Drukke avondspits bijna voorbij, boeren zingen en debatteren op NPO Radio 1

Avondspits voorbij, einde liveblog

Nog lang niet alle boeren zijn thuis na de manifestatie in Den Haag, maar de drukke avondspits is voorbij. Alleen op de A28 richting Zwolle is nog wat oponthoud.

Rijkswaterstaat en de ANWB hadden een zeer zware avondspits verwacht, maar dankzij het uitblijven van hagelbuien en het begeleiden van trekkers door de politie kwam er geen filerecord. Op het hoogtepunt van de avondspits stond er 700 kilometer file. Dat is veel, zegt de ANWB, "maar het was niet zo'n puinhoop als in de ochtendspits". Toen stond er meer dan 1000 kilometer file.

We sluiten nu dit liveblog.

Hollandse maaltijden

Op Twitter delen verschillende mensen vanavond een foto van hun maaltijd, met de hashtags #bedanktboeren en #trotsopdeboer.

Zingende boer

In Het grote boeren debat op NPO Radio 1 liet veehouder Arno Meijerman zijn protestlied 'Boerenverstand' horen. Het nummer wint snel aan populariteit onder boeren.

Het grote boeren debat

Op NPO Radio 1 was tussen 18.00 en 19.00 uur Het grote boeren debat te horen. Het debat werd gemodereerd door presentatoren Lara Rense (NOS) en Tijs van den Brink (EO).

Een aantal boeren kwam in protestshirts naar de radiostudio om te luisteren:

'Als je zoveel boeren van hun erf af krijgt, heb je iets heel erg fout gedaan'

Veel boeren die bij de manifestatie op het Malieveld aanwezig waren kijken positief terug op de actie, vertellen ze aan NOS-verslaggever Eva Wiessing.

"Dit is toch mooi, dat je hier gewoon kan laten zien hoeveel boeren er zijn en dat alles verkloot wordt door de politiek?", zegt een jonge boer vanuit zijn trekker.

"Ik denk wel dat we ons goed hebben laten horen", zegt een jonge boerin. "Dat de mensen weten dat wij er ook nog zijn."

Sommige boeren denken dat er misschien wel meer acties volgen.

"Ik denk dat er een heel duidelijk signaal is afgegeven dat het probleem groot is. Dat is een begin. Ik denk dat niet is uit te sluiten dat we vaker gaan protesteren."

Een boerin vertelt vanuit haar trekker dat ze denkt dat de actie van vandaag juist een keerpunt is.

"Als je zoveel boeren van hun erf af krijgt - en dat is best lastig, om een boer van zijn erf af te krijgen - dan heb je iets heel erg fout gedaan."

Drukte valt toch mee

In vergelijking tot de recorddrukte vanochtend valt de drukte vanavond mee. Het is met meer dan 700 kilometer file wel een stuk drukker dan de gebruikelijke avondspits op dinsdag, meldt de ANWB. De A28 was even dicht vanwege een actie van de boeren. Ook is was er veel drukte op de A12 vanuit Den Haag, waar de boeren vandaan moesten komen.

Vanmiddag hield de ANWB rekening met topdrukte, mede door slecht weer. Maar vooralsnog vallen er nauwelijks buien en valt de verwachte hagel ook niet. "We verwachten dat het totale aantal kilometers file vanaf nu afneemt", zegt een woordvoerder.

Omgekeerde vlag is teken van nood

Veel boeren die dinsdag in Den Haag protesteerden hadden een Nederlandse vlag aan hun tractor bevestigd. Die hing dan wel op zijn kop. Ook op veel boerderijen in het land hing de Nederlandse vlag dinsdag met de blauwe streep boven. In de zeevaart is zo'n vlag die ondersteboven wordt gevoerd een teken van nood.

Bijvoorbeeld in de Verenigde Staten is dat gebruik in de vlaggencode opgenomen. Verschillende organisaties gebruiken de vlag op zijn kop de laatste jaren ook om aan te geven dat de overdrachtelijke nood hoog is. Het symbool wordt onder meer gebruikt door de Black Lives Matter-beweging, die politiegeweld tegen minderheden aankaart.

In Nederland gebruiken de 'gele hesjes' de omgekeerde vlag al een tijdje.

Boeren laten Den Haag achter zich, en rijden over de snelweg

Na een dag van protest op het Malieveld, gaan de boeren in hun trekker weer naar huis. Dat heeft gevolgen voor de avondspits, bekijk hier de beelden van de A12.

Terugblik: 'Ik zit muurvast door dit beleid'

Op het Malieveld in Den Haag stonden vandaag honderden trekkers. Boeren protesteerden tegen mogelijke nieuwe stikstofmaatregelen en het negatieve beeld dat er volgens hen over boeren wordt verspreid. Recent stelde D66 voor om een deel van de veestapel te halveren. Dat was voor veel boeren de directe aanleiding om te protesteren. Ook elders in het land uiten boeren hun onvrede.

In het rapport dat de commissie-Remkes kort geleden presenteerde, staat onder meer dat verouderde, vervuilende boerenbedrijven in de buurt van natuurgebieden moeten worden gesaneerd. De 34-jarige Franciska van de Kamp heeft zo'n boerderij. Zij kan een nieuwe stal niet financieren.

"Dat geld heb ik niet. Ik heb 85 melkkoeien en het kost 4000 euro per koe. Die financiering krijg ik niet. Ik zit muurvast", vertelde ze. Dat sentiment delen veel aanwezige boeren. "Wij willen best vernieuwen, maar het kan vaak niet. Den Haag eist veel, maar er wordt niet meegedacht", klonk het vandaag op het Malieveld.

Gelukje door demonstratie

Een onverwachts cadeautje voor eenzame ouderen in de Haagse Moerwijk, een van de armste wijken van Den Haag. Door het boerenprotest is een openingscongres van de Week tegen de Eenzaamheid gecanceld en is de luxe-catering voor zo'n 300 personen over. Al het eten wordt weggegeven en minister De Jonge van Volksgezondheid gaat er aan het eind van de middag ook heen om te helpen en de Week tegen Eenzaamheid daar te openen.

Files lopen snel op

Er staat inmiddels al meer dan 700 kilometer file in het land. Dit loopt snel op. Rond Den Haag en Utrecht wordt de grootste drukte verwacht.

Malieveld rijdt langzaam leeg

Flink wat extra reistijd

Met de uittocht van de boeren uit Den Haag wordt er een flinke avondspits verwacht. Naast de vele trekkers op de snelweg speelt het weer ook mee. In het midden en zuiden van het land vallen flinke buien die gepaard gaan met onweer en hagel.

"De trekkers rijden maar 30 à 40 kilometer per uur. De politie wil ze het liefst in grote groepen en onder escorte naar huis laten rijden om het allemaal zo gestructureerd mogelijk te laten verlopen, maar de vraag is of dat lukt", zegt NOS-verslaggever Marjolein Hogervorst. Veel trekkers staan op locaties waar ze niet verwacht waren. "Zo staan op de A12 nog trekkers met de neus de verkeerde kant op, die moeten eerst keren voordat ze terug kunnen rijden."

Weggebruikers worden geadviseerd om voor vertrek de verkeersinformatie te checken. Ook is het volgens Rijkswaterstaat verstandig om "de rijstijl aan de omstandigheden aan te passen".

'Dit doet van binnen wat met je'

Na afloop van het protest in Den Haag heerst onder deelnemende boeren een gevoel van verbondenheid.

Politie nadrukkelijk aanwezig bij uittocht

De grote uittocht van trekkers na het boerenprotest op het Malieveld is begonnen. De politie is in Den Haag op veel plekken nadrukkelijk aanwezig in de binnenstad en rond het Malieveld. Pantserwagens met waterkanonnen, politie te paard, busjes van de Mobiele Eenheid (ME) en tientallen agenten die schouder aan schouder staan blokkeren de doorgang naar het Korte Voorhout en het Binnenhof. Boven het stadscentrum cirkelt een helikopter.

De demonstranten worden via de Utrechtsebaan (A12) de stad uitgeleid. Die weg staat overigens richting Den Haag nog steeds dicht. "Daar staan honderden tractoren met hun neus naar de stad", zegt een woordvoerder van de ANWB. Veel van deze landbouwvoertuigen staan daar onbeheerd, de eigenaren zijn nog op het Malieveld. "Ze moeten dus nog ergens keren, op een van de afritten of bij het Provinciehuis naast het Malieveld." Andere wegen zoals via de Koningstunnel en richting het Centraal Station zijn afgegrendeld.

Voor zover bekend zijn tijdens het boerenprotest nauwelijks aanhoudingen verricht. In de ochtend werden twee boeren opgepakt. Een van hen reed met zijn landbouwvoertuig door de hekken. De ander bemoeide zich vervolgens met de aanhouding is zelf ook opgepakt.