Sjoemel-Belgen en 3x3-spooktoernooien: 'Kans op manipulatie nagenoeg verdwenen'

• Ronald van Dam

  redacteur en commentator NOS Sport

Sjoemel-Belgen en spooktoernooien. Het zou de titel van een nieuw stripalbum van Suske en Wiske kunnen zijn, maar dit is bittere ernst. De hoofdrolspelers - de Belgische 3x3-basketballers die fraudeerden in aanloop naar de Olympische Spelen van Tokio, waar ze vierde werden - lopen kans de gevangenis in te gaan.

Het meesterbrein achter het plan is de belangrijkste speler van het team, Nick Celis. "Ik denk dat hij mazen in het net heeft gezien en zo zijn droom heeft proberen te verwezenlijken om naar Tokio te gaan", zegt Arvin Slagter, een van de gouden 3x3-basketballers van Oranje, tegen de NOS.

Alleen in België?

Celis zou 27 toernooien hebben verzonnen om de Belgen aan kwalificatiepunten voor Tokio te helpen. Dat ook andere landen zich van die truc zouden hebben bediend, daar wil Maarten Hoffer, algemeen directeur van de Nederlandse Basketball Bond, zich niet over uitlaten.

"Het is een Belgische kwestie en de Belgische justitie die uiteindelijk een uitspraak doet", vindt hij. "Die heeft zijn werk gedaan, dat heeft niets met andere landen te maken. Eerder al heeft de bond ze geschorst. Hopelijk heeft het een afschrikkend effect gehad."

In aanloop naar Tokio, waar 3x3-basketbal in 2021 voor het eerst olympisch was, hanteerde de internationale basketbalbond FIBA het uitgangspunt: hoe actiever een land in 3x3, hoe groter de beloning in punten voor de federatie-ranglijst. Die ranglijst is bepalend voor deelname aan een olympisch kwalificatietoernooi.

Destijds golden per land de punten van de honderd hoogst geplaatste spelers om ervoor te zorgen dat landen niet alleen investeerden in vier topspelers, maar ook in de breedte van het snel populair wordende 3x3-basketbal. Dus ook spelers die aan kleine lokale toernooien meededen, konden belangrijke punten bijdragen.

Onder de radar

En daar zag Celis, als aanjager van het Belgische 3x3-basketbal, zijn kans schoon. In het open datasysteem op de website van de FIBA voerde de Belg als 'organisator' toernooien in die vooral in het centrum van Antwerpen gespeeld zouden zijn. Alle fictieve spelers hielpen België aan punten.

Weliswaar voerde de internationale bond met behulp van algoritmes controles uit, maar dat deed de FIBA vooral bij landen in de top van de ranglijst. België zat daar niet bij, bleef onder de radar en verwierf zo een ticket voor het laatste OKT in Hongarije, waar ten koste van het gastland deelname aan Tokio werd bewerkstelligd.

Slagter, die er in Tokio met Oranje ook bij was: "Wat Nick heeft gedaan, valt niet goed te praten. Het hoort niet, maar er zijn ook sporters die met behulp van prestatiebevorderende middelen de Spelen proberen te halen. Nick deed het anders. Daarbij heeft hij misgegrepen en dingen gedaan die hij achteraf liever niet had willen doen."

Nu volgt mogelijk een celstraf voor Celis. "Een forse eis", vindt Slagter, die Celis als een "aardige gast" bestempelt. "Ik weet niet precies hoe het Belgische rechtssysteem in elkaar zit, maar Nick is notaris. Een schorsing door een basketbalbond is vervelend, omdat je niet mag basketballen, maar dit betekent misschien het einde van zijn beroep. Er gebeuren een hoop dingen in de wereld die een stuk erger zijn dan dit, waar geen of minder gevangenisstraf op staat."

Regels aangescherpt

Inmiddels heeft de FIBA de regels aangescherpt. Tegenwoordig is de federatieranking gebaseerd op de punten van de top twintig per land, doorgaans allemaal spelers die op grote toernooien spelen. Daarnaast is het verschil in punten bij toptoernooien en lokale toernooien zo groot gemaakt dat eventuele fraude op lokaal niveau bijna geen impact meer heeft.

Hoffer is blij dat internationale basketbalbond van het verleden heeft geleerd. "Ze hebben het systeem verbeterd, dat moet je ze nageven. De kans op manipulatie is nagenoeg verdwenen en wij hebben als Nederland laten zien dat je met hard werken en eerlijk spel olympisch goud kan winnen."