Sandra Palmen, voorvechter slachtoffers toeslagenaffaire, nieuwe staatssecretaris 

NSC-Kamerlid Sandra Palmen wordt de nieuwe staatssecretaris van Financiën. Ze gaat zich als opvolger van de onlangs vertrokken Nora Achahbar vooral bezighouden met toeslagen.

Dat Palmen die portefeuille overneemt is bijzonder, omdat zij als ambtenaar bij de Rijksoverheid een belangrijke rol speelde in de Toeslagenaffaire. Zij pleitte al in 2017 voor een tegemoetkoming voor de slachtoffers, maar er werd niet naar haar geluisterd.

"Ik kijk ernaar uit om aan de slag te gaan", zegt Palmen in reactie op haar voordracht. Het is volgens haar een ingewikkeld dossier, maar ze wil vooral de hersteloperatie gaan "versnellen en verslimmen". Op die manier wil ze "de ouders voorbij het onrecht brengen".

Ze is niet bang dat er op Financiën opnieuw niet naar haar geluisterd gaat worden. "De organisatie is inmiddels een totaal andere."

Palmen gaat als kabinetslid persoonlijk over de hersteloperatie Toeslagenaffaire. Ze mag zich ook buigen over een alternatief voor het huidige toeslagenstelsel. Verder gaat ze over de Douane.

Haar voorganger Achahbar vertrok op 15 november vanwege "polarisende omgangsvormen" in het kabinet. Haar vertrek leidde bijna tot een kabinetscrisis en het vertrek van twee NSC-Kamerleden.

Memo-Palmen

Sandra Palmen schreef in maart 2017 - het jaar waarin de Toeslagenaffaire aan het licht kwam - een alarmerende memo aan de leiding van de Belastingdienst. Ze was destijds jurist bij het ministerie van Financiën en stelde dat de jacht op mogelijke toeslagenfraudeurs al zeker sinds 2015 was ontspoord.

Er was volgens haar een fout gemaakt door toeslagen voor de kinderopvang direct stop te zetten en grote bedragen terug te vragen bij vermoedens van fraude. Ze sprak van laakbaar handelen door de fiscus en raadde aan om gedupeerde ouders een schadevergoeding te geven.

Dat advies werd niet opgevolgd. Sterker nog, het belandde in een diepe la en bleef lange tijd onvindbaar.

Leed had kunnen worden voorkomen

Het zogenoemde memo-Palmen kreeg landelijke bekendheid door het parlementaire onderzoek naar de manier waarop vermeende fraude met kinderopvangtoeslagen was aangepakt. Daar bleek dat het stuk twee jaar na verschijning nog eens was opgedoken en besproken in het bijzijn van de toenmalig directeur-generaal van de Belastingdienst, waarna het opnieuw onverrichterzake verdween.

Pas kort voor de openbare verhoren door de parlementaire ondervragingscommissie, in oktober 2020, werd het memo openbaar. Dat was na vragen van de latere NSC-leider Pieter Omtzigt, Hij was toen nog lid van het CDA en had zich samen met SP-Kamerlid Renske Leijten vastgebeten in de Toeslagenaffaire. De twee maakten zich sterk voor de ouders die ten onrechte van fraude waren beschuldigd en daardoor enorm in de problemen waren gekomen.

De parlementaire ondervragingscommissie concludeerde eind 2020 dat als het memo van Palmen niet was kwijtgeraakt, er veel leed voorkomen had kunnen worden. Als er begin 2017 al naar Palmen was geluisterd, waren waarschijnlijk minder mensen in armoede beland en hadden gevolgen als echtscheidingen en uithuisplaatsingen van kinderen misschien voorkomen kunnen worden. Het snoeiharde commissierapport leidde tot de val van het kabinet-Rutte III.

Voor NSC de Kamer in

Palmen stond bij de verkiezingen van vorig jaar op de vijfde plek van de kandidatenlijst van Nieuw Sociaal Contract. De nieuwe partij van Pieter Omtzigt haalde in één klap twintig zetels en de voormalige ambtenaar, die er 26 jaar bij de Rijksoverheid op had zitten, werd volksvertegenwoordiger.

Over haar memo schrijft ze op haar persoonlijke pagina bij de Tweede Kamer, dat het voortkwam "uit mijn gevoel voor rechtvaardigheid en het onrecht dat ik signaleerde. Rechten van mensen waren uit het oog verloren en besluiten werden genomen op basis van een te beperkt aantal perspectieven, met name organisatieperspectieven."

De eerste toespraak van Palmen in het parlement:

De Toeslagenaffaire was haar drijfveer om de politiek in te gaan en zich op die manier in te zetten voor "een goed functionerende rechtsstaat", waarin de mens op de eerste plaats staat in plaats van regels en organisaties. "De overheid werkt voor het algemeen belang en is dienstbaar aan de samenleving. We moeten ons weer realiseren wat het effect van de uitvoering van wet- en regelgeving is op mensen", is haar visie.

In die zin is haar nieuwe functie, die ongeveer in het leven is geroepen om het vertrouwen van burgers in de overheid te herstellen, haar op het lijf geschreven.

Omgangsvormen onder druk

Na het vertrek van Achahbar reageerde Palmen dat de omgangsvormen in de coalitie "onder druk zijn komen te staan". Zij sprak van een "wake-upcall".

Net als haar vertrokken voorganger herinnerde ze aan de rechtsstaatverklaring waarin de vier partijen afspraken hebben vastgelegd om überhaupt met elkaar te kunnen samenwerking. Die is er gekomen omdat NSC vraagtekens zette bij de rechtsstatelijkheid van de PVV. Er staat ook in dat de partijen elkaar en anderen "heel" moeten houden, wat hier niet gebeurd lijkt te zijn.

Kamerlid Palmen wilde "harder handhaven" op die rechtsstaatverklaring. Dat mag ze nu vanuit het kabinet gaan doen.