Denen en Zweden: gaslekken opzettelijke actie • Uitslagen schijnreferenda bekendgemaakt

Uitslagen schijnreferenda bekendgemaakt

De Russische bezettingsautoriteiten in het oosten van Oekraïne claimen dat inwoners van de regio's Loehansk, Zaporizja, Donetsk en Cherson massaal hebben gestemd om door Rusland ingelijfd te worden. De percentages na de illegale schijnreferenda zouden vrijwel overal ruim boven de 90 procent uitkomen. De bekendmakingen maken de weg vrij voor Rusland om de gebieden eenzijdig te annexeren.

Von der Leyen: elke opzettelijke ontregeling van energie-infrastructuur onacceptabel

Elke opzettelijke ontregeling van de Europese energie-infrastructuur is onacceptabel en zal leiden tot de sterkst mogelijke reactie. Dat heeft de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen gezegd in reactie op de gaslekken in Nord Stream 1 en 2.

Von der Leyen liet weten te hebben gesproken met de Deense premier Frederiksen en zei dat het nu van het grootste belang is om de incidenten te onderzoeken.

Ook Zweden noemt gaslekken opzettelijke actie

In navolging van de Deense regering noemt ook het Zweedse kabinet de gaslekken in Nord Stream 1 en 2 een opzettelijke actie. Net als de Denen zien ook de Zweden de acties niet als een oorlogsdaad tegen hun land.

"We hebben inlichtingen in Zweden, maar we hebben ook informatie gekregen in ons contact met Denemarken. Daaruit concluderen we dat het hier waarschijnlijk om een gerichte actie gaat. Het is vermoedelijk sabotage", zei premier Andersson op een persconferentie. "Het is geen kwestie van een aanval op Zweden of Denemarken. Maar de regering neemt wat er is gebeurd zeer serieus, niet in de laatste plaats vanwege de huidige veiligheidssituatie in onze nabijheid."

Nord Stream: niet duidelijk wanneer gaslekken zijn hersteld

Het is nog niet te zeggen wanneer de gaslekken in Nord Stream 1 en 2 gedicht zullen zijn, zegt het bedrijf. Beide leidingen zijn op dit moment niet in gebruik en de energievoorziening komt dus niet in gevaar.

Nord Stream bevestigt dat de lekken in de pijpleidingen ten noordoosten van het Deense eiland Bornholm zijn vastgesteld, in de Deense en Zweedse exclusieve economische zone.

Explosies gehoord in Charkov, stroom valt uit

In Charkov, de tweede stad van Oekraïne, zijn drie explosies geweest, zeggen ooggetuigen tegen persbureau Reuters. "De lichten zijn uitgevallen in sommige delen van de stad. Informatie over slachtoffers wordt in kaart gebracht", zegt burgemeester Terechov op zijn Telegram-kanaal. Hij maakt ook melding van een vierde explosie.

Volgens de burgemeester is een infrastructurele voorziening geraakt en wordt er hard aan gewerkt om de elektriciteit te herstellen.

De russificatie van bezet Oekraïne begint op school

In door Oekraïne heroverd gebied vertellen kinderen over het Russische curriculum op school. Daaruit blijkt wat Rusland de komende jaren met onderwijs in bezet gebied van plan is.

Lees meer in dit artikel:

Kabinet Denemarken: gaslekken gerichte actie

Ook het Deense kabinet gaat bij de gaslekken in Nord Stream 1 en 2 uit van een doelbewust actie. De minister van Energie Jørgensen zei dat uit onderzoek blijkt dat de lekken niet door een ongeluk zijn ontstaan, maar door ontploffingen. De grootte van de gaten in de pijpleiding is dusdanig dat ze niet door bijvoorbeeld een anker kunnen zijn ontstaan, aldus Jørgensen. De leidingen liggen op 70 tot 80 meter diepte.

Premier Frederiksen voegde daaraan toe dat de acties niet direct als militaire dreiging tegen Denemarken worden opgevat. Twee van de drie aangetroffen lekken bevinden zich in de kustwateren van Denemarken.

De laatste dag van de schijnreferenda in bezet Oekraïne

'CIA waarschuwde Duitsland afgelopen zomer al voor aanval op gasleidingen'

De Amerikaanse inlichtingendienst CIA heeft de Duitse regering deze zomer al gewaarschuwd voor mogelijke aanvallen op gaspijpleidingen in de Oostzee, meldt Der Spiegel op basis van anonieme bronnen. Het blad stelt dat ook Duitsland uitgaat van gerichte aanvallen op Nord Stream 1 en 2. Oekraïne sprak eerder al van een "terroristische daad" van Rusland.

Een woordvoerder van de Duitse regering wil tegenover Der Spiegel niet reageren.

VS: Russische asielzoekers zijn welkom

De Verenigde Staten zullen Russen die hun land ontvluchten vanwege de oorlog in Oekraïne met open armen ontvangen. "We geloven dat ze ongeacht hun nationaliteit asiel mogen aanvragen in de Verenigde Staten en hun aanvraag zal per geval worden beoordeeld", zegt een woordvoerder van het Witte Huis.

Deense rampenbestrijding: gaslekken vormen geen gevaar voor volksgezondheid

De gaslekken in Nord Stream 1 en 2 vormen vooralsnog niet of nauwelijks een risico voor de volksgezondheid op het Deense eiland Bornholm, vlak bij de plek waar de gaslekken werden vastgesteld. Dat zegt het Deense agentschap voor rampenbestrijding na het meten van de luchtkwaliteit op het eiland.

Uit Deens seismologisch onderzoek blijkt dat twee trillingen in de Oostzee zijn geregistreerd op dezelfde tijd en plaats als de gaslekken in Nord Stream 1 en 2. Onderzoek van de Zweedse Uppsala-universiteit stelt verder dat de explosies in het water waren en niet onder de zeebodem. Volgens het onderzoek had de tweede en zwaarste explosie een kracht waar meer dan 100 kilo dynamiet voor nodig is. "We zijn er zeker van dat dit explosies waren. Dit was geen aardbeving of aardverschuiving", aldus de onderzoekers.

Een Deense legerhelikopter maakte beelden van de lekkages in de pijpleidingen, die vanaf Rusland over de bodem van de Oostzee naar Duitsland lopen.

Zelensky: opnieuw gesprek met NAVO over militaire steun

De Oekraïense president Zelensky heeft met de NAVO overlegd over nieuwe militaire steun aan zijn land. Dat zij hij na afloop van een gesprek met de secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg. "We hebben gesproken over de huidige ontwikkelingen op het slagveld en verdere steun van de lidstaten aan het Oekraïense leger", aldus Zelensky. Het land vraagt al langere tijd om meer wapens van Westerse machten, zoals tanks.

Ook Stoltenberg zelf sprak zich vandaag publiekelijk uit over de situatie in Oekraïne. Volgens de NAVO-baas dreigt Moskou opnieuw met de inzet van het nucleair arsenaal. Dat is volgens de NAVO onacceptabel: "De inzet van nucleaire wapens verandert de aard van het conflict volledig. Moskou moet zich ervan bewust zijn dat zij een nucleaire oorlog niet kunnen winnen, maar dat deze ook niet moet worden gevoerd".

Ambassadeur van Oekraïne in Nederland ontslagen

De ambassadeur van Oekraïne in Nederland, Maksym Kononenko, is ontslagen. Dat meldt het kantoor van president Zelensky. Voor het ontslag is geen reden gegeven. Afgelopen februari trad Kononenko in functie, enkele dagen voordat Rusland Oekraïne binnenviel.

Sinds de inval onderhield Kononenko contact met het Nederlandse kabinet. Gisteren had Kononenko nog een ontmoeting met een vertegenwoordiger van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Wie Kononenko opvolgt is niet duidelijk.

Piek in gasprijs door mogelijke sancties Oekraïens Naftogaz

De gasprijs is vanmiddag plots scherp gestegen nu Rusland heeft gedreigd met sancties tegen het Oekraïense staatsgasbedrijf Naftogaz. Ook de berichten over wegvallende druk in de Nord Stream-gaspijpleidingen en ontploffingen op zee beroerden de gasmarkt.

Gas kost nu 207 euro per megawattuur, dat is een stijging van 20 procent ten opzichte van maandag. Overigens wordt door zowel Nord Stream 1 als Nord Stream 2 geen gas meer getransporteerd.

De gasprijs is al maanden springerig met scherpe stijgingen en evenzoveel scherpe dalingen waarbij de aanleiding voor stijging of daling niet altijd duidelijk is. Vorige week piekte gas op een dag 's morgens naar 210 euro per megawattuur, om 's middags te eindigen op 182,50 euro. De berichten op maandag over de wegvallende druk in de ongebruikte Nord Stream 2-pijpleiding deden de gasprijs ook juist dalen.

'66.000 Russen naar EU sinds afkondiging mobilisatie'

Sinds de afkondiging van de Russische mobilisatie vorige week, zijn zo'n 66.000 Russen naar de Europese Unie gekomen. Dat komt neer op een toename van zo'n 30 procent vergeleken met de week ervoor, meldt de Europese grensbewakingsorganisatie Frontex. De meeste van hen zijn uitgeweken naar buurlanden Estland en Finland. De voorbije vier dagen kwamen zo'n 30.000 Russen in Finland aan. Ook wijken zij uit naar Kazachstan, Georgië en Mongolië.

Frontex houdt er sterk rekening mee dat die aantallen de komende tijd zullen toenemen, als Rusland de grens sluit voor dienstplichtigen. Mannen tussen de 18 en 60 kunnen worden opgeroepen.

Kiev: gaslekken Nord Stream terreurdaad Moskou

De gaslekken in de pijpleidingen Nord Stream 1 en 2 zijn het werk van Rusland, zo beweert Kiev. Presidentieel adviseur Mikhaylo Podolyak spreekt op Twitter van een "terroristische daad" en van een poging vanuit Moskou om de Europese economie te destabiliseren. Voor zijn beschuldiging is overigens geen bewijs.

De lekkages in de leidingen kwamen afgelopen etmaal aan het licht nadat de druk was gedaald. De twee gaspijpleidingen, die van Rusland naar Europa lopen, zijn niet in gebruik maar bevatten wel gas.

Eerste resultaten 'referenda' in bezet Oekraïne

De voorlopige resultaten van de 'referenda' in vier bezette Oekraïense regio's wijzen volgens Russische staatsmedia uit dat een overgrote meerderheid van de bevolking bij Rusland wil horen. De afgelopen dagen konden Oekraïners in de gebieden naar de stembus, maar van een vrije stembusgang was geen sprake.

De voorlopige uitslagen zijn vastgesteld na telling van 18 tot 27 procent van de stemmen. Volgens de Russische staatsmedia is 98 procent van de bevolking in Zaporizja voor annexatie, in de regio Cherson is dat bijna 97 procent. De 'referenda' worden door het Westen en de Oekraïense regering niet erkend. Gisteren sprak de Britse minister van Buitenlandse Zaken nog van een schijnvertoning.

In korte tijd drie lekken in Nord Stream-leidingen, sabotage vermoed

Binnen een etmaal zijn in de gaspijpleidingen van zowel Nord Stream 1 als Nord Stream 2 lekken ontdekt. Volgens de beheerder van het gasnetwerk is de schade aan de onderzeese pijpleidingen "ongekend". Ondertussen rijzen de vermoedens dat sabotage in het spel is.

Lees meer in dit artikel:

Aantal Russische vluchtelingen naar Georgië is in week tijd verdubbeld

Ook Georgië heeft sinds de mobilisatieaankondiging van president Poetin te maken met een toenemende stroom Russische vluchtelingen. De Georgische minister van Binnenlandse Zaken zegt dat dagelijks momenteel zo'n 10.000 Russen per dag het land proberen binnen te komen. Vorige week ging het volgens hem nog om 5000 tot 6000 vluchtelingen per dag.

Dit is een door persbureau AP geverifieerd beeld van de file bij de Georgische grens:

Bijna 100.000 Russen vluchten naar Kazachstan

Na de aankondiging van de mobilisatie in Rusland zijn tienduizenden Russen naar Kazachstan vertrokken, zegt de migratiecommissie van het Kazachse ministerie van Binnenlandse Zaken tegen persbureau Interfax Kazachstan. Volgens de commissie gaat het om zo'n 98.000 Russische staatsburgers. Ruim 8000 van hen hebben inmiddels een persoonlijk identificatienummer gekregen, dat nodig is om bijvoorbeeld een bankrekening te kunnen openen in Kazachstan.

Vanwege de toestroom van Russen zijn veel Kazachse hotels en hostels volgeboekt en zijn de huren in het land sterk gestegen. Sommige inwoners van de voormalige Sovjetstraat roepen de regering daarom op om de grens met Rusland te sluiten, maar dat is president Tokajev niet van plan. In een toespraak zei hij dat de meeste Russen "zijn gedwongen te vertrekken vanwege de uitzichtloze situatie". Ook benadrukte hij dat hun veiligheid moet worden gewaarborgd.

Volgens Telegramkanaal Nexta is Kazachstan wel van plan om Russen die vanwege ontduiking van de mobilisatie op de internationale lijst van gezochte personen worden geplaatst uit te leveren aan Rusland.

Ook schade aan gaspijpleiding Nord Stream 1

Behalve de Nord Stream 2-gaspijpleiding kampt ook de Nord Stream 1-pijpleiding met problemen, meldt de beheerder van het netwerk na waarschuwingen van de Zweedse en Deense maritieme autoriteiten. Volgens Nord Stream hebben nu in totaal drie onderzeese pijpleidingen "ongekende" schade opgelopen. Het bedrijf kan niet inschatten hoe lang het duurt voordat de schade is hersteld.

Gisteravond werd duidelijk dat er in de Nord Stream 2-leiding op de bodem van de Oostzee een lek zit. Nu blijkt dus ook de parallel lopende Nord Stream 1-leiding op twee plaatsen lek te zijn.

De gaspijpleidingen lopen vanaf Rusland over de Oostzeebodem naar Duitsland:

Beide gasleidingen zijn momenteel niet in gebruik, maar bevatten wel gas. Nord Stream 2 is nooit operationeel geweest, omdat Duitsland het goedkeuringsproces van die pijpleiding heeft stilgelegd vanwege de oorlog in Oekraïne. Nord Stream 1 is sinds eind augustus dicht; volgens het Russische staatsbedrijf Gazprom vanwege een lek dat moeilijk kan worden gerepareerd. Veel Westerse landen zijn sceptisch over die verklaring, die wordt gezien als politiek drukmiddel.

De oorzaak van de huidige lekkages is niet bekend. Volgens de Berlijnse krant Tagesspiegel houdt de Duitse regering rekening met een gerichte actie. "Alles duidt erop dat dit geen toeval is", schrijft de kant op basis van anonieme overheidsbronnen. Ook Rusland zegt dat sabotage niet kan worden uitgesloten. Een woordvoerder van het Kremlin spreekt van "verontrustend nieuws".

Duitse 'toezichthouder' op schijnreferendum ontslagen

Een Duitser die op Russische uitnodiging optrad als verkiezingswaarnemer bij de zogenaamde referenda in bezette delen van Oekraïne is met onmiddellijke ingang ontslagen. Stefan Schaller was directeur van een regionaal energiebedrijf in de Duitse deelstaat Hessen. Afgelopen weekend verspreidden Russische staatsmedia een video waarin Schaller te zien was als 'onafhankelijk waarnemer' bij het schijnreferendum in de Oekraïense stad Melitopol.

In de video zegt Schaller onder meer dat het zogenaamde referendum "zeer transparant en goed georganiseerd" is:

De top van het energiebedrijf waarvan hij directeur was, EWF, heeft vanmorgen unaniem besloten hem te ontslaan. "Het gedrag van de directeur is duidelijk in strijd met het wereldbeeld, de morele waarden en filosofie van het bedrijf, dat schendingen van het internationaal recht en elke vorm van geweld resoluut afwijst", zegt de voorzitter van de raad van commissarissen in een verklaring.

Waarom Schaller precies in Melitopol was, is nog niet duidelijk. Tegen de lokale Duitse krant HNA zegt hij dat hij nooit had verwacht dat zijn reis deze proporties zou aannemen. "Ik dacht dat ik beide functies, die van EWF-directeur en verkiezingswaarnemer - onafhankelijk van elkaar kon vervullen. Dat was een vergissing en dom."

Volgens HNA is Schaller getrouwd met een Georgische vrouw en woont zijn schoonfamilie in Rusland. Via die weg zou Schaller eerder al eens een uitnodiging hebben gekregen om toezicht te houden op het verloop van de parlementsverkiezingen in Rusland. Het Kremlin zegt dat er voor de huidige 'referenda' uit meerdere landen waarnemers zijn uitgenodigd, ook uit Nederland. Onafhankelijke waarnemers, zoals gebruikelijk bij verkiezingen in Europa, zijn er echter niet, omdat de schijnreferenda internationaal niet worden erkend.

Ook Medvedev benadrukt: dreiging kernwapens is geen bluf

Opnieuw heeft Rusland zich expliciet uitgelaten over de inzet van kernwapens. Na president Poetin vorige week benadrukt nu ook oud-president Medvedev dat de nucleaire dreigementen "geen bluf" zijn. In een bericht op Telegram zegt de vicevoorzitter van de Russische veiligheidsraad dat Rusland het recht heeft om zichzelf te verdedigen met kernwapens als dat nodig is.

Volgens de Russische nucleaire doctrine mag het land naar kernwapens grijpen als het wordt geconfronteerd met een "existentiële dreiging". Medvedev zegt dat hij niet gelooft dat de NAVO zich in zo'n geval met het conflict zal bemoeien. "De veiligheid van Washington, Londen en Brussel is veel belangrijker voor de NAVO dan het lot van Oekraïne", stelt hij. "De volksmenners aan de andere kant van de oceaan en in Europa zullen niet sterven in een nucleaire apocalyps."

Enkele maanden geleden maakte Nieuwsuur deze video over de Russische nucleaire dreiging:

Rijen vertrekkende Russen aan grens met Mongolië

Vanuit de Oost-Siberische deelrepubliek Boerjatië proberen vooral mannen de grens met Mongolië over te komen. Sinds de mobilisatieorders van president Poetin is dat duizenden gelukt.

Een verslaggever van persbureau Reuters sprak enkele Russen die de grens overstaken:

ISW: fouten bij mobilisatie zijn voor veel Russen overduidelijk

Het is onwaarschijnlijk dat het Kremlin erin slaagt om de in Rusland ontstane onrust over de mobilisatie weg te nemen, zegt het Amerikaanse Institute for the Study of War (ISW). Volgens de ISW-analisten is duidelijk dat er veel misgaat bij de mobilisatie. Zo worden mannen opgeroepen die te oud zijn, geen enkele militaire ervaring hebben of lijden aan een medische aandoening.

Het Kremlin spreekt van individuele fouten, maar daarmee bagatelliseert het de problemen, zeg het ISW. "In tegenstelling tot het Russische falen in Oekraïne, dat het Kremlin goed kan afzwakken omdat de Russen er zelf geen getuige van zijn, zijn de schendingen van het mobilisatiedecreet voor veel Russen overduidelijk. Mensen hebben zelfs geen media of sociale media nodig om er kennis van te nemen, want de fouten komen heel vaak voor en verhalen van betrokkenen over hun zorgen en angst worden van mond tot mond doorgegeven."

Lees hieronder meer over de problemen bij de mobilisatie:

'Poetin kondigt annexatie vrijdag aan'

President Poetin houdt naar verwachting vrijdag een toespraak in het Russische parlement. Volgens het Britse ministerie van Defensie kondigt hij daarin mogelijk de annexatie van delen van Loegansk, Donetsk, Zaporizja en Cherson aan, de door Rusland bezette regio's in Oekraïne waar momenteel schijnreferenda worden gehouden over aansluiting bij Rusland. Eerder meldden Russische staatsmedia ook al dat vrijdag de "toetredingsprocedure" van de bezette regio's in gang zou worden gezet.

Het Amerikaanse Institute for the Study of War (ISW) zegt dat de geplande annexatie van de vier gebieden door Rusland in ieder geval voor of kort na 1 oktober zal plaatsvinden. Rond die datum gaat normaal gesproken de Russische dienstplicht in. Als de annexatie dan een feit is, kan Rusland de inwoners van de vier bezette gebieden nog een dienstplicht opleggen.

Zelensky: mobilisatie Rusland is uitstel nederlaag

Met de gedeeltelijke mobilisatie die de Russische president Poetin heeft afgekondigd, stelt hij de nederlaag van Rusland alleen maar uit, zei zijn Oekraïense ambtgenoot Zelensky gisteravond in zijn dagelijkse toespraak. Volgens hem voelt Rusland aan dat het de oorlog niet gaat winnen, maar probeert het land hiermee nog "enige activiteit" aan het front te hebben. De Oekraïense president verwacht dat de gedeeltelijke mobilisatie de geschiedenisboeken ingaat als "een van de meest cynische moorden op eigen militairen".

Over de militaire situatie in de oostelijke Donbas-regio, waar het Oekraïense leger probeert bezet terrein terug te winnen, zei Zelensky dat de situatie in de omgeving van Donetsk nog altijd "bijzonder acuut" is. De oostelijke provincie is een van de vier regio's waar deze dagen schijnreferenda worden georganiseerd door Rusland. "We doen er alles aan om vijandelijke activiteit te beteugelen", zei Zelensky. "Dat is ons belangrijkste doel, omdat de Donbas nog steeds het belangrijkste doel is van de bezetters."

Overgelopen Russische tankbestuurder repareert nu achtergelaten tanks

De Rus Aleksej was enkele maanden in dienst van het Russische leger, als bestuurder en monteur van tanks. Na een paar dagen in Oekraïne werd zijn tank onder vuur genomen door het Oekraïense leger. Hij was de enige van de groep Russische militairen die dat overleefde en gaf zich na de nederlaag over aan de Oekraïense strijdkrachten. Nu helpt hij hen met zijn kennis en ervaring met Russisch materieel.

Terugkeren naar Rusland is voor Aleksej geen optie, vertelt hij aan NOS-verslaggever Sander van Hoorn:

Laatste dag schijnreferenda Oost-Oekraïne

Vandaag is de laatste dag van de zogenaamde referenda die Rusland laat houden in de oostelijke regio's van Oekraïne die het bezet heeft. Inwoners van delen van Loegansk, Donetsk, Zaporizja en Cherson spreken zich uit over aansluiting bij Rusland.

Maar van een vrije en eerlijke stembusgang is geen sprake: door de harde Russische repressie is het gevaarlijk om tegen de annexatie te stemmen. Bovendien zijn veel inwoners van de regio's gevlucht of omgekomen. Naar schatting is in de steden nog maar een derde van het electoraat over. De meeste achterblijvers zijn pro-Russisch.

De uitslag van de 'referenda' staat daarom al vast. Vrijwel zeker concludeert Rusland dat de bevolking voorstander is van annexatie, zoals in 2014 ook gebeurde bij de Krim. Oekraïne en westerse landen hebben al aangegeven de uitslag niet te erkennen.

Dit zijn de regio's waar de schijnreferenda worden georganiseerd:

Welkom

In dit liveblog houden we je op de hoogte van het laatste nieuws over de oorlog in Oekraïne. Het blog van gisteren lees je hier terug.