Veel bewonderende woorden voor F-16, die toch ook dodelijk wapen is

Licht, wendbaar, sexy, een jongensdroom. Het is zomaar een greep uit de lovende woorden waarmee de F-16 door kenners wordt beschreven; je zou bijna vergeten dat het ook een dodelijk wapentuig is. Vanmiddag vlogen de gevechtsvliegtuigen na 45 jaar voor de allerlaatste keer over Nederland.

Defensie noemt het toestel iconisch, maar na veel updates is hij nu toch echt verouderd. Vandaag neemt Defensie groots afscheid, waarna hij definitief is vervangen door de F-35.

De F-16 werd in 1979 in Nederland in gebruik genomen. Het vliegtuig was in die tijd heel bijzonder. "Hij was en is onvoorstelbaar beweeglijk, als geen ander kon 'ie manoeuvreren", zegt Frans Osinga, oud-F-16-piloot en hoogleraar Oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden.

Bommenwerper

De 'Fighting Falcon', zoals de straaljager ook wel genoemd wordt, was ontwikkeld als luchtverdedigingsjager, maar bleek multi-inzetbaar. Osinga: "Omdat-ie modulair is ontworpen met aanpasbare software die je steeds kunt updaten, kon de F-16 ook makkelijk worden ingezet als bommenwerper. Het was het eerste vliegtuig dat je in meerdere rollen tegelijk kon inzetten. En dat was voor een kleine luchtmacht als Nederland enorm belangrijk."

Na de Koude Oorlog rees de vraag hoe nuttig de vliegtuigen nog zouden zijn, maar de F-16's bleken alleskunners die ook in nieuwe rollen konden worden gebruikt. Ze werden ingezet bij operaties in Afghanistan en Libië en speelden een grote rol in de strijd tegen IS in Irak. "Het is een van de weinige wapensystemen van onze krijgsmacht die voortdurend zijn ingezet", aldus Osinga.

Overigens was de F-16 in Irak betrokken bij een van de dodelijkste incidenten uit de Nederlandse militaire geschiedenis. Bij een bombardement op een bommenfabriek in Hawija werden zeker zeventig burgers gedood,

Vanaf Vliegbasis Volkel vertrokken de vliegtuigen voor een afscheidsronde:

Osinga kan zich de eerste keer dat hij in een F-16 mocht vliegen nog goed herinneren. "Dat was een jongensdroom die uitkwam. Hij was zo wendbaar en makkelijk te besturen, een ware openbaring. Omdat het vliegen zo gemakkelijk was, was er meer aandacht voor het besturen van alle systemen."

Sexy vliegtuig

De straaljager is niet alleen goed, maar ook mooi, vinden kenners. In een afscheidsvideo van de luchtmacht omschrijven mensen die met het toestel gevlogen en gewerkt hebben de F-16 als "een sexy vliegtuig". "Hij is gewoon mooi om te zien, het is net een sportauto", zegt iemand. En een ander: "Je wordt een soort roofvogel."

Nederland kocht in 1979 direct 213 F-16's. In 1992 was het aantal inzetbare F'16's het hoogst: 187 stuks, verdeeld over negen squadrons (operationele eenheden). Wereldwijd kochten 24 landen er samen bijna 5000.

De toestellen waren ontworpen voor maximaal 3000 vlieguren, maar de luchtmacht vloog er in die 45 jaar gemiddeld zo'n 6000 uur mee.

Tientallen jaren en vele bezuinigingsrondes verder heeft Nederland nog enkele tientallen F-16's. Het materiaal is nu echt verouderd en de klachten die steeds complexer worden zijn moeilijker op te lossen. Mede daarom geeft Nederland de toestellen nu weg. 24 gaan er naar Oekraïne, of zijn daar al. Daar worden ze ingezet in de oorlog met Rusland. Een ander deel gaat naar Roemenië, waar ze gebruikt zullen worden voor trainingen.

Zes tot acht straaljagers vlogen vanmiddag een afscheidsronde van 2 uur langs militaire vliegvelden in Nederland. Vanwege het slechte weer waren de toestellen niet overal goed te zien.