Steeds extremere natuurbranden: 'Die zijn niet meer te blussen'

Europa maakt zich op voor een zomer vol bosbranden. Droogte en hittegolven in het voorjaar zijn een zorgwekkende voorbode: in Frankrijk is nu al meer dan het gemiddelde jaarlijkse oppervlak aan land in vlammen opgegaan. Ook in Spanje woedden dit voorjaar al grote natuurbranden. En dan moet de zomer nog beginnen.

Vorig jaar werd een gebied in de as gelegd dat even groot is als de provincies Gelderland, Limburg, Brabant en Utrecht samen. Een record, sinds de Europese Unie het bijhoudt. Alleen in 2017 waren de branden in Europa schadelijker.

Vlammen van 10 meter

In maart teisterde een enorme natuurbrand het zuidoosten van Spanje. Met windvlagen van 70 kilometer per uur en vlammen tot aan de randen van bebouwde gebieden.

Brandweermancommandant Manuel Villanueva voerde het bevel bij het blussen. "Gelukkig hebben we iedereen laten vertrekken. Maar de vlammen zijn wel heel dichtbij gekomen. We hadden grote vlammen, hoger dan tien meter. Mensen raakten in paniek toen de vlammen zo dichtbij kwamen."

De Spanjaarden werden verrast door de brand, die veel eerder uitbrak dan normaal. Meestal is dat vanaf juni of tweede helft van mei. En dat gebeurt steeds vaker: natuurbranden die al vroeg in het jaar om zich heen grijpen. En ook steeds vaker rukt het vuur op naar bewoond gebied.

Illusie

Hoogleraar aardwetenschappen en natuurbrandexpert Cathelijne Stoof, verbonden aan Wageningen University, ziet de toekomst voor Europa somber in. "Ik krijg er kippenvel van. Als wij geen ander landschap krijgen, dan zijn er branden die wij niet aankunnen. Waarvan we bijna moeten zeggen tegen mensen in die gebieden: zoek het maar uit. Maar dat wil je niet zeggen."

Sommige branden zijn nu al zo extreem dat het is onverantwoord is om daar daar mensen naar toe te sturen, zegt Stoof. "Het is een illusie dat je die branden kunt stoppen."

Toenemende droogte, hittegolven en de gevolgen van klimaatverandering zullen in de toekomst voor meer en extremere natuurbranden zorgen in heel Europa, verwachten experts. De natuurbranden kostte de EU vorig jaar twee miljard euro. Een land als Spanje ligt in de frontlinie.

Sproei-installaties beschermen stad

Spanjaarden moeten zich gedwongen voorbereiden op een leven met vuur en nemen maatregelen. Het bedrijf van klimaatconsultant Moisés Varela heeft in het stadje Ribaroja de Turia een soort grens met enorme douches aangelegd. Sensoren geven aan hoe groot het brandgevaar is, waarna het sproeisysteem wordt ingeschakeld.

Veertig sproeitorens beveiligen de rand van het stadje. Het systeem heeft volgens het bedrijf zijn succes bewezen bij een andere brand, waar het vuur bij de besproeide rand stopte. "Het lijkt op het creëren van regen. Vanwege de verdeling en de hoogte vanwaar het water wordt rondgesproeid, is het effect zoals dat van regen."

Europa investeert inmiddels in een verdubbeling van het aantal blusvliegtuigen en blushelikopters. "Dat is mooi", zegt Stoof. "Brandbestrijding is nodig op het moment dat er een brand is. Maar we zien dat als een technologische quick fix, terwijl we in Europa en ook wereldwijd de onderliggende oorzaken niet aanpakken."

Traditioneel bebouwen

De hoogleraar benadrukt dat er een ander landschap nodig is. "Een levend landschap waar mensen wonen. Dat beheerd wordt en waar bio-economie is: waar mensen geld verdienen door van het landschap te leven. Dat betekent ook het bijhouden van de bossen", zegt Stoof.

Dus geen onbeheerd braakliggend land waardoor het vuur zich snel kan verspreiden. "Traditioneel bebouwen, is wat er moet gebeuren. Zoals de terrassen waar onze voorouders op werkten. Dat zorgde voor een mozaïek waardoor het vuur zich niet snel kon verspreiden."

"Bij besluitmakers bestaat nu de illusie dat je alle branden kan bestrijden met sproeivliegtuigen en sprinklerinstallaties. Deze branden kun je met bestrijding niet oplossen", zegt Stoof. Dat ziet ook brandweercommandant Villanueva: "We zijn nu op een punt beland dat het niet meer aankomt op meer middelen. Er komt een moment dat meer vliegtuigen of personeel het niet meer aankunnen."