Op de klimaattop in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe is een eerste resultaat geboekt. Landen zijn het eens over regels voor het maken van en handelen in koolstofkredieten. Afgelopen jaren lukte het niet hierover een akkoord te bereiken.
Diverse landen hebben morrend ingestemd, omdat ze door een procedurele truc inhoudelijk niets meer mochten veranderen aan het voorstel. Op voorgaande toppen praatten onderhandelaars mee over concept-afspraken. Door een verandering in de procedure mochten ze nu alleen 'ja' of 'nee' zeggen.
Er klinkt veel kritiek op deze gang van zaken. "Aan de ene kant snap ik dat zij gefrustreerd zijn dat het al twee jaar niet is gelukt", zegt Isa Mulder, beleidsexpert bij Carbon Market Watch, een actiegroep die de handel in koolstofrechten kritisch volgt. "Maar dit schept wel een gevaarlijk precedent voor de toekomst."
Kookstellen uitdelen
CO2-markten-expert Jos Cozijnsen van Anthesis Group, een dienstverlener op het gebied van duurzaamheid, vreest dat de truc als een boemerang kan terugkomen. "Het VN-proces is traag en langzaam, maar je kunt dat niet kortsluiten."
Nu de laatste inhoudelijke obstakels zijn weggenomen, kan er komende jaren een marktplaats ontstaan voor koolstofkredieten onder VN-toezicht.
Dat moet zo in zijn werk gaan: projecten kunnen koolstofrechten uitgegeven als ze de uitstoot van broeikasgassen verminderen, en zo de opwarming van de aarde afremmen. Bijvoorbeeld door het omhakken van bos te voorkomen, methaan van vuilnisbelten op te vangen of kookstellen uit te delen zodat mensen niet meer koken op houtvuurtjes.
Meer ambitie mogelijk
Het idee is dat de handel voor alle partijen interessant is. Arme landen verdienen geld aan hun inspanningen. Dat kunnen ze bijvoorbeeld gebruiken om zich te wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
Rijke landen of bedrijven compenseren uitstoot die ze niet kunnen vermijden, of alleen tegen hoge kosten. "Niet elk bedrijf of elk land kan even snel naar beneden", zegt Cozijnsen. "Dit is een heel mooi systeem omdat het flexibiliteit geeft en meer ambitie mogelijk maakt."
Niet goed dichtgetimmerd
Er bestaat al een vrijwillige markt in koolstofrechten, maar die kreeg afgelopen jaren felle kritiek. Zo zou de vermeden uitstoot van broeikasgassen te rooskleurig worden voorgesteld. Ook zou de vermindering in uitstoot niet altijd blijvend zijn, bijvoorbeeld als niet-omgehakte bossen alsnog sneuvelen door een bosbrand.
Strikte regels moeten ervoor zorgen dat landen en bedrijven vertrouwen hebben in de VN-marktplaats. "De methodologie die nu in Bakoe is aangenomen ziet er redelijk goed uit", zegt Isa Mulder van Carbon Market Watch.
Alleen vindt ze dat niet is gegarandeerd dat broeikasgassen ook op lange termijn uit de lucht blijven. "Dat is niet goed dichtgetimmerd, en dat is een grote tekortkoming."
Wij vrezen dat de handel in rechten vooral wordt gebruikt om door te gaan met business as usual.
Ze is ook op principieel vlak sceptisch. "Wij vrezen dat de handel in rechten vooral wordt gebruikt om door te gaan met business as usual", zegt ze. "En dat landen en bedrijven niet investeren in zelf echt minder uitstoten."
Verder heeft ze er moeite mee dat de lasten van het terugdringen van CO2-uitstoot op dee manier weer bij arme landen belanden, die maar weinig uitstoten.
Cozijnsen benadrukt het belang van goede regels. Alleen dan is een markt fair en willen bedrijven en landen een goede prijs betalen. Een deel van de opbrengst gaat sowieso naar aanpassingen tegen de effecten van klimaatverandering en er zijn diverse waarborgen ingebouwd.
Hij verbaast zich wel over de felle kritiek op deze handel. "Ik volg het klimaatbeleid al 30 jaar en al 30 jaar proberen partijen dit tegen te houden", zegt hij. "De internationale handel in koolstofrechten is een voorbeeld van solidariteit en houdt de aanpak van klimaatverandering betaalbaar."
Niet dubbel tellen
Met dit akkoord zijn de laatste politieke obstakels weggenomen voor een marktplaats, maar die kan nog niet worden ingevoerd. Zo moeten er nog allerlei praktische zaken geregeld worden.
Ook politiek moeten er nog punten worden afgehandeld. Zo is het de bedoeling dat landen en bedrijven aangekochte koolstofrechten straks ook kunnen meetellen om te voldoen aan formele klimaatdoelen. Regels moeten ervoor zorgen dat hierbij niet dubbel wordt geteld. Maar hierover is nog geen overeenstemming.
Wat staat er nog meer op de agenda bij de klimaattop in Bakoe? Check onze uitlegvideo:
