Kind met achternaam van beide ouders kan, maar niet iedereen geeft toestemming

• Anna Mees

  redacteur Binnenland

• Jeroen Gortworst

Wie dit jaar een kind kreeg, kon de baby de achternaam van beide ouders geven. Tot en met november hebben 8780 kinderen zo'n gecombineerde achternaam gekregen, blijkt uit cijfers van de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Dit komt neer op 6 procent van de geboren baby's.

Ouders die dit ook willen maar die al kinderen hadden, kunnen tot en met 31 december 2024 een achternaam toevoegen. Zo kan een eerder geboren kind alsnog de gecombineerde achternaam krijgen. Die kinderen moeten wel tussen 1 januari 2016 en 31 december 2023 geboren zijn.

Ruim 19.000 gezinnen hebben het afgelopen jaar gebruikgemaakt van deze overgangsregeling. Veel ouders die eerst moesten kiezen welke van de twee namen ze wilden doorgeven, zijn blij dat hun kind nu alsnog beide achternamen draagt.

Traditiegetrouw

Maar niet iedereen lukt het om gebruik te maken van de overgangsregeling van de Wet introductie gecombineerde geslachtsnaam (WIGG). Er is namelijk toestemming van beide ouders voor nodig. Vooral na scheidingen steken sommige ouders er een stokje voor dat een naam wordt toegevoegd.

Zeker veertien vrouwen zijn hierom het afgelopen jaar naar de rechter gestapt, in de hoop dat die ervoor zou zorgen dat de naam alsnog kon worden toegevoegd. Zij vingen bot.

Zo ook Annemijn*. Haar driejarige dochter kreeg bij de geboorte de naam van de vader. "Dat deden we traditiegetrouw, eigenlijk zonder erover na te denken."

Toen bekend werd dat haar dochter alsnog een gecombineerde achternaam kon krijgen, wilde Annemijn dat. "Zij is natuurlijk de helft zijn genen en de helft mijn genen. Daar horen twee familienamen bij. Ik vind het een goed fundament dat ik haar mee kan geven. Ook symbolisch vind ik het heel mooi, dus ik zou mijn achternaam graag willen toevoegen."

Alleen waren zij en de vader van haar dochter inmiddels uit elkaar, vertelt ze. Omdat de communicatie slecht was, heeft ze als onderdeel van een grotere rechtszaak toestemming gevraagd om haar achternaam toe te mogen voegen. "Mijn ex-partner zei nee." De rechter wees Annemijns verzoek af.

Ook bij de dertien andere vrouwen werden de zaken afgewezen of niet-ontvankelijk verklaard. Rechtbanken zeggen dat de overgangsregeling niet expliciet een geschillenregeling biedt, en dat de rechter daarom geen grond heeft om een vervangende toestemming te geven.

En dat is problematisch, vindt Bureau Clara Wichmann (BCW). Volgens deze vrouwenrechtenorganisatie in het in strijd met het internationaal en Europees recht dat iemand geen rechtsmiddel heeft. Zo'n dertig vrouwen hebben zich met hun verhaal bij het bureau gemeld.

"Ik denk dat in beginsel beide ouders het over zoiets eens moeten zijn. Alleen moet er een mogelijkheid zijn dat als het niet in goed overleg gaat, je het kan voorleggen aan een rechter", zegt jurist Linde Bryk van BCW. "We hebben het hier niet over het schrappen van een achternaam, maar over toevoegen. Dat is iets wezenlijk anders."

Volgens Bryk is de huidige wetgeving "gebaseerd op een ideaalplaatje", waarbij ook na het einde van een relatie ouders instemmen met een gecombineerde achternaam. "Maar dat is niet de praktijk. Daarom moet de wetgeving worden aangepast. De rechter zou vervangende toestemming moeten kunnen verlenen als mensen van de andere ouder niet hun achternaam mogen toevoegen."

Volgens Bureau Clara Wichmann werkt de huidige wet discriminerend naar vrouwen. Zij zouden disproportioneel worden getroffen, omdat kinderen vanuit traditie vaker de achternaam van de vader hebben, en vrouwen er vaker last van hebben dat ze zonder de toestemming van de vader hun achternaam niet kunnen toevoegen.

De vrouwenrechtenorganisatie wil daarnaast graag dat de overgangsregeling van de wet wordt verlengd en dat ouders er in ieder geval volgend jaar nog gebruik van kunnen maken.

Volgens Bryk lopen er nu nog verzoeken bij de rechtbank die niet op tijd afgehandeld kunnen worden. Een verlengde regeling zou ook goed zijn voor niet-gescheiden ouders die er nu nog last-minute gebruik van willen maken. "Of je bij gemeentes nog een afspraak kan krijgen om het geregeld te krijgen, is nog maar de vraag."

Annemijn is momenteel in afwachting van haar hoger beroep. "Als het niet meer voor mezelf lukt om mijn achternaam door te geven, dan hoop ik in ieder geval dat het voor de generatie van mijn dochter makkelijker wordt."

*Achternaam is bij de redactie bekend.