Landschapsverandering en meer samenwerking in strijd tegen bosbranden
De bosbrand die zondag uitbrak in Griekenland is inmiddels afgezwakt, doordat er minder wind is. "De situatie is verbeterd", citeert persbureau Reuters iemand van de brandweer. "Op dit moment hebben we geen nieuwe fronten, alleen wat oplevende branden, maar we blijven alert."
De natuurbrand was zo sterk uitgebreid dat ondanks de inspanningen van honderden brandweerlieden de voorsteden van de hoofdstad Athene werden bedreigd. Griekenland deed daarom een beroep op de Europese Unie voor steun. Daarop stuurden verschillende landen personeel en materieel.
Grote verwoestende natuurbranden komen de laatste jaren veel in het nieuws, breken wereldwijd records en lijken ook steeds vaker voor te komen. Eind vorige maand bevestigde een Australisch onderzoek dit: het aantal extreme natuurbranden is de laatste twintig jaar niet alleen verdubbeld, maar ze zijn vaak ook groter dan voorheen. Dat laatste komt onder meer door extremere weersomstandigheden als gevolg van klimaatverandering.
Blusvliegtuigen
Daardoor zal het waarschijnlijk ook vaker nodig zijn dat andere EU-landen elkaar te hulp schieten bij bosbranden. De EU heeft al sinds 2001 een samenwerkingsverband voor dit soort situaties, genaamd RescEU, en is bezig met het opzetten van een permanente EU-brandbestrijdingsvloot. Die zal worden beheerd door Kroatië, Frankrijk, Griekenland, Italië, Portugal en Spanje.
De EU maakte vandaag bekend opdracht te hebben gegeven om twaalf blusvliegtuigen te produceren. Die zijn bedoeld om snel in te zetten bij ernstige natuurbranden in EU-landen die om hulp vragen.
Eurocommissaris Lenarcic voor Crisismanagement noemt de plannen "een historisch moment voor de Europese civiele bescherming in dit tijdperk van klimaatcrisis". "Nu het seizoen van de bosbranden langer, dodelijker en onvoorspelbaarder wordt, hebben we onvermoeibaar gewerkt aan de versterking van het reactievermogen van de EU bij bosbranden."
Voorlopig kunnen de blusvliegtuigen echter nog niet worden ingezet. De eerste worden naar verwachting in 2027 geleverd.
Brandgangen
Natuurbranden voorkomen is lastig, zegt Brian Verhoeven, natuurbrand-onderzoeker bij het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid in het NPO Radio 1-programma Nieuws en Co. Een brand kan bijvoorbeeld ontstaan door blikseminslag. Toch kunnen er wel stappen genomen worden om branden beter beheersbaar te kunnen maken, zegt hij.
Zo kunnen er zogeheten brandgangen worden aangelegd. "Dat is een weg die je aanlegt om brand te voorkomen, een strook waarbij geen brandbare vegetatie staat. Daar kan het vuur dan moeilijk overheen."
Ook het aanleggen van een "mozaïek-landschap" kan een vertragende werking hebben op een natuurbrand. "Zeker tegenwoordig hebben de mediterrane landen veel homogene natuurgebieden. Dat zijn uitgestrekte gebieden met bijvoorbeeld naaldbomen en brandbare struiken. Dan kan een brand lang blijven doorgaan."
Het landschap meer divers maken kan dat voorkomen, zegt Verhoeven. "Door bijvoorbeeld wijngaarden aan te leggen tussen natuur. Dat zijn plekken waar het vuur in principe niet doorheen kan gaan. Dat biedt kansen voor de brandweer om een brand te bestrijden."
Wijngaarden aanleggen
Dit soort variatie in landschap was vroeger meer aanwezig in Griekenland, zegt Verhoeven. "Maar gaandeweg zijn steeds meer mensen het platteland gaan verlaten voor de stad. Wat voorheen wijngaarden of olijfbomen waren, is nu volgegroeid met bossen." Er is daardoor een homogener landschap ontstaan, waardoor branden zich makkelijker verspreiden.
Natuurbranden zijn van alle tijden in het mediterrane landschap, zegt Verhoeven, maar toch kunnen ze ernstige schade veroorzaken.
"Vuur hoeft niet slecht te zijn, maar wanneer het vuur te intens is en te veel warmte produceert kunnen de bodem en de natuur permanent beschadigd raken." Bovendien: doordat het vuur makkelijk overspringt, kan het ook de woongebieden van mensen bereiken, zoals deze week in Griekenland gebeurde.
