Israëls investering in Golanhoogten: veiligheidsgarantie of strategische uitbreiding?

• Kaja Bouman

  redacteur Buitenland

"We hebben al genoeg problemen", zegt de voormalig Israëlische premier Ehud Olmert in reactie op het plan om meer geld vrij te maken voor nederzettingen op de bezette Golanhoogten.

Afgelopen zondag keurde de Israëlische regering het extra budget van 40 miljoen shekel (15 miljoen euro) goed. Daarmee wil het kabinet meer nederzettingen en een verdubbeling van de bevolking op de Golanhoogten realiseren. "De versterking van de Golan is de versterking van de staat Israël, en dat is vooral in deze tijden belangrijk", zegt premier Netanyahu.

"Netanyahu zegt dat we niet geïnteresseerd zijn in een confrontatie met Syrië en dat hij hoopt dat we niet met de nieuwe leiders van Syrië zullen hoeven vechten. Maar waarom doet hij dan precies het tegenovergestelde?", vraagt Olmert zich af in een interview met de BBC.

Het extra bedrag komt bovenop het al bestaande budget van 1 miljard shekel (260 miljoen euro) dat de regering van voormalig premier Bennett in 2019 goedkeurde. Toen al was het doel de bevolking te verdubbelen. Met het geld zouden nieuwe infrastructuur en wijken worden gebouwd. Ook zou er worden geïnvesteerd in werkgelegenheid voor Israëliërs in het bezette gebied.

Sterkere buffer

Israël bezette de Golanhoogten in de Zesdaagse Oorlog in 1967 en annexeerde het in 1981. Die annexering wordt internationaal alleen door de VS erkend. Op de Golanhoogten wonen zo'n 25.000 Israëliërs in enkele tientallen illegale nederzettingen naast zo'n 20.000 Syriërs, grotendeels druzen, die niet zijn gevlucht toen het gebied in handen van Israël kwam. Een deel van de druzen heeft ook een Israëlisch paspoort.

"Je kunt een gebied beveiligen door militair aanwezig te zijn. Maar ook door het te bevolken, creëer je een sterkere buffer tegen vijanden", zegt Peter Malcontent, historicus en universitair docent internationale betrekkingen.

Hij ziet nog een motief. "Israël wil uitbreiden. Dat zie je ook in Gaza. In 2006 is Israël daar weggetrokken, maar nu hoor je veel geluiden over herbezetting. Om veilig te blijven, moet Israël blijven groeien, en de bevolking groeit ook snel. Die mensen moeten ergens wonen, bijvoorbeeld in nederzettingen."

Maar volgens de Israëlische politiek analist Ori Goldberg is het vooral een politiek gebaar. "40 miljoen shekel is een druppel op een gloeiende plaat en zal de bouw van nederzettingen niet versnellen. Deze aankondiging is bedoeld als gebaar aan de bevolking dat Israël in hun veiligheid investeert."

Sinds de val het Assad-regime heeft Israël honderden luchtaanvallen uitgevoerd in Syrië. Volgens Israël vernietigt het wapens en militaire infrastructuur om zo te voorkomen dat deze gebruikt kunnen worden door rebellengroepen. Israël is bang dat de rebellen zich uiteindelijk tegen hun buurman zullen keren, ook al is dat tot nu toe nog niet gebeurd.

Daarnaast trok Israël vrijwel meteen na de val van Assad de gedemilitariseerde zone in tussen de bezette Golan en Syrië om daar "grensveiligheid te garanderen." Israël en Syrië spraken in 1974 af beide niet militair actief te zullen zijn in dat gebied, maar dat is Israël nu dus wel.

Ook zijn er regelmatig berichten van Israëlische patrouilles die nog verder Syrië in gaan dan de gedemilitariseerde zone en zelfs in de buurt van de Syrische hoofdstad Damascus komen. Een anonieme bron in het Israëlische leger bevestigt aan de NOS dat Israël die patrouilles uitvoert.

Volgens Malcontent speelt er meer. "Israël wil uitbreiden. Dat zie je ook in Gaza. In 2006 is Israël daar weggetrokken, maar nu hoor je veel geluiden over herbezetting. Om veilig te blijven, moet Israël blijven groeien, en de bevolking groeit ook snel. Die mensen moeten ergens wonen, bijvoorbeeld in nederzettingen."

'Groot Israël'

Volgens Goldberg hoopt een klein deel van de Israëliërs dat Israël door de militaire aanwezigheid in Syrië meer grondgebied gaat bezetten. "Er is een specifieke groep in Israël van rechts-religieuzen en kolonisten die spreekt over een 'Groot Israël'. Zij willen de Westoever en Gaza annexeren, en eigenlijk ieder stuk land dat ze in handen kunnen krijgen, maar de meerderheid van Israël wil dat niet."

Goldberg, die spreekt van genocide in Gaza, gelooft niet dat Israël daarin gedreven wordt door een drang voor territoriale uitbreiding. "En ook wat er in Syrië gebeurt, is dat niet."

Volgens Israël is de militaire aanwezigheid inderdaad tijdelijk. Ook de bron van de NOS in het leger bevestigt dat. "Er zijn nu alleen maar kleine eenheden aanwezig", zegt hij. "En er is geen infrastructuur om daar lang te zijn. Het is waarschijnlijk voor de middellange termijn."

Toch heerst er onder Syriërs nog steeds de angst dat Israël deze kans zal grijpen om meer land te bezetten of zelfs te annexeren. En die angst is niet gek, zegt Goldberg. "Natuurlijk zijn ze bezorgd. Israël is vaker andere landen in getrokken zonder daar snel weer weg te gaan. Maar ik verwacht niet dat dat bij Syrië gebeurt."