Nieuw tapsysteem politie moet er in 2025 zijn, maar Kamer is er niet gerust op

Een nieuw systeem waarmee de politie data en telefoongesprekken kan aftappen is in de eerste helft van komend jaar operationeel. Dat zei minister van Justitie en Veiligheid Van Weel na kritische vragen uit de Tweede Kamer. Meerdere Kamerleden zijn er niet gerust op. Het systeem was al in 2019 aangekondigd en sindsdien is aan de invoering gewerkt.

De Kamervragen werden gesteld naar aanleiding van een artikel in NRC vandaag. Daarin reconstrueert de krant op basis van meerdere bronnen bij politie en justitie hoe het bestaande afluistersysteem van Israëlische makelij vervangen zou worden door een nieuw systeem.

Het is de afgelopen vijf jaar niet gelukt dit eveneens Israëlische systeem met de naam i360 operationeel te krijgen, omdat het niet voldoet aan de eisen van de Nederlandse politie. Zo zouden vertrouwelijke gesprekken van advocaten met verdachten niet voldoende worden beschermd en werkt i360 niet goed samen met andere systemen, zeggen bronnen tegen de krant.

Miljoenen uitgegeven

Er zou daarom een derde, opnieuw Israëlisch afluistersysteem zijn aangekocht, Reliant X., maar ook dat functioneert volgens betrokkenen niet. Aan de systemen zijn vele miljoenen uitgegeven.

In Kamerstukken is die laatste aankoop niet expliciet benoemd. Er wordt gesproken over een "upgrade", niet over een heel nieuw systeem. Volgens SP-Kamerlid Michiel van Nispen is de Kamer onjuist geïnformeerd, zo zei hij vandaag tijdens het vragenuur.

Minster Van Weel ontkent dat. Volgens zijn uitleg is er slechts sprake van twee tapsystemen, het oude (bestaande) systeem A en een nieuw systeem B. Hij wil de namen niet noemen omdat er geheimhouding is afgesproken.

Volgens de minister is er een upgrade van het bestaande systeem aangeschaft om ervoor te zorgen dat de politie niet zonder tapsysteem zou komen zitten in de overgangsfase naar het nieuwe systeem, dat in de eerste helft van 2025 moet worden uitgerold.

De upgrade van het bestaande systeem is dan misschien niet meer nodig. "Maar ik ben het eens met deze investering in het oude systeem."

Mensenrechten

Andere kritiek vanuit de Kamer gaat over het feit dat de systemen uit Israël afkomstig zijn, onder andere van het bedrijf Cognyte. Die leverancier is meermalen in verband gebracht met mensenrechtenschendingen. In 2023 kwam het in opspraak toen bekend werd dat het afluistersystemen aan Myanmar leverde. Daar zet het regime ze in tegen politici en journalisten. Een Noorse bank wil om die reden niet meer investeren in het Israëlische techbedrijf.

Daarnaast zit het feit dat de soft- en hardware-kern van het bestaande systeem alleen door Israëlische technici kan worden onderhouden de Kamer dwars - het was in 2016 de reden om een nieuw systeem aan te willen schaffen.

Op vragen van Van Nispen hierover antwoordde de minister dat de Kamer betrokken is geweest bij de aankoop van systeem B. "De risico's dat Israëlische technici nodig zijn voor het oude systeem, daar zijn maatregelen op genomen. Die kunnen niet bij de afgetapte info."

Voor het nieuwe systeem zijn Israëlische technici niet meer nodig. Hij noemt het "veelbelovend". De korpsleiding is "echt positief" over de tests, zei Van Weel.

Vertraging

Kamerlid Van Nispen zegt "andere signalen" van de politie te krijgen. Ook Lilian Helder (BBB) zegt verhalen van politiemedewerkers te horen die "heel erg uit elkaar lopen" met die van de minister. Ook Jesse Six Dijkstra (NSC) is er "nog niet helemaal gerust op dat alle hobbels tijdig ook overwonnen gaan worden".

De politie zegt in een reactie aan de NOS dat het de naam van de huidige leverancier niet bekend wil maken, maar licht wel toe dat dat systeem verouderd is. In 2015 is de politie begonnen met de aanbesteding voor een nieuw tapsysteem van de Israëlische fabrikant Cyber Intelligence Ltd. De levering en het in werking stellen liep vertraging op, "onder andere vanwege de situatie in Israël". De politie verwacht dat het nieuwe tapsysteem in 2025 volledig werkt, en het oude systeem vervangt.