Reddingswerkers Oekraïne zijn MH17 niet vergeten, ondanks het leed dat volgde
"Het was een van de eerste grote episodes in de oorlog met de Russische Federatie, dat er zoveel mensen omkwamen." Zo klinkt het Oekraïense perspectief op het neerhalen van vlucht MH17, vandaag tien jaar geleden.
Het zijn de woorden van de gepensioneerde brandweercommandant Anatoli Torjanek, die destijds verantwoordelijk was voor een deel van het transport van de slachtoffers naar hun thuislanden.
"Het was zo'n enorm aantal slachtoffers. We hebben de specialisten die hierheen kwamen uit alle landen geholpen met uitzoeken en het overpakken. En geassisteerd bij de forensische onderzoeken", vertelt Torjanek.
Vanuit het verder oostelijk gelegen oorlogsgebied werden de slachtoffers per koeltrein naar Charkiv gebracht. Vanuit de EK-stad, waar twee jaar eerder het Nederlands elftal nog had gevoetbald, gingen ze per vliegtuig naar onder andere Nederland. Voor de stoffelijke overschotten aan boord mochten, moesten ze worden gecontroleerd op mogelijke munitie of andere stoffen die onderweg een gevaar konden opleveren.
Dat gebeurde op een fabrieksterrein naast een klein stationnetje in een buitenwijk van Charkiv. De brandweercommandant werkte met kleine groepen vrijwilligers van een man of vijftien. Psychologisch was dat zwaar werk.
Gehard
"Onze mannen zijn gehard. Ze zijn hier psychologisch op geselecteerd. Ze hebben dit werk heel goed gedaan. Maar iedereen die heeft gewerkt in de wagons, met de doden, heeft een trauma opgelopen." Torjanek is meteen weer terug in die tijd als hij de koelkast opentrekt en er iets in ligt dat over de datum is.
Ondanks alle hulp die ter plekke voorhanden was, moesten de teams elke dag helemaal worden vervangen. Igor Osmatsjenko was een van die teamleden. Voordat hij kan praten, moet hij zijn telefoon checken, waar het luchtalarm op afgaat. "Het is niet hier in de buurt. We kunnen verder." Even later horen we een zware explosie, buiten de stad.
De ervaringen van toen komen in deze tijd weer terug. "Juist nu. Als we naar een plek moeten die is beschoten met raketten en daar mensen gaan zoeken; niet alleen maar levenden. Dan heb ik van die flashbacks," vertelt de reddingswerker, alsof het om normale herinneringen gaat. "Ik ben er goed doorheen gekomen. Maar er waren er bij, die slecht werden." "Werken met menselijke lichamen is altijd zwaar omdat je weet wat voor menselijk leed erachter zit."
Begrafenis
De brandweermannen vertellen hun verhaal als ze net bij een begrafenis van een collega zijn geweest. Die is omgekomen bij een dubbele aanval. Geregeld beschieten Russen een geraakte locatie een tweede keer, om ook de reddingswerkers te raken.
Ondanks al het leed dat de mannen nu dagelijks meemaken, zijn ze MH17 dus niet vergeten. "Mijn indrukken van toen, zijn niet uit te drukken in woorden. Bijna driehonderd vreedzame mensen, ook kinderen, die in een vliegtuig vlogen." De brandweercommandant is nog altijd vol ongeloof.
Broers
Nooit had hij ook gedacht dat de situatie zo ver zou verslechteren. "Allemaal hoopten we dat onze Russische vrienden en broers nooit zover zouden gaan en dat ze niet zo'n oorlog zouden beginnen. Maar nu weten we wat dit voor broers zijn."
In het Oekraïense dorp waar MH17 neerstortte werd de vliegramp herdacht:
Torjanerk kijkt wel met tevredenheid terug op de samenwerking met de Nederlandse experts: "Ik denk dat reddingswerkers van over de hele wereld op een bepaalde manier zijn geselecteerd. Dat is een type. Dus we vonden heel snel een gemeenschappelijke toon."
Laboratorium
De band met Nederland wordt gekoesterd. Op zijn eerste bezoek aan Oekraïne beloofde minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) een mobiel forensisch laboratorium ter waarde van twee miljoen euro. Dat lab komt waarschijnlijk in Charkiv, heeft de NOS vernomen uit betrouwbare bron.
Het mobiele laboratorium is bedoeld als hulp bij onderzoek op slachtoffers van mogelijke Russische oorlogsmisdaden. Nederland is een groot pleitbezorger van internationale gerechtigheid, het wil niet dat daders hun straf ontlopen.
Beluister in deze special van NOS op 3 uit 2021 hoe pro-Russische rebellen de Buk-raket en de beschieting van vlucht MH17 bespraken:
