AIVD ziet dreiging toenemen, zeker tien verijdelde aanslagen in Europa

Dagelijkse cyberaanvallen, verijdelde aanslagplannen en twee grote oorlogen: volgens de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) was 2023 een jaar waarin de dreigingen tegen Nederland eerder toenamen dan afnamen. "Het grimmige beeld dat de AIVD vorig jaar schetste, is in veel opzichten slechter geworden", schrijft de geheime dienst in zijn jaarverslag.

Westerse inlichtingen- en veiligheidsdiensten, waaronder de AIVD, "ontdekten en verijdelden zeker een tiental aanslagplannen in Europa", staat in de rapportage.

De belangrijkste terroristische dreiging voor Nederland is en blijft het jihadisme, stelt de AIVD. Er zijn in Europa weliswaar minder aanslagen gepleegd de afgelopen jaren, maar volgens de dienst kunnen bepaalde gebeurtenissen geweld uitlokken.

Twee van zulke trigger events vonden afgelopen jaar plaats of begonnen toen: koranvernielingen en de oorlog in Gaza. Terreurorganisaties als al-Qaida en Islamitische Staat gebruikten die als aanleiding om hun aanhangers op te roepen aanslagen te plegen in het Westen.

Half december verhoogde Nederland daarom nog het dreigingsniveau van 3 naar 4. Dat betekent dat er een reële kans is dat er een aanslag in Nederland plaatsvindt. Ook wijst de AIVD op vier terrorismezaken waarin afgelopen jaar in Nederland verdachten werden aangehouden, onder wie een jongen van 16.

Dreiging is urgenter

Verder stelde de dienst onlangs al vast dat een klein deel van de zogenoemde soevereinen bereid is tot geweld. De dienst schaart hen onder de anti-institutionele extremisten, die vinden dat wetten en regels voor hen niet gelden. Sommigen volgen schietlessen en vechttrainingen. "Bij de meesten blijft het bij oorlogstaal", schrijft de AIVD, "maar enkelen bedreigden afgelopen jaar lokale bestuurders met de dood".

De dreigingen waren volgens AIVD-directeur Erik Akerboom afgelopen jaar bovendien urgenter. Hij wijst op de sterke stijging van het aantal zogenoemde spoedlasten. Dat zijn gevallen waarbij de dienst aan de minister om toestemming vraagt om snel een bijzonder inlichtingenmiddel in te mogen zetten. Dat kan bijvoorbeeld hacken of afluisteren zijn. Het aantal spoedlasten steeg afgelopen jaar met 71 procent. Om hoeveel gevallen het exact gaat, is niet duidelijk.

Meer aandacht voor China

In het jaarverslag heeft de AIVD opnieuw veel aandacht voor China. Dat land blijft volgens de inlichtingendienst het verdienvermogen van het Nederlandse bedrijfsleven aantasten "door cyberaanvallen, gebruik van spionage, insiders, heimelijke investeringen en illegale export". De dienst erkent dat het niet genoeg mensen en middelen heeft om de Chinese dreiging aan te pakken en zegt "onderzoeken naar China te moeten intensiveren".

Daarnaast blijft Rusland in Nederland actief spioneren en probeert het land ook de publieke opinie te beïnvloeden, meldt de AIVD. Zo bleek Rusland afgelopen jaar de hand te hebben in demonstraties tegen de westerse steun aan Oekraïne.