Referendum over burgerschap migranten in Italië: ‘Deze wet is onrechtvaardig’

• 

  Heleen D'Haens

  correspondent Italië

De vraag keert regelmatig terug het Italiaanse publieke debat: wat maakt van iemand een échte Italiaan? Het land heeft daarvoor strenge wetgeving, die vooral kinderen van migranten in de weg zit. Zij mogen pas na hun achttiende een paspoort aanvragen en moeten er dan vaak jarenlang op wachten, zelfs als ze in Italië geboren zijn.

Een groep jongeren heeft nu genoeg handtekeningen verzameld om een referendum over de kwestie af te dwingen.

Basketbaltoernooi gemist

Aan de rand van het basketbalveld in Castel Volturno, vlak bij Napels, schetst de 17-jarige Miracolo het probleem dat veel kinderen van migranten hebben. Hoewel hij in deze stad geboren is en naar school gaat, geldt hij voor de wet toch als Nigeriaan. Zijn ouders komen daarvandaan, maar zelf is hij er nog nooit geweest.

Omdat hij daardoor niet vrij mag reizen, moest hij dit jaar drie internationale toernooien van zijn basketbalteam missen. "Mijn vrienden kunnen reizen met alleen hun identiteitskaart. Ik moet papieren aanvragen om het land uit te mogen."

In februari 2023 ging hij daarvoor naar het politiebureau, waar het motief van zijn reis werd gevraagd en zijn vingerafdrukken werden geregistreerd. Officieel bedraagt de wachttijd voor die documenten enkele maanden, maar Miracolo kreeg die van hem pas in april 2024, na meer dan een jaar wachten. "Alle toernooien waren toen al voorbij."

Ongemak wordt groter

Hij is bepaald niet de enige die deze ongemakken ervaart. In Italië wonen zo'n miljoen kinderen van migranten. 800.000 van hen zijn op Italiaanse bodem geboren, vertelt Daniela Ionica van actiegroep 'Italianen zonder burgerschap'.

Als dochter van een Roemeense moeder ervoer Ionica zelf dat de problemen van migrantenkinderen met de tijd nog groter worden. Bij haar duurde het na haar achttiende verjaardag nog vijf jaar voordat ze haar paspoort in handen had, een termijn die niet zelden nog langer oploopt. "In de tussentijd mogen wij niet in het buitenland studeren of werken, niet stemmen, en niet voor de overheid werken."

"Onrechtvaardig," vindt Ionica het, "dat kinderen die opgroeien met Italiaanse vriendjes, die Romeins, Napolitaans, of welk dialect dan ook spreken, op een bepaald punt een andere levensloop krijgen, alleen omdat ze andere documenten hebben."

Haar organisatie 'Italianen zonder burgerschap' was een van de drijvende krachten achter de petitie die nu tot een referendum moet leiden. "We deden de oproep online en kregen veel steun van acteurs, zangers en influencers. Vooral jongeren bleken ons te steunen."

De meer dan 600.000 handtekeningen die ze verzamelden worden nu door het grondwettelijk hof gecontroleerd. Als alles correct blijkt, moet het referendum er in de lente van volgend jaar komen.

Formeel zal dan aan de Italianen gevraagd worden of de termijn voor volwassen migranten om burgerschap aan te vragen, verlaagd mag worden. Die termijn bedraagt in Italië nu tien jaar, tegen vijf in Nederland. "Via de ouders kunnen dan ook kinderen sneller staatsburgerschap krijgen", redeneert Ionica.

Anti-migratieregering

Of het initiatief kans van slagen heeft, durft de activiste niet te zeggen. "Meer dan de helft van de Italianen naar de stembus krijgen, in een land waar mensen zelfs voor de nationale verkiezingen niet vaak gaan stemmen, zal niet makkelijk zijn. Maar we houden het thema in elk geval politiek op de radar."

Van diezelfde politiek verwacht ze geen steun. De radicaal-rechtse regering van Giorgia Meloni probeert migratie tegen te gaan en vreest dat een versoepeling van de regels juist een aanzuigende werking kan hebben.

"De politici die nu aan de macht zijn, beseffen niet dat ons land nu al veranderd is", stelt Ionica. Zo'n 8 procent van de inwoners van Italië is migrant, een percentage dat mede door de vergrijzing gestaag toeneemt. "Of ze de wetgeving nu veranderen of niet, migrantenkinderen zijn er nu eenmaal. Wij zijn deel van de samenleving. En dat zal zo blijven."

Spelen in het buitenland

Basketballer Miracolo wacht het resultaat van het referendum niet af. Hij wil zodra hij 18 wordt meteen een advocaat inschakelen en een paspoort aanvragen. "Met een Italiaans paspoort is alles makkelijk. Je moet niet steeds meer documenten aanvragen, dingen betalen. Dat zou me erg gelukkig maken."

Na zijn middelbare school wil hij graag professioneel gaan basketballen. Niet in Italië, maar in Canada. "Daar hebben de spelers wat meer vechtlust. En uit welk land je komt, maakt daar niet zo veel uit."