Rob Ramaker
Rob Ramaker
Minder steenkool gebruiken, methaanlekkages voorkomen en meer hernieuwbare energie opwekken: het zijn drie thema's die op klimaattoppen telkens terugkomen. In de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe zijn vertegenwoordigers van bijna 200 landen momenteel weer bij elkaar. Maar wat is er terechtgekomen van eerdere ambities, plannen en beloften?
Zo spraken landen in 2021 af het gebruik van steenkool te 'verminderen'. En vorig jaar in Dubai beloofden ze 'weg te bewegen' van fossiele brandstoffen.
Maar vorig jaar gebruikte de wereld juist een recordhoeveelheid steenkool. En dat verandert dit jaar niet, verwacht het Internationaal Energie Agentschap (IEA). Jaarlijks gebruikt de wereld nu 8,7 miljard ton steenkool. Elke dag is dat een hoeveelheid die evenveel weegt als ruim 3500 Erasmusbruggen.
Westerse landen gebruikten de afgelopen jaren gestaag minder steenkool om stroom te maken. Vorig jaar verbrandden OESO-landen de helft minder dan op het hoogtepunt, blijkt uit Brits onderzoek.
In Europa wonnen vooral wind- en zonne-energie terrein, mede omdat elektriciteitscentrales moeten betalen voor het uitstoten van CO2. In de Verenigde Staten kon steenkool niet concurreren met (schalie)gas.
Maar deze afname werd meer dan tenietgedaan in Azië. Vooral China en India maar ook Indonesië, Vietnam en de Filipijnen gebruiken juist meer steenkool dan voorheen. Hun economieën gebruiken ieder jaar meer energie, in tegenstelling tot Europa.
"Voor landen als India en China is de keuze voor steenkool een kwestie van energiezekerheid", zegt Jilles van den Beukel, energie-analist bij het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS). "Zij produceren het lokaal en tegen lage kosten. Zo garanderen ze de betaalbaarheid en leveringszekerheid van hun energie."
Inmiddels gebruikt Azië meer dan 80 procent van alle steenkool wereldwijd, en China meer dan de helft.
China doet immense investeringen in groene technologie. Zo legde het land vorig jaar meer dan de helft van alle nieuwe zonnepanelen wereldwijd.
Die hausse in 'groene' technologie is aantrekkelijk voor China omdat de technologie veelal door Chinese bedrijven wordt geproduceerd, zegt Van den Beukel: "Het is een verdienmodel voor hun eigen industrie. En het houdt ze onafhankelijk."
Ondanks die investeringen blijft China steenkolencentrales bouwen. Deels is dat om oude centrales te vervangen. Maar zelfs met de enorme investeringen lukte het China niet altijd om aan de stijgende vraag naar stroom te voldoen, zegt Detlef van Vuuren, klimaatonderzoeker van het Planbureau voor de Leefomgeving.
Dat heeft diverse oorzaken, hoorde Van Vuuren van Chinese vakgenoten. Zo groeit de Chinese economie nog altijd. Maar ook de opmars van datacentra voor kunstmatige intelligentie en de elektrische auto jagen het stroomgebruik aan.
Komt de daling?
Dit jaar wordt wereldwijd een plateau in steenkoolgebruik verwacht. De vraag is of het gebruik van steenkool hierna zal dalen. Dat hangt vooral af van het tempo waarin zonnepanelen, windmolens en kernreactoren worden bijgebouwd. Als landen hun 'schone' stroomproductie sneller opvoeren dan het stroomgebruik toeneemt, gaat dat ten koste van kolencentrales.
Het is maar de vraag of op de klimaattop in Azerbeidzjan stappen worden gezet naar het afscheid van steenkool. Het voornaamste onderwerp is daar financiële steun van rijke landen om ontwikkelingslanden te helpen verduurzamen en de gevolgen van klimaatverandering te helpen tegengaan.
