen jaren heeft de partij de weg naar boven nog steeds niet gevonden. Tegelijkertijd doen partijen als NSC en BBB het goed met typisch christendemocratische thema's. Bontenbal erkent dat, maar ziet ook verschillen. Het CDA biedt volgens hem een "hoopvoller verhaal" over het klimaat en is positiever over de EU.

Hij is ervan overtuigd dat het CDA nog steeds nodig is in het politieke spectrum. Tegen weggelopen kiezers zegt hij: "Geef ons een kans om het vertrouwen terug te winnen". In de peilingen lukt dat voorlopig niet, want daar staat het CDA op een zetel of vier. Als dat ook de uitslag wordt op 22 november, is de kans "uiterst klein" dat Bontenbal aanschuift bij kabinetsonderhandelingen.

Zelf hoopt hij op 15 zetels uit te komen, en dan zou regeringsdeelname toch weer in beeld kunnen komen. Bontenbal zou het liefst een kabinet zien "uit het brede midden", met NSC, VVD en GroenLinks-PvdA.

Om 21.30 uur op NPO 2 Nieuwsuur met CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen interviewt Nieuwsuur de lijsttrekkers van de veertien grootste politieke partijen. In deze speciale verkiezingsuitzendingen worden de partijen ontleed aan de hand van hun verkiezingsprogramma's en stemgedrag. Kiezers uit eigen kring komen aan bod met verwachtingen, ambities en kritiek.

Vanavond staat de hele uitzending in het teken van het CDA, dat probeert op te krabbelen na tegenvallende verkiezingsuitslagen maar veel last heeft van concurrenten BBB en NSC. Lijsttrekker Henri Bontenbal is te gast.

JA21-kandidaat Annabel Nanninga neemt afscheid van Amsterdamse gemeenteraad

Partij voor de Dieren: aandacht voor psychische problemen boeren

De Partij voor de Dieren in de provincie Zuid-Holland heeft vandaag aandacht gevraagd voor "de schrijnende sociale en psychische problemen waarmee agrariërs in de provincie worden geconfronteerd". Veel agrariërs zijn in sociale en psychische nood maar durven daar niet over de praten, zegt de partij.

"Het gevoerde overheidsbeleid van de afgelopen decennia heeft geleid tot schaalvergroting, specialisering, automatisering en een overdaad aan regelgeving in de agrarische sector, waardoor veel agrariërs zich machteloos voelen en persoonlijke keuzemogelijkheden beperkt zijn", zegt de provinciale PvdD-fractie. De partij wil een plan van aanpak, waarin ook ambtenaren worden meegenomen die veel met boeren contact hebben.

In het verkiezingsprogramma wil de PvdD een krimp van de veestapel van 75 procent in een paar jaar. Daarvoor in de plaats moet biologische, "natuurinclusieve" landbouw komen zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen en genetisch gemanipuleerde gewassen.

Omtzigt: ons eerste miljard gaat naar mensen onder bestaansminimum

Bij het radioprogramma Dit is de dag Verkiezingscafé sprak lijsttrekker Pieter Omtzigt met mensen uit het publiek die uitlegden dat het belasting- en toeslagenstelsel zo ingewikkeld in elkaar zit dat sommige mensen netto nog onder bijstandsniveau uitkomen. Omtzigt erkent dat dit een van de grootste problemen is op zijn politieke agenda. Op een vraag van presentator Tijs van den Brink waar hij zijn eerste miljard aan zou besteden antwoordde Omtzigt: "Daaraan, het opheffen van de situatie dat mensen onder het bestaansminimum zakken."

Omtzigt gaf geen antwoord op de vraag of hij premier wil worden. "Ik heb gelezen dat 85 procent van de kiezers dat ook niet belangrijk vindt." Van den Brink vroeg of hij op zich wel goed is in het snel nemen van beslissingen. "Ja, hoe denkt u dat we anders binnen een paar weken aan een verkiezingsprogramma waren gekomen?"

Omtzigt komt toch niet met eigen doorrekening van plannen

De NSC-lijsttrekker zegt op de radio bij Dit is de Dag dat hij toch niet met een eigen overzicht zal komen van wat zijn plannen kosten en hoe hij dat wil betalen. "We zullen het wel nader toelichten in de komende debatten", zegt Omtzigt.

NSC liet zijn verkiezingsprogramma niet doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB). Er was geen tijd voor en Omtzigt heeft veel bezwaren tegen de economische modellen die het CPB gebruikt. Die opstelling kwam hem in het RTL-debat van afgelopen zondag op felle kritiek te staan van VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz. Zij vond dat het programma van NSC daarmee "een menukaart zonder prijzen" is. Omtzigt suggereerde in zijn antwoord dat hij nog wel met een eigen overzicht zou komen van zijn keuzes.

Maar daar komt hij nu dus van terug. "We kunnen het niet zo door de modellen halen", zegt hij tegen presentator Tijs van den Brink. Hij gaat ook geen beloftes doen over de koopkracht van burgers. "Het is een inspanningsverplichting, we gaan ons best doen."

Omtzigt krijgt kritiek van VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgoz:

SGP-leider Stoffer naar demonstranten abortuskliniek

SGP-leider Chris Stoffer gaat morgen met demonstranten in de buurt staan van een abortuskliniek. De partij, die fel tegenstander is van abortus, vindt het "belangrijk om steun te betuigen aan wakers die op een zorgvuldige en liefdevolle manier in gesprek gaan met vrouwen in een uiterst kwetsbare periode van hun leven". Ook kandidaat-Kamerlid Diederik van Dijk zal bij een kliniek aanwezig zijn met demonstranten.

De betogers benaderen vrouwen die abortus willen plegen, met als doel dit te voorkomen. De partij benadrukt dat Stoffer en Van Dijk "uitdrukkelijk niet voornemens zijn om zelf mensen aan te spreken die op weg zijn naar een abortuskliniek".

Omdat de toenadering van demonstranten bij abortusklinieken als intimiderend kan worden ervaren, lopen er op steeds meer plekken in het land abortusbuddy's mee met vrouwen naar de klinieken ter ondersteuning.

Deelnemende partijen blij met doorrekening van programma's

In reactie op de doorrekening van de verkiezingsprogramma's door het Centraal Planbureau benadrukken de partijen vrijwel allemaal de punten waarin zij er relatief goed vanaf komen. De partijen die hun programma aan het CPB hebben voorgelegd, leveren ook kritiek op de partijen die dat niet hebben gedaan:

Jetten: 'We hopen het tij nog te keren'

D66-lijsttrekker Jetten is ervan overtuigd dat zijn partij "het tij nog kan keren". In de laatste Peilingwijzer staat D66 op een verlies van 17 zetels vergeleken met het resultaat bij de vorige verkiezingen (24 zetels). Jetten noemt in een interview met het AD "een brede teleurstelling in de politiek" als mogelijke verklaring.

"Toen het kabinet viel, heb ik ook getwijfeld of ik wel door wilde met alle cynisme in de politiek", zegt hij tegen de krant. "De toon waarop partijen met elkaar omgaan en het doorschuiven van grote problemen. Ik merk op straat dat mensen zich ergeren aan al die hakketakkende politici. Ze zeggen: ga eens wat doen. Dat straalt af op partijen die al langer in Den Haag rondlopen."

Jetten hoopt op een zo progressief en groen mogelijk regeerakkoord. Hij wil gaan voor een samenwerking vanuit het politieke midden, als zijn partij daarvoor gevraagd wordt. "Ik zie nu een flirt tussen PVV en VVD, nou, daar gaan we sowieso niet aan meewerken. Tegelijkertijd neem ik de stoere taal van Yesilgöz en Timmermans dat ze liever niet met elkaar willen samenwerken met een korrel zout. De vorige keer dat beide partijen zich zo opstelden, eindigden we met Rutte en Timmermans in één kabinet."

PBL: plannen van vijf partijen niet voldoende voor klimaatneutraal Nederland

De plannen van vijf partijen zijn waarschijnlijk niet voldoende voor een klimaatneutraal Nederland. Dat zegt het Planbureau voor de Leefomgeving, dat ook partijprogramma's heeft geanalyseerd. Het gaat alleen om de programma's van VVD, D66, ChristenUnie, GroenLinks-PvdA en Volt. Programma's van andere partijen zijn niet geanalyseerd.

Op het eerste gezicht liggen de ambities van de partijen op het gebied van leefomgeving dicht bij elkaar, vindt het PBL. Maar ze maken wel fundamenteel andere keuzes om de doelen te halen. Zo verschilt het tempo waarin ze de uitstoot van stikstof en broeikasgassen uit de landbouw willen terugdringen.

Eerder vanochtend kwam het Centraal Planbureau met de doorrekening van de programma's van acht partijen. Er zijn volgens het CPB grote verschillen in de keuzes die partijen maken:

Beluister het radio-interview met Baudet vanmorgen

Lijsttrekker Thierry Baudet van Forum voor Democratie zei in het gesprek dat hij vanochtend had op NPO Radio 1 onder meer bewondering te hebben voor Sylvana Simons, die inmiddels het lijsttrekkerschap voor BIJ1 heeft overgedragen aan Edson Olf. Aan het einde van elk gesprek mogen de lijsttrekkers een kaart trekken uit een bak met daarop een vraag. Baudet trok een kaart met de vraag: voor welke collega-lijsttrekker maakt u een diepe buiging?

"Ze is natuurlijk niet meer lijsttrekker, maar Sylvana Simons was iemand in de Tweede Kamer die inhoudelijk goed voorbereid was. Ze speechte goed en ze wist wat ze aan het doen was. Dat vind ik bewonderenswaardig vanuit haar perspectief bezien."

Luister of kijk het hele gesprek met Baudet terug op de site van NPO Radio 1.

BBB komt 'binnenkort' met eigen doorrekening programma

De BBB is een van de partijen die het verkiezingsprogramma niet heeft laten doorrekenen door het Centraal Planbureau. In plaats daarvan komt de partij met een eigen doorrekening. Wanneer is nog niet helemaal duidelijk, zegt BBB-leider Van der Plas tegen RTL Nieuws. Maar ze denkt dat het deze week wordt.

De BBB komt met een eigen doorrekening, omdat de partij wil laten zien wat plannen op de lange termijn opleveren, zegt Van der Plas. "Zij rekenen het wel door tot een jaar of vier, maar niet wat het oplevert voor de langere termijn, 10 tot 20 jaar, en dat is wat we in Nederland moeten doen. We moeten beleid gaan maken voor de langere termijn."

Bij de presentatie van het verkiezingsprogramma zei Van der Plas dat het programma een "wensenlijstje" is van wat de BBB graag zou willen, en dat ze er al bewust voor had gekozen om het niet te laten doorrekenen door het CPB op betaalbaarheid.

Timmermans: ik word alleen premier of fractievoorzitter, geen minister

GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans wil geen minister meer worden. Hij wordt na de verkiezingen of premier of fractievoorzitter in de Tweede Kamer, zei hij in het interviewprogramma Van Torentje naar Torentje van dagblad Tubantia en de Universiteit Twente. Iets anders zit er wat hem betreft niet in.

Timmermans zei dat minister van Buitenlandse Zaken de mooiste baan was die hij heeft gehad, maar hij heeft nu andere ambities en wil dus ook geen vicepremier worden (dat is altijd een minister van een andere politieke kleur dan de premier).

Hij zei verder dat hij is geschrokken van de mogelijkheid voor een minderheidskabinet over rechts, die Pieter Omtzigt (NSC) maandag in het programma van Tubantia en de Universiteit Twente noemde. Daaraan zouden dan NSC, VVD, BBB, CDA, SGP en JA21 kunnen meedoen.

"Dat lijstje, daar schrik ik van", aldus Timmermans, en dan met name dat de SGP erin genoemd wordt. "Want met alle respect, ik wil niet dat mijn dochters de strijd van mijn moeder moeten overdoen."

Duidelijke verschillen tussen partijen, blijkt uit doorrekening CPB

Er zijn op veel vlakken duidelijke en soms zelfs forse verschillen in de financieel-economische keuzes van de partijen. Dat blijkt uit de doorrekening die het Centraal Planbureau heeft gemaakt van acht verkiezingsprogramma's.

Alle partijen die hun programma hebben laten doorrekenen verhogen volgens het CPB de lasten. Maar de verschillen zijn groot als wordt ingezoomd wie de lasten betaalt.

Lees hier meer over de doorrekening van het CPB:

Terugkijken: Baudet (FvD) geeft antwoord op jullie vragen

Vanuit Den Haag stelde politiek verslaggever Albert Bos vragen aan FvD-lijsttrekker Thierry Baudet, die via de Instagram-pagina van de NOS zijn gesteld. Bekijk hier de uitzending terug:

Morgen is Mirjam Bikker van de ChristenUnie te gast. Vanaf 17.00 uur kun je je vragen insturen via @NOS op Instagram. De antwoorden zie je dan rond 09.15 uur terug in de live-uitzending op NOS.nl, de NOS app en op YouTube.

Baudet (FvD) over vrijheid en zijn bewondering voor Poetin

Lijsttrekker Thierry Baudet van Forum voor Democratie is te gast in het NOS Radio 1 Journaal. Hij krijgt eerst een vraag over de schorsing van een week die de integriteitscommissie van de Tweede Kamer wil. Hij zegt dat hij niet van plan is zich nu wel te gaan houden aan de regels. "Wij zijn principieel tegen het geven van verantwoording aan andere Kamerleden." Hij benadrukt meerdere keren in het gesprek dat hij die Kamerleden niet als collega's ziet, maar als "ambtsgenoten".

Verder gaat hij onder meer in op een belangrijk verkiezingsthema voor zijn partij: vrijheid. Dat woord komt zeker twintig keer voor in het verkiezingsprogramma. Voor Baudet houdt dit in dat de overheid minder greep krijgt op het leven van burgers. Hij vindt dat er sprake is van censuur en dat er veel belasting moet worden betaald. "Wij willen dat er veel meer ruimte komt voor het individu, dat je harder mag rijden op de snelweg. Wij willen minder regels." Hij richt zich daarbij op de "middenklasse, de gewone Nederlander".

Het gaat in het gesprek uitgebreid over Rusland en Baudets bewondering voor president Poetin. Dat hij hem een "held" heeft genoemd "is een beetje spreektaal natuurlijk", zegt hij. Maar hij vindt het wel heel goed dat Poetin zich bijvoorbeeld tegen "lhbti-propaganda" en het World Economic Forum (WEF) uitspreekt.

Dat hij ten aanzien van Oekraïne "één op één het standpunt van het Kremlin" verwoordt, zoals politiek verslaggever Wilco Boom hem voor de voeten gooit, vindt Baudet geen punt. In zijn ogen is Rusland, dat in februari 2022 van meerdere kanten Oekraïne binnenviel, nooit van plan geweest om Oekraïne in te lijven. Hij denkt wel dat de Amerikanen de Russische staat ten val willen brengen.

Podcast De Campagne Stemming over wrevel op links en debatafzeggingen

In de dagelijkse podcast De Campagne Stemming staan Xander van der Wulp en Joost Vullings onder meer stil bij de verschillen tussen de SP en GroenLinks/PvdA. Ze verbazen zich erover dat Lilian Marijnissen haar collega Frans Timmermans nog nooit heeft gesproken en concluderen dat er kennelijk, hoewel Timmermans het heeft over een uitgestoken hand, toch "wat wrevel" tussen de twee linkse partijen bestaat.

Verder gaat het over de afzegging van Frans Timmermans (GroenLinks/PvdA) en Pieter Omtzigt (NSC) voor het RTL Verkiezingsdebat van aanstaande zondag. Ze lijken niet meer te durven, zeggen Van der Wulp en Vullings. Dat biedt dan wel de kans aan Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) en Lilian Marijnissen (SP).

Henri Bontenbal valt nog steeds buiten de boot, maar die zit hoe dan ook lekker in de wedstrijd, zien de podcasters van de NOS en EenVandaag. Bij Tubantia durfde hij gisteren zelfs te voorspellen dat zijn CDA opnieuw 15 zetels kan gaan halen.

Verder kijken Van der Wulp en Vullings uit naar de presentatie van de doorrekening van de partijprogramma's door het CPB om 10.30 uur. Zij zijn vóór die doorrekening, want die geeft toch meer inzicht in wat partijen willen. Je ziet niet alleen dat partijen bijvoorbeeld beter onderwijs willen, maar ook hoeveel ze daar dan voor over hebben, zegt Vullings.

CPB komt om 10.30 uur met de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma's

Het Centraal Planbureau (CPB) komt dadelijk met de traditionele doorrekening van de verkiezingsprogramma's. Maar daar zitten niet de plannen bij van twee partijen die hoog staan in de peilingen. NSC van Pieter Omtzigt en BBB van Caroline van der Plas hebben hun voorstellen niet laten doorrekenen. Hetzelfde geldt voor de SP, PVV, Partij voor de Dieren, Denk en Forum voor Democratie.

Ze hebben kritiek op de manier waarop de rekenmeesters van het CPB hun werk doen. Die kritiek is er al veel langer, maar nog nooit was het aantal weigeraars zo groot. Daarmee geeft de doorrekening deze keer dus lang geen volledig beeld.

Lees hier verder:

FvD-leider Baudet, te gast bij Radio 1 Journaal, vindt schorsing "hoogst opmerkelijk"

Een onderwerp dat ongetwijfeld aan de orde komt in het gesprek met Thierry Baudet in het NOS Radio 1 Journaal is het voorstel van de integriteitscommissie van de Tweede Kamer om drie Kamerleden van Forum voor Democratie te schorsen. De drie, Thierry Baudet, Gideon van Meijeren en Freek Jansen, hebben zich niet aan de gedragsregels gehouden, omdat ze een nevenfunctie niet hebben geregistreerd bij de Tweede Kamer.

Dat is de conclusie van het College van onderzoek Integriteit van de Tweede Kamer. Daarin zitten drie onafhankelijke deskundigen, geen Kamerleden.

FvD vindt de timing, twee weken voor de Tweede Kamerverkiezingen, "hoogst opmerkelijk". "Vlak voor de stembusgang wordt potentiële kiezers via de pers medegedeeld dat FvD-kandidaten geen spreekrecht zullen hebben na de verkiezingen", zo staat in een mail aan alle leden.

Thierry Baudet te gast in het NOS Radio 1 journaal. Waar staan hij en zijn partij voor?

Forum voor Democratie (FvD) werd in 2015 opgericht als politieke denktank door Thierry Baudet en Henk Otten. Zij waren fel tegenstander van het associatieverdrag met Oekraïne, waarover in 2016 een referendum werd gehouden. Voor de verkiezingen van 2017 werd FvD een politieke partij, die twee zetels in de Tweede Kamer veroverde. Partijleider Baudet sprak een grote groep mensen aan die partijen als VVD en PVV niet conservatief-rechts genoeg vonden.

De partij groeide razendsnel, zowel in de provincie als in Eerste en Tweede Kamer. Maar door ruzies over omstreden uitlatingen, de steeds rechtsere koers en bijvoorbeeld de coronastandpunten zijn er inmiddels veel afsplitsingen. Belangrijkste verkiezingsthema's voor FvD zijn: invoering van een bindend referendum, vertrek uit de EU, een asiel- en naturalisatiestop en een einde aan de "klimaathysterie" en de "krankzinnige woke-agenda".

Thierry Baudet (40) werd in Heemstede geboren en ging in Haarlem naar school. Hij studeerde geschiedenis en rechten en werd docent aan de Universiteit Leiden. In de jaren daarna werd Baudet steeds meer een publiek figuur van rechts-conservatieve signatuur. Hij had een column in NRC, schreef boeken en maakte programma's. In 2015 richtte Baudet Forum voor Democratie op, waarmee hij twee jaar later in de Tweede Kamer kwam.

Sinds die tijd zijn de partijleider en zijn partij met regelmaat onderwerp van controverse, onder meer toen Baudet het coronabeleid met de Holocaust vergeleek en toen hij zei dat de wereld wordt geregeerd door reptielachtigen. Ook zijn pro-Russische opstelling doet regelmatig de wenkbrauwen fronsen. Zelf noemt Baudet de invoering van een referendum het belangrijkste standpunt van zijn partij.

Onderwijs belangrijk thema voor Volt, wel vragen over uitvoerbaarheid

Lijsttrekker Laurens Dassen van Volt was gisteravond te gast bij Nieuwsuur. Het programma legde de onderwijsplannen van deze partij voor aan leraren. De partij wil onder meer uitbreidingen van het lespakket, gratis maaltijden op school en meer aandacht voor het mentale welzijn van leerlingen.

Het thema onderwijs is verweven door het verkiezingsprogramma van Volt. Dat is niet voor niks, zegt lijsttrekker Laurens Dassen, want "het onderwijs is de plek waar leerlingen zichzelf ontwikkelen en hun toekomst vormgeven".

In het programma stelt Volt onder andere vijftien uitbreidingen van het lespakket en geheel nieuwe vakken voor in het primair en voortgezet onderwijs. Zo wil de partij dat er lessen komen over Europees burgerschap, over kunstmatige intelligentie en er moet een lesprogramma over ADHD en autisme komen.

Onderwijsbonden en docenten zijn kritisch. Zij vragen zich af hoe Volt dit wil betalen en uitvoeren.

Lees hier meer:

Samenvatting van de dag van gisteren

Steeds minder partijen laten hun verkiezingsprogramma doorrekenen.

Frans Timmermans (GroenLinks/PvdA) en Pieter Omtzigt (NSC) doen zondag niet mee aan het tweede RTL verkiezingsdebat. Van Timmermans is de 'agenda te vol' en voor Omtzigt past het 'format minder'. Andere lijsttrekkers reageerden teleurgesteld. Yesilgöz (VVD), Wilders (PVV), Van der Plas (BBB), Ouwehand (PvdD), Jetten (D66) en Marijnissen (SP) gaan wel met elkaar in debat.

CDA-lijsttrekker Bontenbal hoopt op een grote verrassing bij de verkiezingen van 22 november. Zijn partij wordt in de meest recente Peilingwijzer geschat op 3 tot 5 zetels.

Maar hij verwacht er zelf 15, zegt hij in de serie Van Torentje naar Torentje van Tubantia en de Universiteit Twente.

Welkom!

Welkom in het liveblog over de campagne van de Tweede Kamerverkiezingen. Het blog van gisteren lees je hier terug.