Dag 1 van de Politieke Beschouwingen voorbij, lees hier wat er is gebeurd

Dag 1 zit erop, premier Rutte donderdag om 10.45 uur aan het woord

De eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen is voorbij. Vannacht gaan de ambtenaren van de verschillende ministeries de antwoorden voorbereiden op de vragen die er zijn gesteld.
Om 10.45 uur, vandaag dus al, begint premier Rutte met zijn antwoord en dat debat zal ook weer uitgezonden worden op NPO Politiek en te volgen zijn via de website en een liveblog.

Van Haga (eenmansfractie); veel kritiek, ook op corona-aanpak kabinet

De laatste spreker is Van Haga, die bijna een jaar geleden de VVD-fractie moest verlaten. Hij vindt de coranamaatregelen voor studenten, maar ook voor de evenementenbranche, te ver gaan. "Studenten worden behandeld als kleuters met een alcoholverbod en een avondklok", aldus Van Haga, die denkt dat studenten aan het verpieteren zijn.

Van Kooten-Arissen (eenmansfractie) pleit voor 'stukje medemenselijkheid'

Het Kamerlid Van Kooten-Arissen maakt duidelijk dat zij wil opkomen voor mensen in de zorg, arme gezinnen en huurders. Ze is uit de Partij voor de Dieren gestapt en later is haar samenwerking met Henk Krol ook gestopt, onder meer wegens een verschil van mening over de opvang van meer vluchtelingen uit Griekse kampen. "Ik ben er voor een stukje medemenselijkheid", benadrukt ze. Ze wil dat het kabinet zich hiervoor inspant. "Jullie zijn er hier voor ons."

Krol (eenmansfractie) hekelt kruideniersmentaliteit van het kabinet

Kamerlid Krol is uit 50Plus gestapt en zit nu namens zichzelf in de Tweede Kamer. Hij begint over het vak K, de plek waar de ministers zitten. "De letter K staat voor kruideniersmentaliteit", constateert hij. Hij vindt dat het kabinet te weinig doet om de koopkracht te herstellen. Hij begint ook over de Betuwelijn, de spoorlijn tussen de Rotterdamse haven en de Duitse grens, een volgens hem geldverslindende lijn. Krol zegt dat de pensioenen omhoog moeten en het huidige pensioenstelsel moet blijven.

Klaver vraagt FvD naar Russische connecties, Baudet: 'Ben je helemaal mal?'

Na de inbreng van Baudet wil GroenLinks-leider Klaver weten of Baudet en zijn partij geld hebben ontvangen van de in Rusland geboren Kornilov uit Oekraïne, zoals sommige media hebben gemeld. Klaver zegt zich zorgen te maken over mogelijke Russische banden, omdat Baudet misschien vertrouwelijke informatie te horen krijgt uit de Commissie Stiekem als zijn partij meer zetels haalt.

Baudet reageert geïrriteerd op de vraag van Klaver. "Ben je helemaal mal", is dan ook zijn reactie. Ook Kamervoorzitter Arib vindt dat de vraag van Klaver weinig te maken heeft met het onderwerp van het debat: de begroting van volgend jaar.

Baudet (Forum voor Democratie) wil met grafieken 'ravage' aantonen

De partijleider van FvD heeft een aantal papieren meegenomen met grafieken over onder meer het woningtekort, de huurprijzen, de migratiegroei, de prijs van boodschappen, de EU-afdracht en andere gegevens, zoals weggepeste boeren. Er is sprake van een stijgende lijn en daarmee wil Baudet aangeven wat de gevolgen zijn van tien jaar kabinetten-Rutte. "Er is sprake van een ravage, een kaalslag in de publieke sector, de zorg, het onderwijs en de woningbouw." Baudet zit inmiddels bijna vier jaar in de politiek. "Ik had gedacht dat het sneller zou gaan. De rot zit dieper dan ik dacht."

Kopieën van de grafieken worden uitgedeeld aan de ministers in vak K.

Van Brenk (50Plus) krijgt de vraag 'Mogen we er nog wel zijn?'

De fractievoorzitter van 50Plus begint haar spreektijd met het verhaal van een oudere die haar vroeg of zij, de ouderen, er nog wel mogen zijn. Van Brenk benadrukt dat het ouderen treft dat ze worden aangeduid als "dor hout" en misschien niet onmiddellijk behandeld worden als er keuzes gemaakt moeten worden op een overvolle IC-afdeling. "Ouderen maken zich hier echt zorgen over", aldus Van Brenk.

Brenk begint daarna over het pensioendebat waar de partij tegen is. "50Plus vergeeft tien jaar pensioenen op de nullijn niet."

Azarkan van Denk kritisch over tien jaar-Rutte

Fractievoorzitter Azarkan wijst op het belang van de publieke sector in deze coronacrisis, om mensen op te vangen die hun baan verliezen of in de problemen komen. Hij kraakt het beleid van Rutte die meer dan tien jaar premier is. "Er moet een vangnet zijn, een sterke verzorgingsstaat om te zorgen dat de schaarste goed wordt verdeeld." Azarkan vindt ook dat er veel te weinig is gedaan aan de aanpak van racisme en discriminatie. "Er is sprake van een diepe racisme-crisis en ik had van het kabinet veel meer verwacht."

Van der Staaij (SGP) geeft ijsvogel aan kamerbodes voor het bewaren van rust

SGP-leider Van der Staaij houdt een opmerkelijk betoog met historische verwijzingen naar niet alleen de Bijbel, maar ook naar een reliëf van een ijsvogel en zijn nest in de sokkel van het standbeeld van Willem van Oranje op het Plein in Den Haag. Er staat bij SAEVIS TRANQUILLUS IN UNDIS, dat betekent 'Rustig te midden van de woelige golven".

Van der Staaij wil vooral duidelijk maken hoe belangrijk het is om rustig te blijven in deze moeilijke tijd. Hij haalt een ijsvogel, van ijzer, uit een doos en overhandigt het aan de Kamerbodes, als dank voor hun werk.

Stand van zaken na 12 uur debat

Het debat is vandaag om 10.15 uur begonnen en de grootste partijen zijn aan het woord geweest. Veel fractievoorzitters hebben gesproken over de gevolgen van het coronavirus in Nederland, soms in meer beschouwende termen. Er zijn tal van onderwerpen aan het bod gekomen, zoals de zorgsalarissen, de bouw van nieuwe kerncentrales, opvang voor meer vluchtelingen, de rechtsstaat, EU-afdrachten, de aanpak van racisme en discriminatie en de hoogte van de huren.

Duidelijk is wel dat de kabinetsplannen voor 2021 de steun krijgen van de coalitie en dat er weinig meer gesleuteld zal worden aan de begroting.

Partij voor de Dieren pleit voor ingrijpende veranderingen

Fractievoorzitter Ouwehand van de Partij voor de Dieren wil dat het kabinet "alles op alles" zet om een nieuwe pandemie te voorkomen. Ze wijst erop dat dit niet de eerste pandemie is, afkomstig van dieren. Dat was ook het geval bij vogelgriep en Q-koorts. "We moeten niet terugkeren naar het oude normaal."

Ze vraagt om fundamentele keuzes, op het gebied van klimaat, landbouw, volksgezondheid en veeteelt. "Corona is ons niet als een zwarte zwaan overkomen."

Segers van ChristenUnie: corona maakt breuklijnen in Nederland zichtbaar

Segers is de laatste spreker van de vier coalitiepartijen en ook hij begint over de coronacrisis en de gevolgen dat het virus heeft voor Nederland. Hij signaleert dat de afgelopen jaren het individualisme is doorgeslagen. "Door corona zijn de breuklijnen door ons land extra zichtbaar".

Hij wijst op de verschillen tussen mensen met en zonder schulden, tussen bewoners in de Randstad en krimpregio's, tussen jongeren en ouderen. Hij hoopt dat Nederlanders voor elkaar zorgen. "Eenzaamheid is gif."

Hij hoopt dat het kabinet blijft zorgen voor mensen die het minder goed hebben, zoals bewoners in Groningen en mensen met schulden. "We moeten ons niet sterk maken voor de groei van het nationaal bruto binnenlands product, maar op de groei van de samenleving."

Hij gaat niet in op het verzoek van de oppositie om nu al iets te doen aan het salarissen van zorgpersoneel. Er komt een commissie die kijkt de structurele problemen in de zorg. Segers wil dat afwachten en geen "vluggertje" met het geven van enkele procenten er nu bij te geven. "Er moet een duurzame oplossing komen".

Asscher (zonder papier): kabinet moet corona-verantwoordelijkheid niet afschuiven

De PvdA-leider Asscher uit in het begin van zijn betoog zijn zorgen over het stijgende aantal coronabesmettingen en de dreigende tweede golf. "Het gaat echt niet goed. We hebben een gigantisch probleem."

Hij erkent dat het voor het kabinet nu niet gemakkelijk is, maar hij vindt wel dat het kabinet te weinig verantwoordelijkheid neemt en belangrijke beslissingen bij de veiligheidsregio's laat. "Dat past niet, je moet de hete aardappel niet naar anderen gooien". Hij wil weten welke maatregelen het kabinet nu gaat nemen.

Ook snapt hij de hoge boetes voor bij elkaar zittende jongeren niet. "Ze kregen onder uit de zak. Het waren heel, hele harde woorden." Hij vindt dat het kabinet vooral streng is voor anderen, maar niet voor zichzelf.

Asscher doet zijn inbreng, zoals ieder jaar, helemaal uit zijn hoofd.

Nog tien partijen te gaan, maar nu even pauzeren

Het debat is geschorst tot 20.50 uur voor de dinerpauze. Er zijn tot nu zes fractievoorzitters aan het woord geweest en er staan er nog 10 fractievoorzitters op de sprekerslijst. De kans is groot dat het nachtwerk wordt.

Af en toe ook nog tijd voor een grapje

D66 wil 'leren van crisis' en werknemers recht geven op één thuiswerkdag

Ook D66-fractievoorzitter Jetten begint over corona en spreekt over een "vermijdbare crisis". Het virus is overgesprongen van dier op mens en het zou daarom beter zijn om een einde te maken aan de bio-industrie en de handel in exotische dieren. De regeringspartij wil leren van de crisis en vindt dat werknemers meer ruimte en minder bureaucratie moeten hebben op het werk. Werknemers moeten ook het recht krijgen om één dag per week thuis te werken en het moet mogelijk worden voor patiënten om via beeld met de dokter of specialist te praten. Ook moet er een einde komen aan spotgoedkope vluchten binnen Europa.

De fractievoorzitter zet nog wel wat kanttekeningen bij de corona-aanpak van het kabinet. "In Denemarken kan iedereen zich testen, of je nu klachten hebt of niet en in Duitsland komen leraren sneller in aanmerking voor een test en zijn verpleeghuizen wel beschermd".

Toch is Jetten lovend over de manier waarop is samengewerkt in de coronacrisis, tussen werkgevers en bonden, coalitie en oppositie en leraren en ouders. "Het verdient een enorm compliment. Samen brengen we concrete verandering."

Marijnissen (SP): kabinet laat zorg in de steek

Lilian Marijnissen van de SP noemt het positief dat het kabinet niet gaat bezuinigen. Zorgen maakt ze zich over het enorm oplopend aantal besmettingen. Ook zegt ze opnieuw dat het kabinet het zorgpersoneel in de steek laat, door de salarissen niet te verhogen. Ze vraagt het kabinet hoe het nu met de beschermingsmiddelen zit en wijst op de grote vermoeidheid bij mensen in de zorg.

Ze wijst op het SP-plan voor een wet "eerlijk inkomen" waarbij de partij pleit voor een verhoging van het minimumloon. Ze benadrukt dat het CPB inmiddels ook erkent dat het geen negatieve gevolgen voor de werkgelegenheid heeft.

CDA wil het ministerie van Volkshuisvesting terug

Volgens fractievoorzitter Heerma worden er veel te weinig betaalbare woningen gebouwd. "We kunnen spreken van een nationale wooncrisis." Hij is ook bereid om te kijken naar de suggestie van de linkse oppositiepartijen om meer te doen aan de huren die door de inflatie enorm omhoog zijn gegaan.

Heerma: in 2040 'Dutch Miracle'

Het CDA vindt dat de coronacrisis aantoont dat de roep om 'meer samenleving' sterker is geworden. Fractievoorzitter Heerma schetst zijn toekomstvisie over samenleving en samenwerking. Overal in de wereld zal men volgens Heerma in 2040 het polder-model (hij spreekt het op z'n Engels uit) willen kopiëren. "De Ubers en Deliveroo's hebben alle macht in handen, en eigenlijk weten we allemaal dat het systeem niet deugt", zegt Heerma, die blij is met ontwikkelingen in het land waarbij bedrijven en banken steeds meer op zoek gaan naar de "coöperatieve roots".

Hij prijst ook lokale initiatieven als "lekker nassen" in Den Haag, waar Hagenezen een duurzaam initiatief hebben opgezet met eten voor "elke beurs". Ook noemt hij het burgerinitiatief van PvdA-Eerste Kamerlid Mei li Vos om de HEMA te houden en als duurzame coöperatie door te laten gaan. "Het is langs deze weg dat we in 2040 zullen spreken over 'the Dutch Miracle'", aldus Heerma.

Klaver vindt Akwasi nog steeds een woordkunstenaar, "maar op de Dam ging het mis"

Geert Wilders wilde weten of Klaver nog steeds vindt dat rapper Akwasi een woordkunstenaar is, na diens uitspraken bij de antiracisme demonstratie dat hij zwarte piet in het gezicht wilde schoppen. Klaver heeft nog steeds veel bewondering voor Akwasi. "Hij heeft ook heel vaak een verzoenende toon gebruikt. Dan gaat het mis op de Dam en dat zit Wilders er meteen bovenop." Klaver staat niet achter Akwasi's oproepen tot geweld. Hij heeft geen mening over het feit dat het OM hem niet vervolgt. "Dat is aan het OM, dat noemen we de rechtsstaat."

'Niemand wil een kerncentrale bouwen'

De regeringspartijen VVD en CDA willen dat er een serieus onderzoek komt naar de mogelijkheid om nieuwe kerncentrales te bouwen. Volgens GroenLinks-leider Klaver heeft dat weinig zin, omdat het bouwen van zo'n centrale economisch niet rendabel is. "Er zijn al jaren drie plekken in Nederland beschikbaar om een nieuwe kerncentrale te bouwen, maar er is nul interesse. De bouwkosten stijgen de pan uit." Klaver wil in de toekomst vol inzetten op groene waterstof, al vindt hij het prima als er wetenschappelijk onderzoek gedaan wordt naar andere, veiligere vormen van nucleaire energie, zoals via thoriumcentrales. "Als daar een doorbraak wordt bereikt, juich ik dat natuurlijk toe."

Klaver is boos over politiek handjeklap over Moria

Volgens de GroenLinks-leider is solidariteit de belangrijkste waarde die ons uit de crisis kan helpen. Dat geldt voor hem ook voor het opvangen van vluchtelingen uit het uitgebrande kamp Moria op Lesbos. Hij noemt het 'kamp Hel'. De coalitiepartijen en het kabinet willen maximaal 100 mensen opnemen. "Politieke handjeklap", volgens Klaver, waar hij nog steeds boos over is. "Kinderen slapen er op straat." PVV-leider Wilders verwijt Klaver dat hij er niet bij zegt dat het kamp door de bewoners zelf in brand is gestoken. Maar volgens Klaver kun je dat de kinderen niet verwijten.

Debat geschorst tot 15.45 uur

De Algemene Politieke Beschouwingen gaan dan verder met de inbreng van GroenLinks-leider Jesse Klaver.

Wilders: waarom moeten wij geld geven aan Duitsland?

De PVV-leider verbaast zich over het feit dat er uit het zogeheten Europese herstelfonds ook 47 miljard euro naar Duitsland gaat om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Hij wilde van VVD-fractievoorzitter Dijkhoff weten waarom er zoveel geld, waarvan een deel ook uit Nederland, naar zo'n rijk land gaat. Ook de 85 miljard die Italië krijgt vindt hij belachelijk; de Italianen zijn volgens hem gemiddeld drie keer zo rijk als Nederlanders. "En hier laten we de gepensioneerden stikken." Volgens Dijkhoff is het van belang dat de economieën van Europa overeind blijven, vooral voor de toekomst. "Ik sta hier ook voor iedereen die nog niet geboren is, of nog niet weet wat politiek is, zoals mijn kinderen."

Kijk hier het debatje tussen Wilders en Dijkhoff:

VVD houdt vast aan verhuurdersheffing

De VVD ziet niets in het plan van linkse oppositiepartijen om de verhuurdersheffing die woningcorporaties nu betalen fors te verlagen. Zo willen ze de huren verlagen en corporaties in staat te stellen meer huizen te bouwen. Fractievoorzitter Dijkhoff denkt niet dat het verlagen van de heffing ertoe zal leiden dat er inderdaad gebouwd gaat worden. Hij wees erop dat de verhuurdersheffing destijds juist is ingevoerd omdat er veel geld op de plank bleef liggen en corporaties hun geld aan allerlei andere dingen uitgaven in plaats van het bouwen van woningen.

SGP: is de VVD op de PvdA gaan lijken?

SGP-leider Van der Staaij vraagt zich af hoe lang het kabinet door kan gaan met corona-steun geven. Hij zegt zich te herinneren dat oud-VVD-leider Wiegel in de jaren 70 naar PvdA-leider Den Uyl wees en zei: Sinterklaas bestaat. Hij was toen een klein jongetje. Gaat de VVD inmiddels niet te veel op de PvdA lijken, vraagt hij zich af. Dijkhoff weet zeker dat het allemaal goed komt. "We weten alleen nog niet hoe en ook nog niet wanneer." Hij wijst erop dat het inmiddels andere tijden zijn, waarin bijvoorbeeld het lenen van geld goedkoper is dan ooit.

Dijkhoff: ik kan geen sociale huurwoningen bouwen

Marijnissen zegt dat er de afgelopen jaren maar 729 sociale huurwoningen bij zijn gekomen. "Ik kon het bijna niet geloven, toen ik dat las. Dat is ongeveer een straat per jaar.' Zij zegt dat er van het 'bouwen, bouwen, bouwen-beleid van kabinet' nog maar weinig terecht is gekomen. Dijkhoff verwijst naar het kabinet en de minister die hier over gaat, hij zegt dat hij daar als fractieleider in de Tweede Kamer niet over gaat. 'Wij kunnen plannen van het kabinet alleen maar steunen of niet steunen."

Klaver vraagt aandacht voor huren in de vrije sector

Dijkhoff zegt nogmaals dat het onzekere tijden zijn, waarin hij veel mooie dingen heeft gezien. Hij hoopt dat die mooie dingen behouden blijven, en dat dit de samenleving en de democratie sterker maakt.

Klaver vindt het mooie woorden van Dijkhoff, die hij als een opdracht aan ons allemaal ziet. Maar hij gaat naadloos over op een onderwerp dat nog niet met de VVD-fractieleider is besproken: de huren. Hij zegt dat de prijzen in de vrije sector veel te hoog zijn en dat vooral jongeren daar last van hebben.

Dijkhoff noemt het verstandig om hierover door te praten. Hij vindt dat de huurprijzen in de vrije sector niet ongelimiteerd mogen stijgen, maar zegt dat er voorstel ligt om die stijging aan banden te leggen.

Asscher: geen steun voor steunpakket zonder baangarantie

Asscher (PvdA) herhaalt zijn dreigement om het derde corona-steunpakket niet te steunen als er geen baangarantie komt. Hij wil dat mensen die hun baan dreigen te verliezen aan ander werk worden geholpen.

Dijkhoff: er zijn veel kwetsbare zelfstandige ondernemers

Het gaat nog steeds over de investeringen die het kabinet wil doen in het bedrijfsleven. Segers (ChristenUnie) vraagt hem of deze coronacrisis niet heeft geleerd dat mensen niet zo zelfstandig zijn als we eerder dachten. Veel zelfstandigen hebben geen arbeidsongeschiktheidsverzekering bijvoorbeeld. Dijkhoff beaamt dat dit inderdaad een les is, maar hij zegt dat je niet moet denken aan "een groot, machtig bedrijf aan de ene kant en een kleine, kwetsbare werknemer aan de andere kant". Hij wijst erop dat er veel kwetsbare, zelfstandige ondernemers zijn en dat zij steun nodig hebben.

VVD en SP verschillen van mening: bedrijven of in zorg?

Klaver: investering in bedrijfsleven lijkt op Soldaat van Oranje

Klaver (GroenLinks) valt Marijnissen bij. Ook hij vindt dat er te veel voor bedrijven wordt gedaan en te weinig voor de zorg. Dat is volgens de linkse oppositie een verkeerde keuze.

Dijkhoff vindt het juist een verstandige keuze is om te zorgen dat investeringen die niet dreigen door te gaan, toch door te laten gaan. "Dat is ook goed voor de werkgelegenheid."

Volgens Klaver lijkt de 2 miljard die het kabinet wil investeren in lastenverlichting voor het bedrijfsleven op de musical Soldaat van Oranje. "Je denkt elke keer dat het stopt, maar dan gaat het toch weer door. Die 2 miljard blijft de hele tijd maar terugkomen, terwijl we niet weten wat het effect is."

Marijnissen vraagt Dijkhoff om meer geld voor de zorg

De tweede spreker is VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff. Hij begint meteen over corona. Hij is ervan overtuigd dat het goed komt, omdat er zoveel mooie initiatieven waren tijdens het hoogtepunt van de crisis.

SP-leider Marijnissen zegt dat je na twee uur debat bijna zou vergeten dat er ook nog corona is. Wilders heeft het daar bijna niet over gehad. Ze is blij dat Dijkhoff er nu wel over begint en vraagt hem meteen om extra geld voor de zorg.

Dijkhoff zegt dat er al iets wordt gedaan voor mensen in de zorg. Ze krijgen dit en volgend jaar een bonus. Hij zegt dat er ook gezorgd moet worden dat er straks nog genoeg belastinggeld kan worden opgehaald.

Vijf minuten geschorst

Wilders is klaar met zijn betoog. Het debat wordt 5 minuten geschorst, voordat Klaas Dijkhoff van de VVD het woord krijgt.

Wilders wil niet zeggen met wie hij wil regeren

Segers (ChristenUnie) vraagt Wilders met wie hij zou willen regeren. Wilders zegt daar niet op in te gaan. Hij hoopt dat de PVV de grootste wordt. "En dan zien we dan wel weer." Wilders zegt dat hij premier wil worden en dan het "Marokkanen-probleem" keihard wil aanpakken.

Segers denkt dat de PVV-kiezers bekocht worden, omdat Wilders volgens hem met niemand kan samenwerken. Hij ziet niet voor zich hoe er ooit een kabinet-Wilders kan komen.

Wilders: dit kan zo niet langer, het roer moet om

Wilders vindt dat het roer om moet. Hij zegt dat een op de drie Nederlanders verwacht zijn rekeningen niet meer te kunnen betalen. "En u geeft miljarden aan Spanje en Griekenland en Italië." Hij wil de btw, de energierekening en de huren fors verlagen. Verder vindt hij dat NOW-regeling voor ondernemers die door de coronacrisis worden getroffen, te snel wordt afgebouwd.

Asscher en Wilders jij-bakken over bescherming werknemers

PvdA-leider Asscher zegt dat Wilders zich voordoet als beschermer van gewone Nederlanders, maar volgens hem stemt hij tegen elk voorstel ter verbetering van de rechten van bijvoorbeeld zzp'ers, mensen in de nachtdienst of fietskoeriers. Wilders: "Fietskoeriers? Ik wist niet eens dat die bestonden."

Wilders zegt dat Asscher zelf in het vorige kabinet zat, als minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en dat hij toen allerlei dingen heeft doorgevoerd die slecht zijn voor de werknemers. "U heeft het sociale stelsel kapotgemaakt."

Asscher reageerde dat Wilders er een meester in is om andere mensen de schuld te geven. "Ik denk dat u daar de beste in bent."

Wilders wil minder geld naar Frankrijk, Spanje en Griekenland

Wilders vindt dat het kabinet-Rutte Nederland in de uitverkoop doet. Hij zegt dat veel mensen "in tien jaar Rutte keihard in hun portemonnee zijn gepakt". Hij vindt dat er veel te veel geld naar Zuid-Europese landen gaat. Volgens hem krijgen Franse zorgmedewerkers en politieagenten van ons geld een salarisverhoging. "En in Spanje gaat de btw-verhoging niet door, dankzij ons geld." Hij zegt dat hij hier, in Nederland, meer geld wil hebben voor de zorg en een verlaging van de huren: "Voor onze eigen mensen."

Het gaat ruim een uur over het proces van Wilders

Het debat is ruim een uur bezig. Tot nu toe is het alleen over het proces van Wilders gegaan. De andere fractieleiders zeggen dat zij er begrip voor hebben dat Wilders het moeilijk heeft met de doodsbedreigingen aan zijn adres en met de beveiliging die hij sinds jaar en dag heeft. Maar ze hebben geen begrip voor de harde bewoordingen waarmee hij stelling neemt tegen Marokkanen en het Nederlandse rechtssysteem.

Jetten zegt dat Wilders een dubbele moraal heeft. "Aan de ene kant heeft hij het over Marokkanen-gif, maar als politici worden bedreigd door boze boeren of blokkeerfriezen dan moet dat volgens hem wel kunnen."

Baudet komt naar de interruptiemicrofoon om zijn steun te betuigen "aan Wilders die ten onrechte politiek wordt vervolgd". Hij wijst erop dat zijn Forum voor Democratie daarin altijd de enige is geweest.

GroenLinks-leider Klaver feliciteert Wilders omdat "het alweer bijna anderhalf uur over hem gaat".

Segers: als Nederland een bananenrepubliek was, stond u hier niet

Volgens Wilders is hij anders behandeld dan andere mensen. Daarom vindt hij Nederland een "bananenrepubliek". Hij zegt dat hij door de hele Kamer - minus Forum voor Democratie-leider Baudet - in de steek is gelaten.

Hij vindt het nog altijd onterecht dat hij om zijn Marokkanen-uitspraak voor de rechter is gekomen. Volgens hem moet iemand benoemen dat er een probleem is met Marokkanen. "Heeft u weleens naar Opsporing Verzocht gekeken", vraagt hij aan VVD-fractievoorzitter Dijkhoff.

Hij heeft het over Marokkaanse terreur en Marokkaans gif. Segers van de ChristenUnie vindt die bewoordingen "ongemakkelijk" en zegt dat hij mensen over één kam scheert. "Ook mensen hier in de zaal. U mag problemen benoemen, maar niet op deze manier."

Segers zegt dat Wilders alle vrijheid heeft. "Als we echt een bananenrepubliek waren, dan stond u hier niet."

Wilders noemt Nederlandse rechtssysteem corrupt

Wilders begint met aandacht te vragen voor de rechtszaak tegen hem. Hij vindt dat hij oneerlijk is behandeld. Fractieleider Azarkan (Denk) vraagt hem wat hij vindt van de uitspraak van de Koning in de Troonrede "dat in ons land iemands huidskleur of naam nog te vaak bepalend is voor zijn of haar kansen". Wilders noemt dat "een beetje een eenzijdig verhaal". Hij vindt dat het juist gewone Nederlanders zijn die gediscrimineerd worden.

Azarkan en D66-fractieleider Jetten nemen het Wilders kwalijk dat hij het Nederlandse rechtssysteem corrupt noemt en dat hij het over een bananenrepubliek heeft, maar Wilders houdt aan die bewoordingen vast. Hij zegt: "Het is allemaal door en door corrupt. In zo'n land wil ik niet wonen." Volgens Jetten zet hij daarmee zelf de bijl aan de wortel van het rechtssysteem.

Jetten zegt dat Wilders "eigenlijk de Orbán van de Lage Landen" is. Wilders beschouwt dat als een compliment.

Het debat begint, Asscher wil onderliggende stukken

Kamervoorzitter Arib heeft het debat geopend. De eerste spreker is PVV'er Geert Wilders, de leider van de grootste oppositiepartij. Na hem is de beurt aan Klaas Dijkhoff (VVD) de fractieleider van de grootste coalitiepartij.

PvdA-leider Asscher maakt eerst een punt van orde. Hij wil de onderliggende stukken bij het plan BIK (Baangerelateerde Investeringskorting). Hij vindt dat te weinig onderbouwd. "Hoeveel banen levert dat op bijvoorbeeld?" Rutte zegt dat die stukken rond 5 oktober komen, maar Asscher neemt daar geen genoegen mee en wil het debat verplaatsen. Hij krijgt steun van ander anderen Klaver (GroenLinks) en Marijnissen (SP), maar daarmee is er geen meerderheid. Het debat begint dus toch.

'Financieel niet veel meer te verspijkeren'

De Algemene Politieke Beschouwingen gaan zo beginnen. Politiek verslaggever Arjan Noorlander wijst erop dat de hele oppositie eigenlijk hetzelfde wil. Behalve de linkse partijen willen ook de PVV en Forum voor Democratie dat er meer geld aan 'gewone mensen' wordt uitgegeven. Alleen willen deze twee partijen dat het geld ergens anders vandaan komt. Er moet wat hen betreft minder geld naar de Zuid-Europese landen gaan. De linkse oppositie wil dat er minder naar economische groei gaat.

"Maar om nou te zeggen dat er financieel nog heel veel te verspijkeren valt, ik denk het niet. Het is allemaal al duur genoeg", zegt Noorlander. Hij denkt dat het kabinet door de coronacrisis weinig financiële armslag heeft.

Sobere Prinsjesdag trekt minder kijkers

De rechtstreekse uitzending van Prinsjesdag trok gisteren 677.000 kijkers. Dat zijn er veel minder dan vorig jaar, toen 904.000 mensen de rijtoer en de troonrede volgden. De uitzending op NPO 1 staat op de dertiende plaats op de lijst van 25 tv-programma's die de meeste kijkers trokken, blijkt uit cijfers van Stichting KijkOnderzoek. Het was het laagste aantal kijkers voor de live-registratie sinds Willem-Alexander koning is.

Het lagere aantal kijkers lijkt te maken te hebben met sobere invulling van Prinsjesdag dit jaar. Vanwege de coronacrisis ontbraken blikvangers als de rit met de Glazen Koets en de balkonscène.

Oppositie wil meer geld voor zorg en lagere huren

De opposititiepartijen GroenLinks, SP en PvdA hebben een gezamenlijke tegenbegroting gemaakt. Zij vinden dat het kabinet te veel uitgeeft aan de verkeerde dingen. Hun voorstel is om 9,4 miljard meer te investeren. Dat geld moet in de eerste plaats worden gebruikt voor hogere salarissen in de zorg en lagere huren. Om hun plannen te betalen, willen ze onder meer de belastingen voor bedrijven en vermogende burgers verhogen.

De Tweede Kamer debatteert twee dagen over kabinetsplannen

De Tweede Kamer debatteert vandaag en morgen over de plannen van het kabinet voor volgend jaar. De Algemene Politieke Beschouwingen worden dit jaar gezien als het begin van de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart. Politiek verslaggever Xander van der Wulp: "Het debat wordt twee dagen live gestreamd en voor een deel op televisie uitgezonden. Dat weten zowel coalitiepartijen als oppositiepartijen, dus het is een uitgelezen kans voor hen om zichzelf en hun standpunten onder de aandacht te brengen."

Vandaag komen de fractievoorzitters van alle partijen in de Kamer aan het woord. PVV-voorman Geert Wilders is als leider van de grootste oppositiepartij de eerste spreker. Daarna is de beurt aan VVD'er Klaas Dijkhoff, de fractieleider van de grootste coalitiepartij. Morgen is premier Rutte de hele dag aan het woord.

In tegenstelling tot andere jaren is niet het hele kabinet in de zaal aanwezig. Om in coronatijd genoeg afstand te kunnen houden, zijn alleen de vicepremiers De Jonge, Ollongren en Schouten fysiek aanwezig, plus de vakministers Wopke Hoekstra (Financiën), Wouter Koolmees (Sociale Zaken) en Eric Wiebes (Economische Zaken).