Rutte in sms-debat: Als er geen vertrouwen is, ga ik wel wat anders doen

Oppositie wil weten hoeveel sms'jes Rutte kreeg, premier weigert

Oppositiepartijen als GroenLinks, PVV en Omtzigt blijven eisen dat Rutte inzicht geeft in hoeveel sms'jes hij heeft ontvangen en hoeveel er daarvan zijn gearchiveerd. Rutte weigert dat. "Dat gaan we niet doen", zegt hij, tot woede van de partijen.

Zij wijzen erop dat het kabinet verplicht is alle informatie te leveren die de Kamer wil. Omtzigt wil dat voorzitter Bergkamp desnoods de informatie "vordert bij het kabinet". Rutte zegt toe dat hij zo snel mogelijk schriftelijk terugkomt op zijn reden om de informatie niet te geven. Die brief komt vrijwel zeker vanavond nog.

Het debat is daarmee afgelopen. Rutte verlaat snel de zaal want hij moet naar een ontmoeting met de Duitse bondskanselier Scholz.

Later vanavond wordt er nog gestemd over de motie van wantrouwen.

Rutte: bericht Volkskrant gaat alleen over corona

Rutte reageert op het bericht van de Volkskrant dat hij in het eerste halfjaar van 2020 maar 41 sms'jes heeft doorgestuurd naar zijn ambtenaren om te archiveren. Volgens Rutte gaat dat alleen over berichten die met de coronacrisis te maken hadden. "Er is toen nauwelijks ge-sms't. We waren in permanent crisisoverleg."

De materie was veel te ingewikkeld om te bespreken in korte sms'jes, betoogt Rutte. Daarom had hij meestal direct contact met mensen als RIVM-directeur Jaap van Dissel.

Debat kort geschorst

De tweede termijn van de Kamer is afgelopen. Het debat is tot ongeveer 15.50 uur geschorst. Daarna zal premier Rutte reageren op de ingediende moties.

Volkskrant: Rutte liet in half jaar 41 sms'jes archiveren

In het eerste half jaar van 2020, de periode dat de coronapandemie uitbrak, heeft premier Rutte 41 sms'jes doorgestuurd naar zijn ambtenaren om op te slaan. Dat schrijft de Volkskrant. Volgens Rutte gaat het om berichten die hij zelf verstuurde. In 13 gevallen ging het om berichten waarbij hij een sms'je van iemand anders doorstuurde.

Opvallend is volgens de krant ook dat er in geen van die 13 gevallen het antwoord van Rutte op die sms'jes is opgeslagen.

Het bericht van de Volkskrant leidt bij oppositiepartijen tot verontwaardiging. "Het was een doofpot-Nokia", constateert PVV-leider Wilders.

Wilders is er helemaal klaar mee: motie van wantrouwen

Volgens de PVV-leider is alleen Rutte verantwoordelijk voor het dalende vertrouwen in de politiek. "En niemand anders." Hij is er "helemaal klaar mee" en dient een motie van wantrouwen in, samen met de Groep Van Haga. Daar zal later vandaag over gestemd worden, maar de motie krijgt vrijwel zeker geen meerderheid.

Rutte zegt toe: kijken naar 'vier ogen-principe' bij selectie berichten

Rutte is bereid te onderzoeken of het beter is om voortaan een ander mee te laten kijken bij de selectie van berichten die wel of niet gearchiveerd moeten worden. Tot nu toe deed Rutte dat op eigen houtje, maar hij ziet wel iets in dat 'vier ogen-principe'. Iemand anders kan een andere visie hebben op wat belangrijk is of niet.

Hij wil ook kijken naar het systeem dat Noorwegen gebruikt, waar de smartphones van alle bewindspersonen standaard elke week uitgelezen worden.

Hij zegt ook toe dat hij de inspectie overheidsinformatie en erfgoed gaat vragen om een oordeel te vellen over de manier waarop er op dit moment berichten worden gearchiveerd op het ministerie van Algemene Zaken.

Premier fel tegen Kamer: u gaat altijd uit van wantrouwen

Rutte botst hard met Caroline van der Plas (BBB), die stelt dat het de premier niet lukt om het vertrouwen in de politiek te herstellen. Rutte kaatst de bal meteen terug: "Dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid." Hij ergert zich aan het constante gevoel van wantrouwen van sommige Kamerleden tegen het kabinet. "Alles begint met wantrouwen, het fundamentele gevoel dat de boel geflest wordt. Dat is de basale toon in de Kamer."

Hij vindt dat de oppositie ten onrechte allerlei incidenten uit het verleden bij elkaar optelt en dan concludeert dat er sprake is van een patroon. "Dat is zo vals."

Volgens Rutte vinden veel ministers hun vak mooi, maar hebben ze moeite met het wantrouwen dat ze ontmoeten in de Kamer. Van der Plas is naar eigen zeggen sprakeloos door de opmerkingen van Rutte. Ze wijst erop dat het de taak is van de Kamer om de regering te controleren en vindt dat Rutte zijn opmerkingen moet terugnemen. Dat is hij niet van plan.

Ook Lilian Marijnissen van de SP is boos. "Ga eens vragen aan de slachtoffers van het toeslagenschandaal of de mensen in Groningen waarom het vertrouwen in de politiek gedaald is!", zegt ze tegen Rutte.

Rutte: ook aan geest van de wet gehouden

De premier betoogt dat hij niets onrechtmatigs heeft gedaan door op eigen houtje sms'jes te wissen. "Ik heb mij van a tot z aan de letter, maar ook de geest van de wet gehouden." Hij is niet van plan om inzage te geven in zijn afwegingen om berichten wel of niet te bewaren of om bij de provider de metadata van zijn sms-verkeer op te vragen.

Hij hoopt dat de Kamer hem in zijn aanpak vertrouwt. "Als er geen vertrouwen is, ga ik wat anders doen." Hij ontkent dat er sprake is van een patroon waarbij hij altijd probeert om informatie zo lang mogelijk achter te houden.

Sms van Halsema niet opgeslagen bij ministerie Rutte

Het sms'je dat de Amsterdamse burgemeester Halsema op 1 juni 2020 naar premier Rutte stuurde over de demonstratie op de Dam tegen racisme is niet opgeslagen op het ministerie van Algemene Zaken. Premier Rutte stuurde de sms door naar een ambtenaar, maar het bericht is niet gearchiveerd. Rutte weet niet waarom. "Maar het zou kunnen dat we het niet hebben gezien als een bestuurlijke aangelegenheid."

Oppositie-Kamerleden reageren furieus. "Als iets een bestuurlijke aangelegenheid is, is dit het wel", stelt Geert Wilders van de PVV. Halsema zocht contact met het kabinet omdat de demonstratie, in coronatijd, uit de hand dreigde te lopen.

Volgens Rutte is de sms, en de reactie van Rutte daarop, wel gearchiveerd door de gemeente Amsterdam. Hij wil die wel naar de Kamer sturen, maar moet eerst toestemming vragen aan Amsterdam.

Het debat is geschorst tot 13.20 uur

Daarna komt premier Rutte aan het woord.

ChristenUnie kritisch over handelwijze premier

Regeringspartij ChristenUnie heeft kritiek op de manier waarop premier Rutte is omgegaan met zijn sms'jes "in een tijd waarin het vertrouwen toch al onder druk staat". Kamerlid Van der Graaf vraagt zich af of Rutte wel alles heeft gedaan om aan de bedoeling van de regels rond archivering van kabinetsstukken te voldoen. Zij vraagt hem ook of hij begrijpt dat zijn "lichtvaardige" opmerkingen over het verwijderen van sms'jes niet bepaald bijdragen aan het vertrouwen.

"Heeft premier zich laten adviseren en zo ja, wat heeft hij met deze adviezen gedaan? En wat is er met die voorgelezen sms'jes gebeurd?" vraagt Van der Graaf aan de premier. De ChristenUnie vindt sowieso dat de regels over het opslaan van apps en sms'jes van kabinetsleden strenger en duidelijker moeten worden.

'Rutte koos bewust voor sms'jes omdat ze niet terug te vinden zijn'

Forum voor Democratie gelooft niets van het verhaal dat premier Rutte zo lang gebruikmaakte van een oude Nokia-telefoon omdat hij niet kan wennen aan een smartphone. "Hij heeft al lang een smartphone naast zijn Nokia", zegt Kamerlid Freek Jansen. "Dat weet iedereen. Hij koos bewust voor sms'jes en wiste die, omdat ze dan niet vindbaar zijn."

Jansen vindt het debat van vandaag een "onzindebat". Uiteindelijk kan Rutte gewoon blijven zitten, verwacht hij. "Omdat hij weet dat er 77 coalitie-Kamerleden zijn die hem altijd zullen blijven steunen."

D66: meer checks and balances nodig

Kamerlid Joost Sneller wil een degelijker systeem voor het archiveren van het berichtenverkeer van bewindspersonen. Dat premier Rutte zelf bepaalde welke sms'je bewaard moesten worden, vindt hij "een methode die fouten- en misbruikgevoelig is. En bovendien enorm tijdrovend voor de premier die het toch al druk heeft."

Sneller vindt dat er "meer checks and balances" nodig zijn, zoals bijvoorbeeld de regel dat nog iemand anders meekijkt bij de selectie. Hij wil graag dat de inspectie overheidsinformatie en erfgoed een oordeel velt over de werkwijze van de premier.

VVD: premier is niet te kwader trouw

De VVD, de partij van premier Rutte, vindt dat er in de toekomst beter moet worden omgegaan met het archiveren van sms'jes. Kamerlid Ulysse Ellian neemt het in het debat op voor zijn partijgenoot. Hij begrijpt dat de premier een selectie maakte van de berichten die hij kreeg en verstuurde. "Er is geen verplichting om alles te bewaren, maar er moeten misschien meer waarborgen worden ingebouwd dat de selectie goed gemaakt wordt."

Oppositie-Kamerleden willen van hem weten of hij ook een patroon ziet bij Rutte om democratische controle te ontlopen, maar dat ziet Ellian niet. "Ik ga er niet aan de voorkant van uit dat de premier te kwader trouw is. Ik zie daar geen leugenaar zitten, maar dingen moeten wel beter."

'Geheugen telefoon premier net zo selectief als geheugen premier zelf'

PvdA-fractievoorzitter Kuiken vraagt zich af of er door voorbeelden uit het verleden niets is geleerd over het opslaan van sms'jes. Zij noemt als voorbeeld het verdwenen sms'je van topman Polman van Unilever over de dividendbelasting. Ook in de dossiers over de evacuatie uit Afghanistan en het toeslagenschandaal bleken sms'jes en appjes van groot belang te zijn.

"Welke actie is de afgelopen tijd ondernomen om de archivering te verbeteren?" vraagt Kuiken. "En waarom zou de premier van dit land de hele dag zelf bezig zijn met het archiveren van zijn berichtenverkeer?" Kuiken vindt de verklaringen van premier Rutte hierover ongeloofwaardig. "Het heeft er alle schijn van dat het geheugen van de telefoon van de premier net zo selectief wordt ingezet als het geheugen van de premier zelf."

CDA: Rutte heeft een voorbeeldfunctie en moet zich ook aan geest van de wet houden

Als eerste regeringspartij komt het CDA aan het woord. Kamerlid Henri Bontenbal denkt dat Rutte zich wel aan de letter van de wet heeft gehouden. "Maar heeft hij zich ook aan de geest van de wet gehouden?" Hij wijst erop dat een premier een voorbeeldfunctie heeft en het archiveren van berichten dus heel serieus zou moeten nemen. "Hij moet zich niet kwetsbaar maken door zelf die selectie te maken van sms'jes die bewaard moeten worden."

Hij wil weten wat Rutte naar aanleiding van deze kwestie anders gaat doen.

Oppositie trekt fel van leer: Rutte is politieke Bermudadriehoek

Ook andere oppositiepartijen zien een patroon in het gedrag van Rutte. "Geen notulen van bijeenkomsten, zo lang mogelijk wachten met het geven van informatie, dingen weglakken en ondertussen alles weglachen", zegt Pieter Omtzigt. "We hebben een premier die de grondvesten van de democratie ondermijnt."

Volgens Lilian Marijnissen van de SP ziet Rutte niet alleen de waarheid als optie, maar ook zijn eigen herinneringen. "Hoeveel vertrouwen kunnen mensen nog hebben in dit kabinet?"

PVV-leider Wilders ziet in de premier "een soort politieke Bermudadriehoek. Allerlei dingen verdwijnen op onverklaarbare wijze." Rutte doet volgens Wilders alles om de Tweede Kamer een loer te draaien en democratische controle te omzeilen. Dat hij zo'n oude Nokia-telefoon gebruikte omdat hij niet zo van smartphones houdt, noemt Wilders "een rotsmoes".

Klaver: wissen sms'jes past in een patroon

GroenLinks-leider Jesse Klaver ziet in de werkwijze van Rutte een patroon. "Het patroon dat het bonnetje van de Teevendeal niet te vinden was. Het patroon van geen actieve herinnering aan de functie elders voor Pieter Omtzigt." Toen het vorige kabinet aftrad vanwege het toeslagenschandaal beloofde Rutte volgens Klaver dat de informatiehuishouding van de overheid verbeterd zou worden. "Helaas is van de belofte niets terechtgekomen."

Klaver is vooral geïnteresseerd in contacten die Rutte had met derden, mensen uit het bedrijfsleven of andere kabinetsleden. Juist die lijken nergens terug te vinden. Dat de gewiste sms'jes niet terug te halen zijn klopt volgens Klaver, maar de metadata (met wie hij wanneer sms-contact heeft gehad) is wel beschikbaar en moet onderzocht worden, vindt hij.

Vanaf 10.15 uur debat

Goedemorgen,

Vanaf 10.15 uur houden we u op de hoogte van het Kamerdebat waarin premier Rutte uitleg moet geven over zijn gewoonte om jarenlang sms'jes te wissen van zijn telefoon. Als eerste komt Jesse Klaver van GroenLinks aan het woord, die het debat gisteren aanvroeg.

Gisteren bleek dat Rutte zelf bepaalde welke berichten bewaard moesten worden en welke verwijderd konden worden omdat ze niet belangrijk waren. Zijn oude Nokia-telefoon had te weinig opslagruimte om alles te bewaren. Volgens de premier hield hij zich daarmee aan de richtlijnen, maar daar is een deel van de Kamer niet van overtuigd. Het berichtenverkeer van bewindspersonen moet in principe altijd opvraagbaar zijn.

Inmiddels heeft Rutte een smartphone met meer opslagruimte. Gisteravond liet hij de Kamer weten dat het niet meer mogelijk is om de verwijderde sms'jes terug te halen via de provider.