Ogen op Iran na dood Nasrallah: wat doet Hezbollah's belangrijkste bondgenoot?

Wat gaat Iran doen na de dood van Hezbollah-leider Hassan Nasrallah? De belangrijkste bondgenoot van Hezbollah heeft zich tot nu toe relatief terughoudend opgesteld in het conflict in het Midden-Oosten. Volgens deskundigen staat het land nu voor een duivels dilemma: zich blijven inhouden met het risico niet langer serieus te worden genomen als militaire grootmacht, of een grootschalig conflict riskeren waar het niet tegen opgewassen is?

"Wij willen niet de bron van instabiliteit zijn in het Midden-Oosten", zei de nieuwe Iraanse president Masoud Pezeshkian begin deze week nog in een speech bij de Verenigde Naties. "Israël sleept ons mee naar een punt waar we niet naartoe willen."

Minder dan een week later is de grote vraag of dat punt is bereikt. De dood van Nasrallah en andere Hezbollah-kopstukken is de zoveelste slag die Israël heeft toegebracht aan de beweging in korte tijd. Hezbollah geldt als Irans belangrijkste partner in de regio.

"Israël weet dat Iran met gebonden handen staat", zegt Iran-kenner Peyman Jafari. "Want als Pezeshkian de relaties met het Westen wil verbeteren, kunnen ze zich geen nieuwe oorlog permitteren. Maar deze aanval op Hezbollah heeft Irans berekeningen op zijn kop gezet."

Het is niet de eerste keer in het afgelopen jaar dat Iran zijn opties moet afwegen. Na een bombardement op het Iraanse consulaat in Damascus, afgelopen april, vuurde Iran honderden drones af op Israël. Op enkele na wist Israël die te onderscheppen. Deze zomer stonden de verhoudingen weer op scherp toen Israël in één etmaal twee kopstukken liquideerde van Hamas en Hezbollah. Een Iraanse reactie bleef toen uit.

"Het beleid in Iran was toen: we moeten strategisch geduld opbrengen. Maar de vraag is wanneer dat geduld in Teheran opraakt", zegt Jafari. "Voor de leiders in Iran is overleving het belangrijkst. Als er een existentieel gevaar voor hun bestaan is, zullen ze in actie komen met hun bondgenoten."

Gezichtsverlies

Deze bondgenoten worden ook wel de 'as van verzet' genoemd: milities in het Midden-Oosten die worden gesteund door Iran. Hiertoe behoren onder andere Hamas in Gaza, Hezbollah in Libanon en de Houthi's in Jemen. Als Iran niet reageert op Nasrallah's dood, zullen die milities het vertrouwen in Iran als hun steunpilaar verliezen, zegt Jafari. "Als Iran de grote afwezige is op het moment dat Hezbollah klappen vangt, zal dat tot enorme demoralisatie leiden bij Hezbollah, maar ook bij de andere bondgenoten."

Dat zegt ook Ali Vaez, Irandeskundige bij de gerenommeerde denktank Crisis Group. "Als Iran niet reageert, blijft er niets over van het afschrikwekkende effect dat Iran denkt te hebben op hun vijanden."

De dood van de Hezbollah-leider leidt bij deze mensen in Beiroet tot geschokte reacties:

De andere opties zijn dat Iran Hezbollah aanspoort terug te vechten met de geringe capaciteiten die ze daartoe nog hebben, of Iran zal zich direct in het conflict moeten mengen. Vaez acht de eerste optie het meest aannemelijk. "Iran weet dat Israël veel sterker is en ook nog eens het sterkste leger ter wereld achter zich heeft: dat van de VS. Daartegen maakt Iran geen schijn van kans. Ik verwacht dus dat Iran Hezbollah zal aanmoedigen te reageren, voor zover ze daartoe in staat zijn."

In een eerste reactie lijkt Ayatollah Khamenei, de hoogste leider van Iran, daar ook op te hinten. Hij zegt dat Hezbollah ervoor zal zorgen dat Israël spijt krijgt van zijn daden. Hij roept alle moslims op de bevolking van Libanon en "het trotse Hezbollah" bij te staan in de confrontatie met het "onderdrukkende en slechte regime".

Beveiligde locatie

Khamenei is inmiddels overgebracht naar een extra beveiligde locatie, melden Iraanse regeringsfunctionarissen aan persbureau Reuters. Jafari: "Dat gebeurt niet vaak, dus dit laat zien hoe alert Iran is en hoe serieus Teheran het gevaar vanuit Israël neemt. Israël heeft laten zien dat zij met hulp van de Amerikanen ver kunnen komen om Iran te raken."

Tegelijkertijd is Israël zich ook bewust van het enorme Iraanse wapenarsenaal, zegt Jafari. "Het gevaar is dat het luchtafweersysteem van Israël dat niet allemaal kan tegenhouden. Vandaar dat Israël ook terughoudend is om Iran direct aan te vallen."